A Qualitative Study on Identifying the Antecedents and Successors of Positive Deviant Behavior

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 2, 219 - 233, 30.12.2023

Vacide Ancın

https://doi.org/10.57082/mpsr.1331006

Öz

Pozitif Sapma Davranışının Öncüllerini ve Ardıllarını Belirlemeye Yönelik Nitel Bir Çalışma

Öz

Bu araştırma orta ve üst kademede yöneticilik yapan kamu görevlilerinin pozitif sapma davranışlarını etkileyen faktörleri belirlemek ve pozitif sapma davranışının sonuçlarını ortaya koymak amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın amacı kapsamında güvenlik, eğitim ve sağlık alanları gibi çeşitli kamu sektörlerinde çalışan 13 orta ve üst düzey yöneticilerle mülakatlar gerçekleştirilmiştir. Yöneticiler ile cinsiyet, meslek, yaş gibi farklı kriterler esas alınarak, 28 yapılandırılmış soru formu ile mülakatlar yapılmıştır. Mülakat formunun cevaplandırılabilmesi amacıyla örneklemle 30 ile 60 dk arasında görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Elde edilen veriler MAXQDA 20 programıyla kodlanarak kategorize edilmiş ve yorumlanmıştır. Çalışmanın, kamu çalışan yöneticilerin pozitif sapma davranışını sergilemelerine etkileyen faktörleri belirleme ve pozitif sapma davranışı sonuçlarını ortaya koyma açısından literatüre katkısı olacağı düşünülmektedir.
Verilere göre pozitif sapmayı etkileyen faktörler; bireysel faktörler (yardımsever ve insancıl olmaları, empati kurabilmeleri, vicdanlı ve cesur kişilik yapısı), örgütsel faktörler (örgüt yapısı, kurum kültürü, süreci iyileştirme isteği, uygunsuz emirler ve samimi iş ortamı) ve sosyal faktörler (olumlu ilişki, çevre) olmak üzere üç ana tema ve alt kategorilerde incelenmektedir.
Pozitif sapma davranışının sonuçları ise; olumlu ve olumsuz sonuçları olmak üzere iki ana kriterde ele alınmaktadır. Olumlu sonuçlarında diğer bireylere yararlı olma, örgütsel ve bireysel yarar sağlama olmak üzere üç kriterde incelenmektedir. Olumsuz sonuçlarında ise; işleyişin dışına çıkarak, adil davranmama gibi kavramlar yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sapma, Pozitif Sapma, Nitel Araştırma

Kaynakça

• Akçit, V., Barutçu, E. & Akşit, İ. (2018). Kurt Lewin’in Liderlik Tarzları ile Örgütsel Sapma İlişkisinin İncelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(1), 209-225.
• Appelbaum, S. H., Iaconi, G. D. & Matousek, A. (2007). Positive and Negative Deviant Workplace Behaviors: Causes, İmpacts, and Solutions. Corporate Governance: The International Journal Of Business İn Society. 7(5): 586-598.
• Avcı, N. (2008). Konaklama İşletmelerinde Örgütsel Öğrenme, İş Tutumları ve Örgütsel Sapma Arasındaki İlişkinin Analizi. Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Baxter, R., Taylor, N., Kellar, I. & Lawton, R. (2016). What Methods Are Used To Apply Positive Deviance Within Healthcare Organisations? A Systematic Review. BMJ Quality & Safety, 25(3), 190-201.
• Bayın, G. & Yeşilaydın, G. T. (2014). Hemşirelerde Örgütsel Sapma Davranışının Analizi: Bir Üniversite Hastanesi Örneği. İşletme Araştırmaları Dergisi, 6(3), 81-107.
• Bennett, R. J. & Robinson, S. L. (1995). A Typology of Deviant Workplace Behaviors: A Multidimensional Scaling Study, Academy of Management Journal, 38(2): 555–572.
• Bennett, R. J. & Robinson, S. L. (2000). Development Of A Measure Of Workplace Deviance. Journal Of Applied Psychology, 85(3), 349-360.
• Berg, B. (2001). Qualitative Research Methods For The Social Sciences (Fourth Edition). A Pearson Education Company: California State University, Long Beach.
• Bryman, A. (2003). Research Methods and Organization Studies. Routledge.
• Chen, L. L., Fah, B. C. Y. & Jin, T. C. (2016). Perceived Organizational Support and Workplace Deviance In The Voluntary Sector. Procedia Economics and Finance, 35, 468-475.
• Çam, N. (2014). Şehir Yaşam Kalitesinin Ölçülmesi: Kastamonu Şehir Merkezinde Bir Uygulama. Business & Management Studies: An International Journal, 2(3), 286-307.
• Çelebi, F. (2019). Yıkıcı Liderliğin Örgütsel Sapma Davranışı Üzerindeki Etkisinde Örgütsel Sinizmin Aracı Rolü: Samsun İli Sağlık Sektöründe Bir Araştırma, Doktora Tezi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Samsun.
• Galperin, B. L. (2005). Examınatıon Of The Moderatıng And Medıatıng Effect Of Role Breadth Self-Effıcacy In Explaınıng Devıance. In Academy of Management Proceedings (2005, (1), T1-T6). Briarcliff Manor, NY 10510: Academy of Management.
• Genel, B. (2019). The Role Of Organizational Citizenship Behavior On The Relationship Between Organizational Culture and Organizational Deviance: A Research İn The Banking İndustry. Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi, İstanbul.
• Gültaç, A. S. (2019). Örgütsel Sapma ve Nezaketsizlik Davranışları İlişkisinde İşyerinde Dışlanmanın Aracı Rolü: Sağlık Kurumlarında Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Harrison, D. (2008). Positive Deviance, Edgework, and Wilderness Survival. Department Of Sociology, Lander University, Greenwood, SC.
• Heckert, D. A. & Ünlü, O. (2013). Pozitif Sapma Davranışı: Yeni Bir Tanım Arayışı, 1. Örgütsel Davranış Kongresi, 150-154, Sakarya.
• Heckert, D.M. (1998). Posıtıve Devıance: A Classıfıcatory Model, Free Inquiry in Creative Sociology, 26(I):23-30.
• Irwin, K. (2003). Saints and Sinners: Elite Tattoo Collectors and Tattooists As Positive and Negative Deviants. Sociological Spectrum, 23(1), 27-57.
• Işıkay, Ç. (2019). Yıkıcı Örgütsel Sapma: Bir Literatür Değerlendirmesi. International Social Sciences Studies Journal, 5(50), 6623-6634.
• Kalof, L., Dan, A. & Dietz, T. (2008). EBOOK: Essentials Of Social Research. Mcgraw-Hill Education (UK).
• Kanten, P., Gümüştekin, G. & Durmaz, M.G. (2018, 2-3 Kasım). Öfke Yönetimini Etkileyen Öncüller: Hemşireler Üzerinde Nitel Bir Araştırma, 6. Örgütsel Davranış Kongresi Bildiriler Kitabı, Isparta.
• Kidwell Jr, R. E. & Kochanowski, S. M. (2005). The morality of employee theft: Teaching about ethics and deviant behavior in the workplace. Journal of management education, 29(1), 135-152.
• Kidwell, R. E. & Martin, C. L. (2005). The Prevalence (And Ambiguity) Of Deviant Behavior At Work. Managing Organizational Deviance, 1-21.
• Kooistra, P. & Harrison, D.M. (2007). Durkheim, Terrorism, and Positive Deviance, International Journal Of Crime, Criminal Justice and Law. 2(2): 1-31
• Mertens, W. Recker, J., Kohlborn, T. & Kummer, T. F. (2016). A Framework For The Study Of Positive Deviance In Organizations. Deviant Behavior, 37(11), 1288-1307.
• Özdevecioğlu, M. & Aksoy, M. S. (2005). Organizasyonlarda Sabotaj: Türleri, Amaçları, Hedefleri ve Yönetimi. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 6(1), 95-109
• Robinson, S. L. & Bennett, R. J. (1995). A Typology Of Deviant Workplace Behaviors: A Multidimensional Scaling Study. Academy Of Management Journal, 38(2), 555-572.
• Rogojan, P.T. (2009). Deviant Workplace Behavior in Organizations: Antecedents, Influences, and Remedies, Diplomarbeit, Magister der Sozial- und Wirtschaftswissenschaften.
• Sığrı, Ü. (2018). Nitel Araştırma Yöntemleri. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Spreitzer, G. M. & Sonenshein, S. (2003). Positive Deviance and Extraordinary Organizing. Positive Organizational Scholarship, 207, 224.
• Spreitzer, G. M. & Sonenshein, S. (2004). Toward The Construct Definition Of Positive Deviance. American Behavioral Scientist, 47(6), 828-847.
• Thomas, R.K. (2003). Society and Health Sociology for Health Professionals, Kluwer Academic Publishers, ABD. E-book
• Ünlü, O. (2020). Pozitif Sapma Ölçeğinin Sosyal Bağ Teorisi Çerçevesinde Devamlılığının Test Edilmesi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (1), 22-39.
• Ünlü, O. (2022). Yönetim ve Örgüt Araştırmalarında Pozitif Sapma Tanımlarının Açıklayıcılık, Yanlışlanabilirlik ve Sınırlılıklarından Hareketle Yeni Bir Tanım Önerisi. İş, Güç: Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 24(1), 49-65.
• Van Dick, G. & Scheffel, R. (2015). Positive Deviance. A Literature Review About The Relevance For Health Promotion.
• Vardi, Y., & Wiener, Y. (1996). Misbehavior in organizations: A motivational framework. Organization science, 7(2), 151-165.
• Yarmacı, N. (2018). İşgörenlerin Örgütsel Dışlanma Algılarının Örgütsel Sessizlik ve Olumsuz Durumları Bildirme Eğilimlerine Etkisi: Otel İşletmeleri Örneği. Doktora Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.