Uygarlığın Sessizliği: 1930’larda Türkiye’de Basılmış Adab-ı Muaşeret Kitaplarında Ses

Yıl 2018, Sayı: 17, 82 - 95, 01.04.2018

Tülin Ural

Öz

Bu makalede ses bağlamında uygarlaşma sürecinin nasıl işlediği incelenmektedir. 1930’larda Türkiye’de basılmış âdâb-ı muaşeret kitaplarında bir uygarlık göstergesi olarak görülen ses kontrolü ve disiplinine yönelik öğütler incelenecektir. Öncelikle uygarlaşmanın (doğal olandan uzaklaşma, utanç eşiğinin yükselmesi ve benzeri) hangi dönüm noktalarından geçtiği ele alınır. Makalenin ana gövdesindeyse öncelikle bu kitaplarda sesin volümünü azaltmaya yönelik öğütler incelenir. Ardından sesin disipline edilmesi ile ilgili kısımlar ele alınır ve özellikle lehçeyi terbiye etmeye yönelik uyarılar gözden geçirilir. Son olarak ses disiplini meselesinde kadınların özel bir kategori olarak görüldüğü vurgulanır. Sonuç bölümünde ise, bu âdâb-ı muaşeret kitaplarında ses denetimi, garbiyatçı bir fantezi malzemesi olarak değerlendirilir

Anahtar Kelimeler

Uygarlaşma Süreci, Türkiye, Adâb-ı Muaşeret, Ses Terbiyesi, Garbiyatçılık

The Silence of Civilization: Voice in the 1930s Etiquette Books Published in Turkey

Öz

In this article, it’s narrated how the civilizing process worked in the context of voice, around the books of etiquette published in Turkey in 1930s. In the main body of the article, the suggestions to decrease the volume are analyzed. The passages concerning the voice discipline and the warnings to use a proper dialect are scrutinized in particular. Finally, it’s explored how women are considered as a critical category in terms of voice discipline. In the conclusion, it’s analyzed how the voice discipline is evaluated as the material of an occidentalist phantasy

Anahtar Kelimeler

Civilizing Process, Turkey, Etiquette, Voice Discipline, Occidentalism

Kaynakça

• Ahıska, M. (2005). Radyonun Sihirli Kapısı: Garbiyatçılık ve Politik Öznellik. İstanbul: Metis Yay.
• Arel, S. (1939). Halk ve Talebeye Âdâb-ı muaşeret Bilgileri. Ankara: İdeal Matbaa.
• Burke, P. (1996). Halk Kültürü ve Toplumsal Değişme. Yeniçağ Başında Avrupa Halk Kültürü içinde (Çev: Göktuğ Aksen). İstanbul: İmge Yay.
• Dalkılıç, M. (1932). Yeni Hayat Adamına Yeni Âdâb-ı Muaşeret. İstanbul: Suhület Kütüphanesi.
• Dalkılıç, S. M. (1939a). Öğretmenlere Yardımcı Eser: Talebeye Muaşeret Dersleri. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Dalkılıç, S. M. (1939b). Herkes İçin Modern Âdâb-ı muaşeret. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Dandiboz, P. (2015). The Construction of Female Citizenship Through Etiquette Books: Turkey, 1943. İstanbul: Libra Yayıncılık
• Elias, N. (2002). Uygarlık Süreci I (Çev.: Ender Ateşman). İstanbul: İletişim yay.
• Foucault, M. (1992). Hapishanenin Doğuşu (Çev. Mehmet Ali Kılıçbay). İstanbul: İmge Kitabe- vi.
• Freud, S. (1999). Uygarlığın Huzursuzluğu (Çev. Haluk Barışcan). İstanbul: Metis yay.
• Hendy, D. (2014). Sesin Beşeri Tarihi (Çev. Çiğdem Çıdamlı). İstanbul: Kolektif Kitap.
• Kurtbek, S. (1939). Modern Yaşayış Bilgileri. İstanbul: Maarif Kitaphanesi.
• Lütfullah (1932). Zabitan için Muaşeret Usulleri ve Beynelmilel Teşrifat Kaideleri. İstanbul: Kader Matbaası.
• Lütfü, Ö. (1930). Âdâb-ı muaşeret Konferansı: Hayat-ı İçtimaiyye. İstanbul: Harbiye Mektebi Matbaası.
• Mahir, E. (2005). Etiquette Rules in The Early Republican Period. Journal of Historical Studies, , 15-32.
• Meriç, N. (2000). Adab-ı muaşeret Kitapları ve Gündelik Hayatın Değişimi: 1894-1927. İstanbul: Kaknüs Yay.
• Ongan, H. (1938). Talebeye Muaşeret Bilgisi. İstanbul: Ahmet Sait Basımevi.
• Said, W. E. (2003). Şarkiyatçılık (Çev. Berna Ülker). İstanbul: Metis Yayınları.
• Savaşçın, H. (1938). Kültür Direktörümüzün Konferansı. Kayseri: Kayseri Vilayet Matbaası.
• Sedat, F. (1932). Genç Kızlara Âdâb-ı muaşeret Usulleri. İstanbul: Muallim Ahmet Halit Kitap- hanesi.
• Tansu, S. N. (1939). Talebeye Muaşeret Usulleri. İstanbul: Kanaat Kitabevi.
• Tunç Y. F. (2016). Alafranga Halleri: Geç Osmanlı’da Adab-ı Muaşeret. İstanbul: Kaknüs Yayın- ları.
• Ural T. (2008a). “1930-1939 arasında Türkiye’de Âdâb-ı Muaşeret, Toplumsal Değişme ve Gün- delik Hayatın Dönüşümü” (Yayınlanmamış doktora tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Programı, İstanbul).
• Ural T. (2008b). Tek Parti Döneminde basılmış Âdâb-ı Muaşeret Kitapları. Müteferrika, 33, 274.
• Ural T. (Mart 2013). İnkılâbı Sergileyecek Bedenler ve Onu Yükseltecek Ruhlar: 1930’larda
• Adab-ı Muaşeret Kitaplarında Kadın İmgesi. Toplumsal Tarih, 231, 88-93.