Koronavirüs ve Biyopolitika Tartışmaları: Agamben ve Foucault

Yıl 2020, Sayı: 22, 315 - 341, 01.11.2020

Sabır Güler Sevli

Öz

Yaklaşık sekiz aydır dünya gündeminin en önemli maddesi olma özelliğini koruyan Koronavirüs salgını, bir taraftan yarattığı sağlık sorunları üzerinden tıp çevrelerinde, diğer taraftan salgını önlemek amaçlı alınan tedbirlerin yarattığı ekonomik, toplumsal ve siyasi sonuçları üzerinden de siyaset bilimi çevrelerinde yoğun bir tartışmaya zemin oluşturmuştur. Salgına karşı hayata geçirilen izolasyon, karantina, sokağa çıkma yasağı, seyahat kısıtlamaları, toplu etkinliklerin yasaklanması vb. uygulamalar, Fransız düşünür Michel Foucault’nun geliştirdiği “biyopolitika” kavramını yeniden gündeme getirmiştir. İtalyan düşünür Giorgio Agamben’in salgının henüz başlarında, 26 Şubat 2020 tarihinde, İtalya’daki önlemler üzerine kaleme aldığı kısa bir yazı, siyaset felsefesi çevrelerinde geniş yankı uyandırmıştır. Agamben yazısında, genel teorik yaklaşımına paralel bir şekilde, “varsayımsal” olarak nitelendirdiği salgın karşısındaki önlemlerin abartılı olduğunu, iktidarın istisna hâlini hayata geçirmek ve sürekli kılmak için salgını bir bahane olarak kullandığını öne sürmüş ve sonrasında yazdığı yazılarla da bu tezini derinleştirmiştir. Agamben’in hayli çarpıcı ilk yazısı, onu hastalığın ciddiyetini anlamamaktan, komplo teorisyenliğine, Foucault’dan devraldığı “biyopolitika” kavramını ters yüz etmekten, kendi teorisini pratik olgulara dayatmasına kadar uzanan geniş bir çerçevede eleştiriye tabi tutulmuştur. Bu bağlamda, Agamben’in biyopolitika analizinin Foucault’nun analiziyle ne derece örtüştüğü ve ayrıştığı, diğer taraftan yine Agamben’in biyopolitika analizinin, salgın karşısında alınan tedbirlere ilişkin kaleme aldığı yazılarındaki iddialarıyla ilintisinin incelenmesi, konu hakkındaki tartışmaları anlamak açısından önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Koronavirüs, biyopolitika, biyoiktidar, Agamben, Foucault.

Kaynakça

• Agamben, G. (2004). Auschwitz’den arta kalanlar, tanık ve arşiv. çev. A. İ. Başgül, Ankara: Bağımsız Kitaplar Yayıncılık.
• Agamben G. (2017). Kutsal insan, egemen iktidar ve çıplak hayat. çev. İ. Türkmen, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Agamben, G. (2018). İstisna hâli. çev. K Atalay, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Agamben, G. (26.02.2020). Covid-19: Gerekçesiz bir Acil durumun yarattığı istisna hâli. https://terrabayt.com/dusunce/covid-19-gerekcesiz-bir-acil-durumun-yarattigi-istisna-hâli/.(ET: 29.05.2020)
• Agamben, G. (17.03.2020). Korku kötü bir yol göstericidir. https://www.ekdergi.com/korkukotu-bir-yol-gostericidir/. (ET: 29.05.2020) (Yazının orijinalinin de İngilizce çevirisinin de başlığı “Açıklamalar” iken İngilizcesinden Türkçeye çevirisinde yazının ilk cümlesi başlık gibi kullanılmıştır Yazının orijinali için bkz. https://www.quodlibet.it/giorgio-agamben-chiarimenti)
• Agamben, G. (27.03.2020). Veba üzerine düşünceler. http://www.journal-psychoanalysis.eu/reflections-on-the-plague/. (ET: 05.06.2020)
• Agamben, G. (06.04.2020). Sosyal mesafe. http://autonomies.org/2020/04/giorgio-agambensocial-distancing/. (ET: 05.06.2020)
• Agamben, G. (13.04.2020). Bir soru. https://terrabayt.com/dusunce/agamben-bir-soru/. (ET: 29.05.2020)
• Agamben, G. (20.04.2020). İkinci aşama. https://www.quodlibet.it/giorgio-agamben-fase-2. (ET: 05.06.2020)
• Agamben, G. (22.04.2020). Yeni yansımalar. https://www.quodlibet.it/giorgio-agambennuove-riflessioni. (ET: 05.06.2020)
• Agamben, G. (28.04.2020). Hakikat ve sahtecilik hakkında. https://www.quodlibet.it/giorgioagamben-sul-vero-e-sul-falso. (ET: 05.06.2020)
• Agamben, G. (02.05.2020). Din olarak tıp. https://terrabayt.com/dusunce/din-olarak-tip/ . (ET: 29.05.2020)
• Agamben, G (11.05.2020). Biyogüvenlik ve politika. http://autonomies.org/2020/05/giorgioagamben-biosecurity-and-politics/. (ET: 05.06.2020)
• Agamben, G. (23.05.2020). Öğrencilere ağıt. https://uni-versus.org/2020/05/23/agambenkoronavirus-ogrencilere-agit/#:~:text=Giorgio. (ET: 10.06.2020)
• Aydın, A. (2018). Giorgio Agamben: Etten ibaret insan ve biyopolitika makinesi. O. Kartal (ed.), Biyopolitika, Cilt II içinde (s. 109-134). İstanbul: Nota Bene Yayınları.
• Esposito, R. (28.02.2020). Tamamen tedavi edilinceye dek. https://terrabayt.com/dusunce/tamamen-tedavi-edilinceye-dek/. (ET: 08.06.2020)
• Foucault, M. (1992). Hapishanenin doğuşu. çev. M. A. Kılıçbay, Ankara: İmge Kitabevi.
• Foucault, M. (2000). The birth of social medicine. J. D. Faubion (ed.), Power içinde (s.134-157). New York: The New Press.
• Foucault, M. (2003). İktidarın gözü (seçme yazılar 4). çev. I. Ergüden, O. Akınhay, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2005). Entelektüelin siyasi işlevi (seçme yazılar 1). çev. I. Ergüden, O. Akınhay, F. Keskin, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2008). Toplumu savunmak gerekir. çev. Ş. Aktaş, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Foucault, M. (2013). Güvenlik, toprak, nüfus. Collège de France dersleri 1977-1978. çev. F. Taylan, İstanbul: İstanbul Biligi Üniversitesi Yayınları.
• Foucault, M. (2016). Kliniğin doğuşu, tıbbî algının arkeolojisi. çev. İ. M. Uysal, Ankara: Epos Yayınları.
• Foucault, M. (2019). Biyopolitikanın doğuşu. Collège de France dersleri 1978-1979. çev. A. Tayla, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Foucault, M. (2020). Cinselliğin tarihi. çev. H. U. Tanrıöver, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Kartal, O. (2017). Biyopolitikanın izini felsefe tarihinde sürmek. O. Kartal (ed.), Biyopolitika, Cilt I içinde (s. 7-26). İstanbul: Nota Bene Yayınları.
• Kartal, O. (2018). Olumlayıcı bir politikaya doğru: Kurucu alternatifler. O. Kartal (ed.), Biyopolitika, Cilt II içinde (s. 7-19). İstanbul: Nota Bene Yayınları.
• Koyuncu, E. (2018). Foucault’nun siyaset felsefesinde biyopolitikanın doğuşu. O. Kartal (ed.), Biyopolitika, Cilt II içinde (s. 21-60). İstanbul: Nota Bene Yayınları.
• Lemke, T. (2017). Biyopolitika. çev. U. Özmakas, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Lorenzini, D. (02.04.2020). Koronavirüs zamanında biyopolitika. https://www.polenekoloji.org/koronavirus-zamaninda-biyopolitika/. (ET: 08.06.2020)
• Nancy, J-L. (27.02.2020). Viral istisna. https://terrabayt.com/dusunce/viral-istisna/. (ET: 08.06.2020)
• Özmakas, U. (2019). Biyopolitika: İktidar ve direniş. Foucault, Agamben, Hardt-Negri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Schimitt, C. (2002). Siyasi ilahiyat. çev. E. Zeybekoğlu, Ankara: Dost Kitabevi.
• Yücefer, H. (03.06.2020). Agamben’in “budalalığı”: Bir salgın nasıl icat edilir. https://www.eskop.com/skopbulten/agambenin-%E2%80%9Cbudalaligi%E2%80%9D-bir-salgin-nasil-icatedilir/5785. (ET:10.06.2020)
• Žižek, S. (27.02.2020). Koronavirüsü, kapitalizme “Kill Bill-vari” bir darbedir, komünizmin yeniden icat edilmesine yol açabilir. https://terrabayt.com/manset/zizek-koronavirusu-kapitalizme-killbill-vari-bir-darbedir-komunizmin-yeniden-icat-edilmesine-yol-acabilir/. (ET: 07.06.2020)
• Žižek, S. (10.03.2020). Koronavirüsü karar vermeye zorluyor: Ya küresel komünizm Ya orman kanunları.https://terrabayt.com/dusunce/zizek-koronavirusu-karar-vermeye-zorluyor-yakuresel-komunizm-ya-orman-kanunlari/. (ET: 07.06.2020)
• Žižek, S. (16.03.2020). Gözetlemek ve cezalandırmak mı? Evet, lütfen! https://terrabayt.com/dusunce/gozetlemek-ve-cezalandirmak-mi-evet-lutfen/. (ET: 07.06.2020).