Okul Yöneticilerinin Dönüşümcü Liderlik Özellikleri ve Davranışları

Yıl 2021, Sayı: 23, 371 - 393, 01.06.2021

Türkan Argon Ramazan Ertürk

Öz

Araştırmanın amacı, öğretmenlerin okul yöneticilerinin dönüşümcü liderlik özellik ve davranışlarına yönelik görüşlerini tespit etmektir. Nitel araştırma desenlerinden durum çalışmasının kullanıldığı araştırmanın çalışma grubunu, 2020-2021 eğitim-öğretim yılında Bolu ili Yeniçağa İlçesinde 3 ilkokul, 2 ortaokul ve 1 lisede görev yapan 32 öğretmen oluşturmaktadır. Veriler yarı yapılandırılmış sorulardan oluşan görüşme formu kullanılarak toplanmış olup, betimsel analiz yöntemi kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre okul yöneticilerinin idealleştirilmiş etki boyutundaki dönüşümcü liderlik özellikleri ve davranışları rol-model, etkileme, sevgi ve güven veren davranışlar şeklindedir. Okul yöneticileri rehberlik ederek, teşvik edici ve destekleyici olarak ve olumlu atmosfer oluşturarak öğretmenlere ilham verip motivasyonlarını artırmaktadırlar. Okul yöneticilerinin entelektüel uyarım boyutundaki özellik ve davranışları değişime açıklık, sorun çözme, etkileme ve ikna etme olurken; bireysel ilgi boyutunda değer verme,
destekleme ve rehberlik etme şeklindedir. Araştırma sonuçları doğrultusunda okul yöneticilerinin öğretmenleri motive eden, öğretmenlere ilham veren, destek ve rol model olan, yenilikçi, değişime açık dönüşümcü liderler olmaları önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Lider, yönetici, liderlik, dönüşümcü liderlik

Kaynakça

• Argon, R., & Ertürk, R. (2013). İlköğretim okulu öğretmenlerinin içsel motivasyonları ve örgütsel kimliğe yönelik algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi [Educational Administration: Theory and Practice], 19(2), ss. 159-179.
• Ayık, A. Diş, O., & Çelik, Z. (2016). Okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik rolleri ile okulların değişime açıklığı arasındaki ilişki. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(2), ss. 547-564
• Baki, A., & Gökçek, T. (2012). Karma yöntem araştırmalarına genel bir bakış. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 11(12), ss. 1-21.
• Bass, B. M. (1990). From Transactional to transformational leadership: learning to share the vision. Organizational Dynamics, 19(3), pp. 19-31.
• Bass, B. M. (1997). The Ethics of transformational leadership. ın kellogg leadership studies project, transformational leadership working paper. the james macgregor burns academy of leadership. [Available online at:http://www.academy.umd.edu/Resources/AcademyPublicationsPDF/KLSP/TransformationalLeadership/Ethic sofTransformationalLeadership/EthicsTransform.pdf], Retrieved on December 15, 2018.
• Bass, B. M., & Avolio, B. J. (1990). Developing transformational leadership: 1992 and beyond. Journal of European Industrial Training, 14(5), pp. 21-27.
• Bass, B. M., & Avolio, B. J. (2004). Multifactor leadership questionnaire: manual and sampler set (3. Edition). California: Mindgarden.
• Bensimon, E. M. (1989). Transactional, transformational and trans-vigorational leaders. World Wide Web Edition. 2(6).
• Buluç, B. (1998). Bilgi çağı ve örgütsel liderlik. Yeni Türkiye Dergisi, 4(20), ss. 1205-1213.
• Chemers, M. M. (1997). In an Integrative theory of leadership. Lawrence Erlbaum: Mahwah New Jersey.
• Coad, A. F., & Berry, A. J. (1998). Transformational leadership and learning orientation. Leadership & Organization Development Journal, 19(3), pp. 164-172.
• Çelik, V. (1998). Eğitimde dönüşümcü liderlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16(16), ss. 423-442.
• Çelik, V. (2015). Eğitimsel liderlik (8. Baskı). Ankara: Pagem Akademi.
• Çetin, Ö. K. (2009). Ortaöğretim okulu yöneticilerinin dönüşümcü liderlik özellikleri ile öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki (Bolu ili örneği) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Erdoğan, İ. (1997). İşletmelerde davranış. İstanbul: Dönence Basım Yayım Dağıtım.
• Erkan H. (2002). Karizmatik liderlik. İstanbul: Doğuş Yayınları.
• Ertürk, R. (2018). Öğretmenlerin örgütsel adalet ve örgütsel kimlik algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 4(1), ss. 89- 98.
• Ertürk, R. (2020). Teacher autonomy: A conceptual analysis. International Pegem Education Congress Tam Metin Kitabı içinde (ss. 452-464). Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Ertürk R., & Aydın B. (2015). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin örgütsel adalet ve içsel motivasyona yönelik algılarının incelenmesi. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi/The Journal of International Education Science, 2(4), ss. 233-246.
• Gao, F. Y., & Bai, S. (2011). The effects of transformational leadership on organizational commitment of family employees in Chinese family business. 2011 International Conference on Economics, Trade and Development IPEDR, 7, pp. 43-48.
• Gökkaya, Ö. (2005). Örgüt dönüşümünde transformasyonel liderliğin incelenmesi (Doktora Tezi). Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gebze.
• Göksal, G. Y. (2017). Okul yöneticilerinin dönüşümcü liderlik özelliklerini gösterme düzeylerine ilişkin öğretmen görüşleri (Aydın ili bozdoğan ilçesi örneği). (Tezsiz Yüksek Lisans Projesi). Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Güneş, M. A. (2011). İlköğretim okullarında dönüşümcü liderlikle örgütsel adalet arasındaki ilişki (Ağrı ili örneği) (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim B i l i m l e r i Enstitüsü, Ankara.
• Karasar, N. (2013). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Karip, E. (1998). Dönüşümcü liderlik. Eğitim Yönetimi Dergisi, 4(16), ss. 1-23.
• Keçecioğlu, T. (2003). Liderlik ve liderler. İstanbul: Okumuş Adam Yayıncılık.
• Keleş, Ö. (2009). İlköğretim okulu müdürlerinin dönüşümcü liderlik özelliklerini gösterme düzeylerine ilişkin öğretmen görüşleri (Muğla ili örneği) (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Muğla Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
• Koçel, T. (2011). İşletme yöneticiliği: Yönetim ve organizasyon, organizasyonlarda davranış, klasik, modern, çağdaş ve güncel yaklaşımlar (13. Baskı). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Korkusuz, M. (2006). Okul yöneticilerinin kişilik özellikleri ile liderlik stilleri arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 46, ss. 199-226.
• Kurt, T. (2009). Okul müdürlerinin dönüşümcü ve işlemci liderlik stilleri ile öğretmenlerin kolektif yeterliği ve öz yeterliği arasındaki ilişkilerin incelenmesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Leithwood, K., & Jantzi, D. (1999). The effects of transformational leadership on organizational conditions and student engagement with school. Paper presented at the Annual Meeting of the American Educational Research Association. Montreal, Quebec, Canada,
• Lunenburg, F. C. (2003). Emerging perspectives: The usefulness of the construct of transformational leadership in educational organizations. Paper presented at the Annual Meeting of The National Council of Professors of Educational Administration. Huntsville, Texas.
• Maxwell, J. (1996). Qualitative research design. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Miles, M. B., & Huberman, M. A. (1994). An expanded source book qualitative data analysis. London: Sage.
• Murat, G., & Açıkgöz B. (2008). Değişim çağının vazgeçilmez aktörleri: dönüşümcü liderleri. Kamu-İş, 10, ss. 153-71.
• Nartgün, Ş. S., & Ertürk, R. (2018). Okul müdürlerinin okul yönetim tarzları ile örgüt iklimi arasındaki ilişki. A. İşcan (Ed.), Eğitim Bilimlerinde Örnek Araştırmalar içinde (ss. 221-245). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Ogunola, A. A., Kalejaiye, P. O., & Abrifor, C. A. (2013). Management style as a correlate of job performance of employees of selected nigerian brewing industries. African Journal of Business Management, 7(36), pp. 1-8.
• Sabuncuoğlu, Z., & Tüz, M. (2001). Örgütsel psikoloji. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Saylık, N. (2015). Okul müdürlerinin eleştirel liderlik yeterliliklerinin öğretmen görüşlerine göre belirlenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Van.
• Stewart, J. (2006). Transformational leadership. an evolving concept examined through the works of burns, bass, avolio and leithwood. Canadian Journal of Educational Administration and Policy, 54, pp. 1-29.
• Strauss, A., & Corbin, J. M. (1990). Basics of qualitative research: grounded theory procedures and techniques. USA: Sage.
• Şişman, M., & Turan, S. (2002). Eğitimde toplam kalite yönetim: Teori ve uygulama. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Tahaoğlu, F. (2007). İlköğretim okulu müdürlerinin liderlik rollerinin örgüt kültürü üzerine e t -kisi (Gaziantep ili örneği) (Yüksek Lisans Tezi). Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
• Tekin, H. H. (2006). Nitel araştırma yönteminin bir veri toplama tekniği olarak derinlemesine görüşme. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 3(13), ss. 101-116.
• Toksöz, S. (2010). 21. yüzyılın liderlik anlayışı olarak okul yöneticilerinin dönüşümcü liderlik özelliklerinin öğretmenlerin algılarına göre değerlendirilmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yedi Tepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Uğurlu, C. T. (2012). İlköğretim okulu öğretmenlerinin yönetici etik liderlik davranışına ilişkin algıları. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 36(2), ss. 203-213.
• Ulutaş, S. (2010). Kriz yönetimi ve dönüşümcü liderlik (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Uzer, M. (2010). İlköğretim okul yöneticilerinin dönüşümcü liderlik özelliklerine sahip olma düzeyleri (Silivri ilçesi örneği) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (10. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yin, R. K. (2003). Case study research. design and methods (3. Edition). Thousand Oaks, CA.: Sage.
• Zeren, H. (2007). İlköğretim okulu müdürlerinin dönüşümcü liderlik stilleri ile bu okullarda görevli öğretmenlerin örgütsel bağlılığı arasındaki ilişki (Şanlı Urfa İli Örneği) (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Harran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa.