Yükseköğretim Kurumlarında Örgütsel Farkındalık: Örgütsel Farkındalık Ölçeği’nin Türkçeye Uyarlanması

Yıl 2021, Sayı: 23, 588 - 688, 01.06.2021

Aydan Ordu

Öz

Artan rekabet koşulları ve değişimin etkisiyle tüm örgütler gibi yükseköğretim kurumları da beklenmedik durumlar karşısında uygun tepkiler verebilmeli ve farkındalığı yüksek bir ortam yaratmalıdır. Bu yüzden yükseköğretim kurumlarında örgütsel farkındalığı ele almak önemli görülmüştür. Bu araştırmada Ray, Baker ve Plowman (2011) tarafından geliştirilen Örgütsel Farkındalık Ölçeği’nin (ÖFAÖ) Türkçeye uyarlanması amaçlanmıştır. Ayrıca akademisyenlerin çalıştıkları kurumun örgütsel farkındalığına yönelik algıları ve bu algıların unvan ve idari görev değişkenlerine göre farklılaşıp farklılaşmadığı belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırmaya Türkiye’de devlet üniversitelerindeki fakültelerde görev yapan toplam 442 akademisyen katılmıştır. Ölçeğin yapı geçerliğini test etmek için Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) yapılmıştır. DFA sonuçları
ÖFAÖ’nün beş boyutlu yapısını doğrulamıştır. Akademisyenlerin fakültelerindeki örgütsel farkındalığa yönelik algılarının ve bu algılarındaki farklılaşmaların belirlenmesinde betimsel istatistikler, bağımsız grup t testi ve tek yönlü varyans (ANOVA) analizinden yararlanılmıştır. Analizler sonucunda akademisyenlerin fakültelerindeki örgütsel farkındalığa yönelik algıları orta düzeyde çıkmıştır. Bu algılar unvan değişkenine göre uzmanlığa saygı alt boyutunda; idari görev değişkenine göre tüm alt boyutlar ve ölçeğin genelinde farklılık göstermektedir. Doçent ya da profesör unvanına sahip akademisyenlerin uzmanlığa saygı alt boyutuna ilişkin algıları, diğer unvanlara sahip akademisyenlere göre daha yüksektir. İdari görevi olan akademisyenlerin fakültelerine ilişkin örgütsel farkındalık algıları idari görevi olmayan akademisyenlerden yüksek çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Örgütsel farkındalık, yükseköğretim, ölçek uyarlama

Kaynakça

• Aktan, C. C. (2009). Yükseköğretimde değişim: global trendler ve yeni paradigmalar. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 1(2), 39-48.
• Atalay, Z. (2019). Mindfulness (Bilinçli farkındalık). İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Bates, C. M. (2009). The communicative management of the unexpected: Extending Weick's five processes of mindfulness to non-high reliability organizations (Unpublished Doctoral Dissertation). Arizona State University, Arizona.
• Browne, M. W., & Cudeck, R. (1993). Alternative ways of assessing model fit. In K. A. Bollen & J. S. Long (Eds.), Testing structural equation models (pp. 136-162). Newbury Park, CA: Sage.
• Butler, B. S., & Gray, P. H. (2006). Reliability, mindfulness, and information systems. MIS quarterly, 30(2), 211-224.
• Büyükgöze, H., & Özdemir, M. (2019). Okul Farkındalığı Ölçeği’nin Türkçeye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 46, 250-270.
• Büyüköztürk, Ş. (2006). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Byrne, B. M. (2010). Structural equation modeling with AMOS: Basic concepts, applications, and programming. New York: Taylor & Francis Group.
• Comrey, A. L. & Lee, H. B. (1992). A first course in factor analysis. UK: Psychology Press.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, B. (2014). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve LISREL uygulamaları (İkinci Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Dağlı, E., & Çalık, T. (2016). İlköğretim okullarında müdürlerin kullandıkları etkileme taktiklerinin öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ve okul farkındalığı ile ilişkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 22(1), 29-58.
• Ford, J. L. (2018). Revisiting high-reliability organizing: Obstacles to safety and resilience. Corporate Communications: An International Journal, 23(2), 197-211.
• Fornell, C., & Larcker, D. F. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error. Journal of marketing research, 18(1), 39-50.
• Gage III, C. Q. (2003). The meaning and measure of school mindfulness: An exploratory analysis(Unpublished Doctoral Dissertation). The Ohio State University, Ohio State.
• Gebauer, A. (2012). Mindful organizing as a paradigm to develop managers. Journal of Management Education, 37(2), 203-228.
• Güneş, D.Z. (2014). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel güven ve kolektif yeterlikleri algıları ile örgütsel farkındalık düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi (Yayınlanmamış doktora tezi). Abant İzzetBaysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu. 25.12.2020 tarihinde https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
• Hair, J. F., Anderson, R.E., Tatham, R.L., & Black, W.C. (1998). Multivariate data analysis. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
• Hayes, A. F. (2013). Introduction to mediation, moderation, and conditional process analysis: A regression-based approach. New York: The Guilford Press.
• Hoy, W. K. (2003). An analysis of enabling and mindful school structures. Some theoretical, research and practical considerations. Journal of Educational Administration, 41(1), 87-109.
• Hoy, W. K., Gage, C. Q., & Tarter, C. J. (2004). Theoretical and empirical foundations of mindful schools. In W. K. Hoy & C. Miskel (Eds.), Educational organizations, policy and reform: Research and measurement (pp. 305-335). Greenwich, CT: Information Age.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Kline, P. (1994). An easy guide to factor analysis. London and New York: Routledge.
• Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. NewYork: Guilford Press.
• Koçer, C. (2019). Bilinçli farkındalığın anlamlı işe etkisi sürecinde örgütsel farkındalığın moderatör (düzenleyici) rolü (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tekirdağ. 27.12.2020 tarihinde https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
• Langer, E. J. (1989). Mindfulness. Cambridge, MA: Persues books.
• Langer, E. J., & Moldoveanu, M. (2000). The construct of mindfulness. Journal of Social Issues, 56(1), 1–9.
• Magnano, P., Platania, S., Ramaci, T., Santisi, G., & Di Nuovo, S. (2017). Validation of the italian version of the mindfulness organizing scale (MOS) in organizational contexts. TPM: Testing, Psychometrics, Methodology in Applied Psychology, 24(1), 45-64.
• Marsh, H. W., & Hocevar, D. (1988). A new, more powerful approach to multitrait-multimethod analyses: Application of second-order confirmatory factor analysis. Journal of Applied Psychology, 73, 107-117.
• McKinniss, S. A. (2015). Case studies of organizational mindfulness and shared governance (Unpublished Doctoral dissertation). The Ohio State University, Ohio State. UMI Number: 3710302
• Mu, E., & Butler, B. S. (2009). The assessment of organizational mindfulness processes for the effective assimilation of IT innovations. Journal of Decision Systems, 18(1), 27-51.
• Passmore, J. (2019). Mindfulness in organizations (part 1): A critical literature review. Industrial and Commercial Training, 51(2), 104-113.
• Ray, J. L., Baker, L. T., & Plowman, D. A. (2011). Organizational mindfulness in business schools. Academy of Management Learning & Education, 10(2), 188-203.
• Renecle, M., Tomas, I., Gracia, F. J., & Peiro, J. M. (2020). Spanish validation of the mindful organizing scale: A questionnaire for the assessment of collective mindfulness. Accident Analysis & Prevention, 134, 1-12.
• Rerup, C. (2004). Variations in organizational mindfulness. In Academy of Management Proceedings (Vol. 2004, No. 1, pp. B1-B5). Briarcliff Manor, NY 10510: Academy of Management.
• Rerup, C. (2005). Learning from past experience: Footnotes on mindfulness and habitual entrepreneurship. Scandinavian Journal of Management, 21(4), 451-472.
• Scarbrough, C. S. (2005). Aspects of school mindfulness and dimensions of faculty trust: Social processes in elementary schools (Unpublished Doctoral dissertation). The University of Texas, San Antonio. UMI Number: 3195504
• Stevens, J. (2002). Applied multivariate statistics for the social sciences. Mahwah, NJ:Lawrence Erlbaurn Associates.
• Sutcliffe, K. M., Vogus, T. J., & Dane, E. (2016). Mindfulness in organizations: A cross-level review. Annual Review of Organizational Psychology and Organizational Behavior, 3, 55-81.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2014). Using multivariate statistics: Pearson new international edition. USA: Pearson.
• Vogus T. J. (2011) Mindful organizing: establishing and extending the foundations of highly reliable performance. In K. Cameron & G. M. Spreitzer (Eds.), The Oxford handbook of positive organizational scholarship (pp. 664–676). Oxford: Oxford University Press.
• Vogus, T. J., & Sutcliffe, K. M. (2007). The safety organizing scale: Development and validation of a behavioral measure of safety culture in hospital nursing units. Medical Care, 45(1), 46-54.
• Vogus, T. J., & Sutcliffe, K. M. (2012). Organizational mindfulness and mindful organizing: A reconciliation and path forward. Academy of Management Learning & Education, 11(4), 722-735.
• Vogus, T. J., & Welbourne, T. M. (2003). Structuring for high reliability: HR practices and mindful processes in reliability- seeking organizations. Journal of Organizational Behavior, 24(7), 877-903.
• Weick, K. E., & Putnam, T. (2006). Organizing for mindfulness: Eastern wisdom and Western knowledge. Journal of Management Inquiry, 15(3), 275-287.
• Weick, K. E., & Sutcliffe, K. M. (2001). Managing the unexpected: Resilient performance in an age of uncertainty . San Francisco: Jossey-Bass.
• Weick, K. E., & Sutcliffe, K. M. (2007). Managing the unexpected: Resilient performance in an age of uncertainty . San Francisco: Jossey-Bass.
• Weick, K. E., Sutcliffe, K. M., & Obstfeld, D. (1999). Organizing for high reliability: Processes of collective mindfulness. Research in Organizational Behavior, 21, 81-123.
• Yılmaz, K. (2015). Öğretmenlerin örgütsel güven ve farkındalık algıları ile okulların etkililik düzeyleri (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Aydın. 25.12.2020 tarihinde https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.