TÜRKİYE VE KAZAKİSTAN BELEDİYELERİNİN YEREL ÖZERKLİK BAĞLAMINDA KARŞILAŞTIRILMASI

Yıl 2021, Cilt: 16 Sayı: 35, 97 - 124, 30.06.2021

Abdulgazi Yıkıcı , Muhammed Yunus Bilgili

Öz

Demokratik yaşamın vazgeçilmez öğelerinden biri olan belediyelerin idari ve
mali özerklik düzeyleri, mahalli müşterek ihtiyaçların karşılanabilmesinde belirleyici bir unsurdur. Ülkelerin idari, tarihi, toplumsal, ekonomik ve kültürel
özellikleri, belediyelerin yerel özerklikleri üzerinde ve teşkilatlandırılmasında
etkilidir. Bu çalışmanın amacı yerel özerklik bağlamında Türkiye’deki ve Kazakistan’daki belediye organlarının seçilmeleri, görevlerine son verilme usulleri,
yetkileri, görevleri, mali yapıları ve merkezle olan ilişkilerinin karşılaştırmalı
bir şekilde incelenmesidir. Yapılan incelemede, Kazakistan’da belediye başkanlarının atama ile göreve geldikleri ve hizmet sürelerinin belirsiz olduğu,
meclis üye sayısının yerleşim kademesine göre farklılaştığı ve bütçe yapma
yetkisinin sadece eyalet belediyelerine tanındığı; Türkiye’de ise belediye başkanlarının 5 yıllık bir süre için seçildiği, meclis üye sayısının belirlenmesinde
yerleşim alanındaki nüfusun etkili olduğu ve bütçe yapma yetkisinin tüm belediyelere tanındığı tespit edilmiştir. Sonuçta, Türkiye’deki belediyelerin, yerel özerklik konusunda daha ileri bir seviyede olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Yerel Özerklik, Belediye, Türkiye, Kazakistan

Kaynakça

• Akın, Fehmi (2015), “Yerel Yönetimlerin Tarihsel Gelişimi ve Türk İdari Yapısındaki Yeri”, Mehmet Mecek, Mesut Doğan ve Bekir Parlak (Der.), İdari ve Mali Açıdan Türkiye’de Yerel Yönetimler, (Ankara: Bekad Yayınları): 35-49.
• Amagoh, Francis ve Bhuiyan, Shahjahan (2010), “Public Sector Reform in the Republic of Kazakhstan”, Central Asia Business Journal, 3, s. 12-20.
• Çiner, Can Umut ve Zengin, Ozan (2019), “Türkiye’deki Belediye Sisteminin 2000’li Yıllarda Yeniden Yapılandırılması: Demokrasi ve Etkinlik Açısından Bir Değerlendirme”, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 37 (3), s. 439-470.
• Çelik, Abdullah (2013), “Yerel Özerklik Açısından 5393 Sayılı Belediye Kanunu’nun Genel Bir Değerlendirilmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18 (1), s. 17-28.
• Çetin, Nursulu (2017), “Kazakistan’da Başkanlık Sisteminin Gelişimi: Dünden Bugüne”, Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi: Türkistan Forumu III, Küreselleşme Sürecinde Türk Dünyasının Geleceği Bildiri Kitabı, (26-28 Nisan 2017/Türkistan), 894-916.
• Dursun, Hasan (2007), “Belediye Dizgesine Getirilen Yeniliklere Genel Bir Bakış”, TBB Dergisi, 70, s. 359-426.
• Arıkboğa, Ülkü (2016), “Türkiye’de Belediyelerin Gelir Yapısı: Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13 (33), s. 276-297.
• Bayrakcı, Erdal (2018), “Belediye Yönetimi”, Kemal Görmez ve Hasan Yaylı (Der.), Yerel Yönetimler, (Ankara: Orion Kitabevi): 325-365.
• Beazley, Ivor Downes, Ronnie ve Scherie Nicol (2018), “Budgeting in Kazakhstan: A Roadmap for Continued for Continued Budgetary Governance Reform”, OECD Journal On Budgeting, 2018/3, s. 3-74.
• Bhuiyan, Shahjahan (2010), “Decentralization and Local Governance in Kazakhstan”, International Journal of Public Administration, 33 (12-13), s. 658-672.
• Bozatay, Şeniz Anbarlı ve Şahnagil, Sinem (2020), “Kırgızistan ve Kazakistan’da Bağımsızlık Sonrası Değişen Siyasal Sistemin Doğası ve Kamu Yönetimi Reform Süreçleri”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 8 (24), s. 338-367.
• Bülbül, Mahmut (2008), “Kazakistan Cumhuriyetinde Yürütme ve Yasama Fonksiyonu”, Yasama Dergisi, 8, s. 65-101.
• Çağdaş, Tülin (2011), “Türkiye’de Yerel Yönetimlerde İdari Özerklik”, Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 30 (1), s. 391-416.
• Çapa, Mesut (2019), “Sovyetler Birliği’nin Dağılması: Kazakistan Cumhuriyeti’nin Bağımsızlık Sürecinde Türkiye Kazakistan Münasebetleri”, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 9 (17), s. 1-23.
• Dave, Bhavna (2007), “Kazakhstan”, Nations in Transit, s. 325-347.
• Egeli, Haluk ve Diril, Funda (2012), “Türkiye’de Yerel Yönetimlerde Mali Özerklik ve Vergilendirme Yetkisi”, Sayıştay Dergisi, 84, s. 25-44.
• Emini, Filiz Tufan (2009), “Türkiye’de Yerel Yönetimler Reformunun İç ve Dış Dinamikleri”, Yönetim ve Ekonomi, 16 (2), s. 31-48.
• Gözübüyük, A. Şeref (1971), Türkiye’nin İdari Yapısı, (Ankara: Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Yayınları).
• Ivanyna, Maksym ve Sbah, Anwar (2014), “How Close Is Your Government to Its People? Worldwide Indicators on Localization and Decentralization”, Economics: The Open-Access, 8 (2014-3), s. 1-39.
• Kapidani, Mariola (2018), “A Comparative Analysis of Local Government Financial Autonomy in Albania”, Journal of Business Economics and Finance, 7 (1), s. 1-9.
• Keleş, Ruşen (2016), Yerinden Yönetim ve Siyaset, (İstanbul: Cem Yayınevi). Khairmukhanmedov, Nurbek (2017), “Kazakistan Cumhuriyeti’ndeki Başkanlık Sisteminin Yapısal Özelliği ve Sorunları”, International Journal of Social Sciences and Education Research, 3 (5), s. 1432-1451.
• Kuşçu, Işık (2015), “Kazakistan”, Mustafa Turgut Demirtepe ve Murat Yılmaz (Der.), Türk Cumhuriyetleri ve Toplulukları Yıllığı 2013, (Ankara: Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi): 69-125.
• Küçük, Hülya (2018), “Yerel Özerklik Bağlamında Belediyelerin Denetimi: İtalya ve Türkiye Örneği”, Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 6 (1), s. 35-60.
• Liang, Yihang Zhen, Lin Zhang, Changshun ve Yunfeng Hu (2020), “Consumption of Products of Livestock Resources in Kazakhstan: Characteristics and Influencing Factors”, Environmental Development, https://doi.org/10.1016/j.envdev.2019.100492
• Makhmutova, Meruert (2001), “Local Government in Kazakhstan”, Igor Munteanu ve Victor Popa (Der.), Developing New Rules in the Old Environment, (Budapest: Local Government And Public Service Reform Initiative): 403-468.
• Makhmutova, Meruert (2007), “The Budget Process in Caspian Countries: The Experience of Kazakhstan and Azerbaijan”, Problems of Economic Transition, 50 (4), s. 24-65.
• Rakhimovich, Balabiev Kairat (2013), “Development of Modern Local Government in Kazakhstan Republic”, Middle-East Journal of Scientific Research, 18 (10), s. 1406-1410.
• Sadioğlu, Uğur ve Ömürgönülşen, Uğur (2014), “Yerel Aktörlerin Gözünden “Yerel Özerklik” Sorunsalı: Türkiye’de İl Belediyeleri Örneği”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 50,197-224.
• Sadioğlu, Uğur, Çifci, Yasemin, Ezin, Emre ve Betül, Dinç (2020), “Avrupa Birliği’ne Üyelik Sürecinde Türk Kamu Yönetiminin Kurumsal Kapasitesi”, Siyasal: Journal of Political Sciences, 29 (2), 291-312.
• Turan, A. Menaf ve Güler, Mahmut (2018), “Yerel Yönetimlere İlişkin Temel Kavramlar”, Kemal Görmez ve Hasan Yaylı (Der), Yerel Yönetimler, (Ankara: Orion Kitabevi): 5-32.
• TÜRKPA (2012), Türk Cumhuriyetleri Anayasaları, (Ankara: TÜRKPA Yayınları). Uçar, Ahmet ve Çağatay, Uluç (2013), “Kazakistan’da Yerel Yönetimler”, Mustafa Ökmen ve Fikret Elma (Der.), Türk Dünyasında Yerel Yönetimler, (İstanbul: Türk Dünyası Belediyeler Birliği Yayını): 99-118.
• Ulusoy, Ahmet ve Akdemir, Tekin (2019), Mahalli İdareler, (Ankara: Seçkin Yayıncılık).
• Ulusoy, Ahmet ve Tekdere, Mustafa (2019), “Türkiye’deki Belediyelerin Mali Sorunları ve Muhtemel Etkiler”, Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 4 (2), s. 167-182.
• Uygun, Oktay (2015), “Yerel Yönetim Reformu İçin Anayasal İlkeler”, Strategic Public Management Journal, 1 (2), s. 1-27.
• Wilson, John Gardner, David Kurganbaeva, Gulmira ve Elena Sakharchuk (2002), “The Changing Role of Local Government Managers in a Transitional Economy: Evidence from the Republic of Kazakhstan”, The International Journal of Sector Management, 15 (5), s. 399-411.
• Yeerken, Wuzhati Hui, Liu ve Liu Weidong (2014), “The Spatial Evolution of Population in Kazakhstan from the 21st Century”, Geographical Review of Japan Series B, 87 (1), s. 27-40.
• Zaharia, Petronela ve Bilouseac, Irina (2009), “Decentralization and Local Autonomy-Local Public Management Defining Principles”, Annales Universitatis Apulensis Series Oeconomica, 11 (2), s. 805-812.
• Zhumashov, Yerkebulan (2016), “Rural Local Government System in Kazakhstan: Recent Issues”, International Review of Management and Marketing, 6 (5), s. 211-220.
• Mevzuat 2972 sayılı Mahalli İdareler İle Mahalle Muhtarları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkındaki Kanun, 18.01.1984 ve 18285 Resmî Gazete Sayısı, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=2972&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 (05.01.2021).
• 5393 Sayılı Belediye Kanunu, 13.07.2005 Tarih ve 25874 sayılı Resmi Gazete, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5393.pdf (01.01.2021).
• 95-IV sayılı Kazakistan Cumhuriyeti Bütçe Kanunu, https://online.zakon.kz/document/?doc_id=30364477#pos=5;-110 (14.01.2021).
• 148-II sayılı Kazakistan Cumhuriyeti Yerel Yönetim ve Özyönetim Hakkında Kanun, https://online.zakon.kz/document/?doc_id=51021546#pos=5;- 110 (14.02.2021).