TEK İSİMLİ TEK TURLU ÇOĞUNLUK SİSTEMİNE GEÇİŞİN BELİRLİ ŞEHİRLERDE MİLLETVEKİLİ DAĞILIMI ÜZERİNDEKİ ETKİSİNE İLİŞKİN BİR DEĞERLENDİRME: 2018 MİLLETVEKİLİ GENEL SEÇİMLERİ

Yıl 2022, Cilt: 17 Sayı: 37, 201 - 252, 30.06.2022

Kubilay Düzenli

Öz

Bu makale belirli şehirlerdeki sınırlılık dahilinde 2018 seçimlerinin, Tek İsimli Tek Turlu Çoğunluk Sistemi (Dar Bölgeli Basit Çoğunluk Sistemi’ne) göre yapılması hâlinde oluşacak milletvekili dağılımını incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırma örneklemini nüfus ve milletvekili sayısı bakımından birbirine benzer nitelikteki; Aydın, Eskişehir, Mardin, Mersin, Tekirdağ, Van ve Zonguldak şehirleri oluşturmaktadır. Bu bağlamda çalışmanın ilk bölümünde kavramsal bazda temsil, seçim ve seçim sistemleri karşılaştırmalı biçimde analiz edilmiştir. Ardından Osmanlı Devleti’nin son döneminden başlayarak bugüne değin seçimler ve uygulanan farklı seçim sistemleri ayrıntılı biçimde incelenmiştir. Son olarak araştırmanın amacı kapsamında araştırma örneklemini oluşturan şehirler hâlihazırda meclisteki sandalye sayıları kadar dar bölgeye ayrılmış ve bu sandalyeler SEÇSİS ve YSK’den alınan veriler doğrultusunda siyasi partiler arasında dağıtılmıştır. Sonuç olarak Tek İsimli Tek Turlu Çoğunluk Sistemine geçişi öngören olası bir seçim sistemi değişikliği halinde AK PARTİ’nin; Mersin, Eskişehir ve Zonguldak’ta, CHP’nin; Aydın, Tekirdağ ve Mersin’de, HDP’nin ise Van’da mevcut duruma göre daha fazla sayıda milletvekiline sahip hâle geleceği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Seçim, Seçim Sistemleri, Çoğunluk Sistemleri, Tek İsimli Tek Turlu Basit Çoğunluk Sistemi

Kaynakça

• 6771 Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, Resmî Gazete, Tarih: 11.02.2017, Sayı: 29976.
• 7102 Sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, Resmî Gazete, Tarih: 16.03.2018, Sayı: 30362.
• Ahmad, Feroz (2019), Bir Kimlik Peşinde Türkiye, (İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları).
• Akbulut, Örsan (2007), “Belediye Yönetimi Reformu Monolitik İktidar Yapısının Güçlendirilmesi”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 16(1), s.7-29.
• Akcagündüz, Emre (2021), “Yerel Yönetimlerde Seçim Sistemlerinin Demokratik Temsil Üzerine Etkisi: İstanbul Adalar ve Sultanbeyli Belediye Meclisleri Üzerine İnceleme”, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 39(3), s.342-358.
• Akyıldız, Ali (2016), “Demokrasinin Sayılarla Sınavı: Seçim Sistemleri”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 7, s. 127-148.
• Alkan, Mehmet Öznur (2006), “Türkiye’de Seçim Sistemi Tercihinin Misyon Boyutu ve Demokratik Gelişime Etkileri”, Anayasa Yargısı Dergisi, 23, s. 133-165.
• Arı, Erkan ve Hüyüktepe, Batuhan (2019), “Sosyo Ekonomik Göstergeler İçin Çok Değişkenli Veri Analizi: Türkiye İçin Ampirik Bir Uygulama”, Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1), s. 7-20.
• Avaner, Tekin ve Volkan, Mustafa (2019), “Hikmet-i Hükümet ve Yeni Reform: Türk Tipi Başkanlık Sistemi ve ABD Başkanlık Sisteminin Etkisi Üzerine”, Yasama Dergisi, 39, s.105-130.
• Aydın, Suavi ve Taşkın, Yüksel (2018), 1960’tan Günümüze Türkiye Tarihi, (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Aydoğan, Pınar (2020), “Demokrasiye Geri Dönüş: Türk Parlamento Tarihinde XII. Dönem (1961-1965)”, Tekin, Yusuf (Ed.), Yüzüncü Yılında TBMM Oluşumu, Çalışma Şartları ve İşlevleri II. Cilt (Ankara: TBMM Basımevi): 427-453.
• Berkes, Niyazi (2013), Türkiye’de Çağdaşlaşma, (İstanbul: Yapı Kredi Yayınları).
• Blais, Andre ve Loewen, Peter John (2009), “The French Electoral System and its Effects”, West European Politics, 33(2), s. 345-359.
• Burgaç, Murat (2013), “1946 Seçimlerinde Propaganda”, Çağdaş Türkiye Araştırmaları Dergisi 13(26), s.163-184.
• Carey, John,M ve Hix, Simon (2011), “The Electoral Sweet Spot: Low Magnitude Proportional Electoral Systems”, American Journal Of Political Science, 55(2), s. 383-397.
• Cotteret, Jean Marie ve Emeri, Claude (1991), Seçim Sistemleri, (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Crilly, Tony (2012), “How Best Should We Vote?”, The Mathematical Gazette, 96(537), s. 459-465.
• Croissant, A. (2002), “Majoritarian and Consensus Democracy, Electoral Systems, and Democratic Consolidation in Asia”, Asian Perspective 26(2), s. 5-39.
• Cumhuriyet (2021), Cumhuriyet Gazetesi Arşiv Taraması, 01.05.1968, https://egazete.cumhuriyet.com.tr/ (30.04.2021).
• Cumhuriyet (2021), Cumhuriyet Gazetesi Arşiv Taraması, 22.07.1946, https://egazete.cumhuriyet.com.tr/ (02.03.2022).
• Curtin, J. (2003), “Women and Proportional Representation in Australia and New Zealand”, Policy and Society 22(1), 48-68.
• Çavdar, Tevfik (2013), Türkiye’nin Demokrasi Tarihi 1950’den Günümüze, (Ankara: İmge Kitabevi Yayınları).
• Çetin, Işın ve Sevüktekin, Mustafa (2016), “Türkiye’de Gelişmişlik Düzeyi Farklılıklarının Analizi”, Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2(2), s. 39-61.
• Çınar, Y etkin ve Göksel, Türkmen (2019), Türkiye’de Yeni Seçim ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne İlişkin Sayısal Analizler ve Politika Önerileri, (Ankara: TEPAV Yayınları).
• Davis, Gavin (2004), “Proportional Representation and Racial Campaigning in South Africa”, Nationalism and Ethnic Politics 10(2), s.297-324.
• Demirel, Ahmet ve Durgun Sezgi (2017), “Temsiliyet ve Seçimler”, Taşkın,Yüksel (Ed.), Siyaset (İstanbul: İletişim Yayınları): 355-381.
• Dursun, Davut (2019), Siyaset Bilimi, (İstanbul: Beta Yayıncılık).
• Duverger, Maurice (1974), Siyasi Partiler, (İstanbul: Bilgi Yayınları).
• Ekmen, Selahaddin Eyüp ve Fırat, Muhammed Sabır. (2017), “Seçim Sistemlerinin Hükümetlere Etkisi”, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), s. 461-474.
• Euronews (2021), AK Parti’nin Seçim Sistemine Dair Değişiklik Önerileri Seçimleri ve İttifakları Nasıl Etkiler, https://tr.euronews.com/, (15.04.2021).
• Gözler, Kemal (2021), Anayasa Hukukuna Giriş, (İstanbul: Ekin Yayınları).
• Heywood, Andrew (2014), Siyaset, (İstanbul: Adres Yayınları).
• Iversen, Torben ve Soskice, David (2006), “Electoral Instutions ande the Politics of Coalitions: Why Some Democracies Redistribute More Than Others”, American Political Science Review, 100(2), s. 165-181.
• İlter, Emel ve Bulut Alper Tolga (2020), “Türk Siyasetinde Kadının Niteliksel Temsili: Meclis Faaliyetleri Üzerinden Sayısal Bir Analiz”, Journal of Political Sciences, 29(1), s. 165-188.
• Kıral, Bilgen (2020), “Nitel Bir Veri Analizi Yöntemi Olarak Doküman Analizi”, Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), s.170-189.
• Kim, Jin Hyuk (2008), “A Welfare Simulation of Mixed-Member Electoral Systems”, Public Choice, 136(3-4), s. 447-456.
• Köker, Levent (2006), “Seçim Sistemleri ve Siyasi Çoğunluk”, Anayasa Yargısı Dergisi 22(01), s. 10-21.
• Laponce, J.A. (1957), “The Protection of Minorities By The Electoral System”, The Western Political Quarterly 10(2), s. 318-339.
• Manow, Philip (2011), “The Cube Role in a Mixed Electoral System: Disproportionality in German Bundestg Elections”, West European Politics, 34(4), s.773-794.
• Medzihorsky, Jan (2019), “Rethinking the D’hondt Method”, Political Research Exchange, 1(1), s. 1-15.
• Monroe, Burt (1995), “Fully Proportional Representation”, American Political Science Rewiev, 89(4), s. 925-940.
• Nişancı, Şükrü ve Özdemir Abdülkadir (2017), “Dünyada Uygulanan Seçim Sistemleri Işığında Türkiye için Alternatif Seçim Sistemi Önerileri”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(2), s. 723-745.
• Norris, Pippa (1997), “Choosing: Electoral Systems: Proportional, Majoritarian and Mixed Systems”, International Political Science Rewiev 18(3), s. 297-312.
• Oder, Burak (1997), “1983’ten Bu Yana Seçim Sisteminde Yapılan Değişiklikler ve 4 Aralık 1995 Seçimi Sonuçlarının Çeşitli Varsayımlarla Değerlendirilmesi”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası Dergisi, 55(4), s. 85-110.
• Olgun, Kenan (2011), “Türkiye’de Cumhuriyetin İlanından 1950’ye Genel Seçim Uygulamaları”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 27(79), s. 1-36.
• Örs, Birsen (2006), “Siyasal Temsil”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 35(1), s. 1-22.
• Roskin, Micheal.G (2014), Çağdaş Devlet Sistemleri Siyaset, Coğrafya, Kültür, (İstanbul: Adres Yayınları).
• Sabuktay, Ayşegül (2009). “Yönetişim, Demokrasi ve Yerel Seçimler”, Memleket Siyaset Yönetim Dergisi, 4(9), s.72-86.
• Sandık Sonuçları ve Tutanaklar (2021), Cumhurbaşkanı ve 27. Dönem Milletvekili Genel Seçim Sonuçları, https://sonuc.ysk.gov.tr/, (30.04.2021).
• Sauger, Nicolas (2009), “Party Discipline and Coalition Management in the French Parliament”, West European Politics, 32(2), s. 310-326.
• Sarıkaya, Muharrem (2021), “Barajda Uzlaşı, Dar Bölgede Ayrılık”, https://www.haberturk.com/, (10.04.2021).
• Servi, Tayfun ve Erişoğlu Ü (2020), “Türkiye’deki Şehirlerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Düzeylerinin İstatistiksel Analizi”, Al Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), s. 174-186.
• Shin, Jae Hyeok (2011), “The Choice of Electoral System in New Democracies: A Case Study of South Korea in 1988”, Democratization, 18(6), s. 1246-1269.
• Sönmez, Naim (2013), “Seçim Sisteminin Demokratikleştirilmesinin Bir Aşaması: 1950 Milletvekili Seçim Kanunu”, Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(2), s. 438-461.
• Tanör, Bülent (2017), Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, (İstanbul: Yapı Kredi Yayınları).
• TBMM (2020). Dünyada Seçim Sistemleri, TBMM Yayınları, Ankara.
• TBMM (2021), TBMM Albümü 1920-2010, 2.Cilt 1950-1980, https://www.tbmm.gov.tr/, (04.05.2021).
• T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (2019), İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması, https://www.bebka.org.tr/, (01.05.2021).
• TDK (2021), Seçim, https://sozluk.gov.tr/, (09.04.2021).
• Tekin, Yusuf ve Okutan Mustafa Çağatay (2011), Türk Siyasal Hayatı, (Ankara: Orion Kitabevi).
• Toprak, Seydi Vakkas (2013), “İlk Osmanlı Seçimleri ve Parlamentosu”, İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 3(26), s.171-192.
• The Guardian (2021), German Election 2017: Full Results, https://www.theguardian.com/, (30.04.2021).
• The Guardian (2021), Election Results 2019: Boris Johnson Returned as PM with all Constituences Declared, https://www.theguardian.com/, (30.04.2021).
• Tunaya, Tarık Zafer (1988), Türkiye’de Siyasal Partiler Cilt 1 İkinci Meşrutiyet Dönemi 1908-1918, (İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları).
• Tuncer, Erol (2006), “Türkiye’de Seçim Uygulamaları Sorunları Işığında Temsilde Adalet Yönetimde İstikrar İlkelerinin İşlevselliği”, Anayasa Yargısı Dergisi, 23, s. 167-182.
• Tuncer, Erol (2001),” Dar Bölge Sistemi”, http://www.radikal.com.tr/, (05.05.2021).
• TÜİK (2012), Milletvekili Genel Seçim Sonuçları 1923-2011, Yayın No: 3685, Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, Ankara.
• United Kingdom Parliament (2021), Member of Parliament, https://www.parliament.uk/, (01.05.2021).
• Urdanoz, Jorge (2019), “John Stuart Mill and Proportional Representation. A Misunderstanding”, Political Science, 71(2), s. 158-171.
• Uslu, Ateş (2015), “Hür Dünyanın Saflarında”, Aytekin, Attila ve Atılgan, Gökhan (Haz.), Osmanlıdan Günümüze Türkiye’de Siyasal Hayat (İstanbul: Yordam Kitap): 341-387.
• Uzeltürk Tahmazoğlu, Sultan (2006), “Anayasa Mahkemesi Kararlarında Seçim Sistemi”, Anayasa Yargısı Dergisi, 23, s. 237-278.
• Vowles, Jack (2015), “Legislative Accountability in a Mixed-Member System”, Australian Journal of Political Science, 50(2), s. 279-296.
• Yıldız, Abdülkadir (2018), “Seçim Sistemleri ve Türkiye’de Milletvekili Seçim Sistemine İlişkin Bir Öneri”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 26(3), s. 113-153.
• Yüksek Seçim Kurulu (2021), Cumhurbaşkanlığı ve 27. Dönem Milletvekili Genel Seçim Sonuçları, https://www.ysk.gov.tr/, 30.04.2021.
• Yüksek Seçim Kurulu (2021), 28 Mart 2004 Mahalli İdareler Genel Seçim Sonuçları, https://www.ysk.gov.tr/, 30.04.2021.
• Yüksek Seçim Kurulu (2021), 29 Mart 2009 Mahalli İdareler Genel Seçim Sonuçları, https://www.ysk.gov.tr/, 30.04.2021.
• Yüksek Seçim Kurulu (2021), 30 Mart 2014 Mahalli İdareler Genel Seçim Sonuçları, https://www.ysk.gov.tr/, 30.04.2021.
• Yüksek Seçim Kurulu (2021), 31 Mart 2019 Mahalli İdareler Genel Seçim Sonuçları, https://www.ysk.gov.tr/tr, 30.04.2021.
• Yüzbaşıoğlu, Necmi (1996), “Türkiye’de Uygulanan Seçim Sistemleri ve Bunlara İlişkin Anayasa Mahkemesi Kararlarına Göre Nasıl Bir Seçim Sistemi”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 55(1-2), s. 103-150.
• Zürcher, Erich Jan (2009), Modern Türkiye’nin Oluşumu, (İstanbul: İletişim Yayınları).