Sovyetler Birliği Tarih Yazımında Karaçay-Malkarların Kökeni Konusu

Yıl 2019, , 269 - 299, 19.12.2019

Hayri Çapraz

https://doi.org/10.16985/mtad.660196

Öz

Bu çalışmada Karaçay-Malkar Türklerinin kökeni konusunda 1927-1988 yılları arasında basılan Sovyet
tarihçilerinin eserleri analiz edildi. A. Samoyloviç, U. Aliyev, G. A. Kokiyev, H. O. Laypanov ve L. İ. Lavrov
başta olmak üzere çok sayıda araştırmacının düşünceleri ortaya konuldu. Araştırmacıların çoğunluğunun
iki toplumun kökenine yönelik yaklaşımı, Türk unsurları ile Kafkas kavimleri karışımı sonucu bir etnogenez
olduğu yönünde oldu. Karaçay-Malkar Türklerinin kökeninde özellikle Kıpçak, Bulgar ve hatta Hazarların
etkin olduğuna yönelik görüşler savunuldu. Bu kökenin oluşumunda bu Türk gruplarından hangisinin daha
baskın olduğu konusunda araştırmacılar arasında görüş ayrılıkları çıktı. Sovyet ideolojisi ve politik kararları
da bu görüş ayrılıklarının şekillenmesinde zaman zaman etkili oldu. Nitekim bu görüş ayrılıklarının
kapsamlı bir şekilde ortaya konulduğu kongre 1959’da yapıldı. Kongrede bu iki Türk toplumunun kökeninin
Kıpçak, Bulgar, Hazar, Alan, Kafkas kavimlerinden birinin veya birkaçının kaynaşmasıyla şekillendiğini
iddia eden görüşler tartışıldı. Bu kongre sonunda herkes tarafından kabul edilecek ortak bir görüş çıkmadı.
Birkaç kavmin kaynaşması şeklindeki genel yaklaşım Sovyet döneminin sonlarına kadar kabul gördü.

Anahtar Kelimeler

Karaçaylar, Malkarlar, Türkler, Sovyet tarih yazımı, H. O. Laypanov, L. İ. Lavrov, G. A. Kokiyev

The Origin of the Karachai and Malkars in the Historiography of Soviet Union

Öz

In this study, the works of Soviet historians published from 1927 to1988 on the origin of Karachai-
Malkar Turks were analyzed. The views of many researchers including A. Samoylovich, U. Aliev, G. A.
Kokiev, H. O. Laipanov and L. İ. Lavrov were put forward. The approach of the majority towards the origin
of the two communities was that it was an ethnogenesis that resulted from a mixture of Turkic groups and
Caucasian tribes. The views were argued that The Turkic groups especially the Kipchaks, Bulgarians and
even the Khazars were dominant in the formation of the origin of Karachai-Malkar Turks. There were
differences of opinion among the researchers about which of these Turkic groups were more dominant in
the formation of this origin. The Soviet ideology and political decisions were occasionally influential in the
shaping of these differences. Thusly, the differences of opinion were revealed inclusively in a congress that
was held in 1959. In the congress, the views that claimed the origin of these two Turkic communities was
shaped by merging of the peoples of Kipchak, Bulgarian, Caspian, Alan, Caucasian were discussed. At the
end of this congress, there was no common opinion to be accepted by all. The general approach to the fusion
of several nations was accepted until the end of the Soviet period.

Anahtar Kelimeler

Karachais, Malkars, Turks, Soviet historiography, H. O. Laipanov, L. İ. Lavrov, G. A. Kokiev

Kaynakça

• Abayev, Vasiliy İ., “Ob Alanskom Substrate v Balkaro-Karaçayevskom Yazıke”, Materialı Nauçnoy Sessii po Probleme Proishojdeniya Balkarskogo i Karaçayevskogo Narodov (22-26 İyunya 1959), Nalçik 1960, s. 127-134.
• Adiloğlu, Adilhan, “Karaçay-Malkar Türklerinin Etnik Oluşumunda Bulgar ve Sabir Hunlarının Rolü”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, S 24, (2007), s. 7-30.
• _____, Karaçay-Malkar Türkleri, Başkent Matbaacılık, Ankara 2005.
• Akritas, Panait G., “Drevneyşeye Nazvaniye Gorı Beştau”, Sbornik Statey po İstorii Kabardı, Vıpusk 3, (Nalçik 1954), s. 208-214.
• Alekseyev, Valeriy P., “Nekotorıye Problemı Proishojdeniya Balkartsev i Karaçayevtsev v Svete Dannıh Antropologii”, Materialı Nauçnoy Sessii po Probleme Proishojdeniya Balkarskogo i Karaçayevskogo Narodov (22-26 İyunya 1959), Nalçik 1960, s. 312-333.
• Alekseyeva, Yevgeniya P., “Nekotorıye Zameçaniya po Voprosu Proishojdeniya Balkartsev i Karaçayevtsev po Dannım Arheologii”, Materialı Nauçnoy Sessii po Probleme Proishojdeniya Balkarskogo i Karaçayevskogo Narodov (22-26 İyunya 1959), Nalçik 1960, s. 96-107.
• Aliyev, Kamil, “Sovyet İdeolojisi ve Tarih Yazımında Kumukların Köken Meselesi”, Yeni Türkiye, Kafkaslar Özel Sayısı, S 80, (2015), s. 196-213.
• Aliyev, Umar D., Karaçay, İzdaniye Vtoroye (Pervoe izdaniye: Kraynatsizdat-Sevkavkniga, Rostov na Donu 1927), Karaçayevo-Nogayskiy Nauçno-İssledovatelskiy İnstitut İstorii, Filologii i Ekonomiki, Çerkessk 1991.
• Aydın, Mustafa, Üç Büyük Gücün Çatışma Alanı Kafkaslar, 2. bs., Gökkubbe Yayınları, İstanbul 2008.
• Babayev, S. K., “O Proishojdenii Balkartsev i Karaçayevtsev”, Materialı Nauçnoy Sessii po Probleme Proishojdeniya Balkarskogo i Karaçayevskogo Narodov (22-26 İyunya 1959), Nalçik 1960, s. 38-62.
• Bacanlı, Eyüp, “Türkoloji Tarihinde Samoyloviç ve Eserleri”, Bilig, S 49, (Bahar 2009), s. 221-226.
• Baskakov, Nikolay A., İstoriko-Tipologiçeskaya Fonologiya Tyurkskih Yazıkov, Otvetstvennıy redaktor: E. R. Tenişev, Moskva 1988.
• _____, “Vstupleniye”, Materialı Nauçnoy Sessii po Probleme Proishojdeniya Balkarskogo i Karaçayevskogo Narodov (22-26 İyunya 1959), Nalçik 1960, s. 228-241.
• _____, “K Voprosu o Klasifikatsii Tyurkskih Yazıkov”, İzvestiya Akedemii Nauk SSSR. Otdeleniye Literaturı i Yazıka, Tom XI, Vıpusk 2, (Mart-Aprel 1952), s. 121-134.
• Bilge, Sadık M., Osmanlı Çağında Kafkasya 1454-1829 (Tarih-Toplum-Ekonomi), 2. bs., Kitabevi Yayınları, İstanbul 2015.
• Blagova, Galina F., “Novaya Turkologiya i Novoye Uçeniye o Yazıke: A. N. Samoyloviç i N. Ya. Marr”, Rossiyskaya Turkologiya, No. 2, (2010), s. 24-34.
• Bogorodskiy, Vasiliy A., Vvedeniye v Tatarskoye Yazıkoznaniye v Svyazi s Drugimi Tyurkskimi Yazıkami, İzdatelstvo TATGOSİZDAT, Kazan 1934.
• Horenskiy, Moisey, İstoriya Armenii, Kniga vtoraya, Perevod: N. O. Emin, Tipografiya Gotsuh, Moskva 1893.
• Fedorov, Ya. A., İstoriçeskaya Etnografiya Severnego Kavkaza, İzdatelstvo Moskovskogo Universiteta (MGU), Moskva 1983.
• İstoriya Balkarii i Karaçaya v Trudah İsmaila Miziyeva, Tom 1, İzdatelstvo M. İ. V. Kotlarovıh, Nalçik 2010.
• İstoriya Narodov Severnogo Kavkaza. S Drevneyşih Vremen do Kontsa XVIII Veka, Tom 1, Otvetstvennıy redaktor knigi: B. B. Piotrovskiy, “Nauka”, Moskva 1988.