Türk Dünyası ve Orta Asya Türk Cumhuriyetleri Üzerine Jeopolitik Bir Değerlendirme

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 1, 1 - 11, 18.08.2017

Hamza Akengin

Öz

Dünya tarihi bir bütün olarak incelendiğinde, tarihi sürecin milletler arasındaki mücadele ile geçtiği

görülmektedir. Bazı milletler tarihin her döneminde var ve güçlü olmuş, eski dünya olarak tanımlanan

Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarının önemli bir kısmını hâkimiyet altına almış, bilim ve teknoloji alanında

insanlığa çok şey kazandırmıştır. Günümüz dünyasında milletlerin dünya siyasetinde etkililiğini belirleyen

çok çeşitli faktörler söz konusudur. Bu faktörlerden milletlerin sahip olduğu nüfus miktarı ve buna bağlı

ortaya çıkan insan gücü, teknolojik kalkınmışlık düzeyi, uluslararası ilişkileri ile jeopolitik konumu ilk akla

gelenler arasındadır. Bu çalışmanın amacı, Dünya tarihinin hemen her döneminde var olan ve milletlerarası

mücadelede her zaman söz sahibi olmuş olan genelde Türk Dünyası, özelde Orta Asya Türk Cumhuriyetleri

üzerine jeopolitik bir değerlendirme yapmaktır. Türk Dünyası 20. yüzyılın başlarında bir taraftan I. Dünya

savaşı, diğer taraftan Bolşevik İhtilali’nden sonraki süreçte Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB)

Kafkaslar ve Orta Asya’da hâkim olması ile siyasi bütünlüğünü kaybetmiştir. Ancak 20. yüzyılın son on yılında,

SSCB’nin dağılması ile Kafkaslar ve Orta Asya’da bulunan devletlerin bağımsızlığını kazanması yeni bir süreç

başlatmıştır. Bu süreçte Azerbaycan ile Orta Asya Türk Cumhuriyetleri’nin yeniden bağımsızlığını kazanması

küresel siyaset bakımından yeni bir durumun ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır. Bu çalışmada bölgesel

ve küresel güç olma yolunun açıldığı Türk Dünyası ve Orta Asya Türk Cumhuriyetleri’nin konumları, sahip

olduğu kaynaklar, siyasi ve kültürel yapıları üzerine jeopolitik bir değerlendirme yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türk Dünyası, jeopolitik, Orta Asya, Türk Cumhuriyetleri

A Geopolitical Evaluation of The Turkic World and the Turkic Republics in the Central Asia

Öz

A holistic analysis of world history shows that the historical process involves a continuous struggle

among nations. Some nations have always been present and strong in all periods of history and dominated

a remarkable part of Asia, Europe and Africa (the Old World). They have also contributed a lot to humanity

thanks to their actions and productions in science and technology. In the modern world, there are a wide

variety of factors that determine each nation’s effectiveness in world politics. The most important of

these factors are the populations of nations and the labor force created by it, technological development,

international relations and geopolitical location. The objective of this study is to do a geopolitical evaluationof the Turkic world in general and the Central Asian Turkic Republics in particular, which have existed

during almost all of world history and been one of the leading actors in the struggles among nations. The

Turkic world lost its political integrity in early twentieth century due to World War I and the dominance

of Soviet Union in Caucasus and Central Asia after the Russian Revolution. However, a new process began

in the last decade with the dissolution of the Soviet Union and the independence of the states in Central

Asia. In this process, Azerbaijan and other Central Asian Turkic republics regained their independence,

which created the grounds for the emergence of a new global political situation. Hence, this study will do a

geopolitical evaluation of the locations of the Turkic world and Central Asian Turkic republics that have a

chance to become a regional and global force as well as their resources, and political and cultural structure.

Anahtar Kelimeler

Turkish World, geopolitics, Central Asia, Turkic Republics

Kaynakça

• Akengin, Hamza, Siyasi Coğrafya İnsan ve Mekân Yönetimi, Pegem Akademi, Ankara 2017.
• Akengin, Hamza ve Hatice Kübra, Gürçay, “Geography, Democracy and Administration Issue in the Middle East”, Humanities and Social Sciences, 2014; 2/2, (2014), 23-32.
• Fevziyev, Cavanşir, Türk Devletleri Birliği Küresel Entegrasyonun Avrasya Modeli, ed. Okan Yeşilot, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2016.
• Dönmez, Yusuf, Türk Dünyasının Beşeri ve İktisadi Coğrafyası, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Coğrafya Enstitüsü Yayını, İstanbul 1973.
• Dugin, Aleksandr, Rus Jeopolitiği Avrasyacı Yaklaşım, Küre Yayınları, İstanbul 2015, s. 173-175.
• Kara, Hasan “Orta Asya Ülkelerindeki Etnik Yapının Bölge Güvenliğine Etkileri,” Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi / Journal of Turkish World Studies, V1/1, (2006) s. 101-109.
• Karabağ, Servet, Mekânın Siyasallaşması, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara 2002, s. 136.
• Kiziroğlu, Ahmet Mithat, “Göç ve Kentleşmenin İşgücüne Etkileri”, Ekonomik, Toplumsal ve Siyasal Analiz Dergisi, 2014/2, (2014), s. 11- 47.
• Özey, Ramazan, Türk Dünyası Coğrafyası Ülkeler, İnsanlar ve Sorunlar, Aktif Yayınevi, İstanbul 2006.
• Timor, Ayşe Nur, “Hazar Denizi Bölgesi Petrol ve Doğal Gaz Kaynakları”, Coğrafya Bölümü Dergisi, 8, (2000), 213-236.
• Timor, Ayşe Nur, Güneydoğu Asya - Özellikler - Bölgeler, Çantay Kitabevi, İstanbul 2002.
• UN, Human Development Report, Work for Human Development, New York 2015, s. 203-266.
• Yiğit, Ali, Türk Ülkeleri ve Türklerin yaşadıkları Bölgelerin Coğrafyası, TİSAV Elazığ Şubesi Yayını, Elazığ 1996.
• Aynural, Salih “Türkiye ve Türk Dünyası”, http://www.bilgesam.org/incele/1609/-turkiye-ve-turk-dunyasi/#. WXIwS4jyjIU, [Erişim Tarihi: 21.07.2017].
• İpek, Necati “Çin’in Etnik Bölgesinde Etnik Gerilim Tırmandırılıyor Urumçi’de Neler Oluyor?” http://www. emo.org.tr/ekler/2a29a50dd88d566_ek.pdf?dergi=4 [Erişim Tarihi: 21.07.2017].