Semantic Change of the Persian Words in Turkish

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 1, 141 - 201, 16.06.2020

Okan Celal Güngör Esin Eren Soysal

https://doi.org/10.16985/mtad.752879

Cited By: 1

Öz

Word exchange is the natural consequence of societies’ interrelation. These relations established by the
Turkish and Persian societies, which have had commercial, political, cultural relations since the early ages of
history and later became a part of the same civilization, were reflected in the language of the two societies.
In that exchange, especially, during the Seljuks period, many words tranfered from Persian, into Turkish. The
transition of this word continued during the Ottoman period.
The change in language is continuous and the language changes according to new situations and conditions
during its use. Persian words in the Turkey Turkish language have also been in conformity with the sound
structure of the Turkish language, as well as the Turkish thought structure. Turkish language has taken the
meaning/meanings of the Persian words as needed, and has added some subtleties of meaning to some of these
words. Therefore, these words, unlike the source language, have come to meet a new concept or object.
In Turkish, while 90 of the 327 words identified as Persian only have a meaning change, the meaning of
237 is seen to coincide with the meanings in Persian. While 46 of the 90 words whose meaning has changed
have gained new meanings in Turkey Turkish language as well as preserving their meaning in Persian language
(aferin “well done”, can “life”, cömert “generous”, çeşni “condiment”, etc.), 44 have lost their meaning/
meaning in Persian (çarşı “bazaar”, çile “ordeal”, destek “support”, erişte “noodle”, hemşire “nurse”, serüven
“adventure, etc.) and gain another meanings.
Especially in meaning transfers, with nature-to-human transfers, which are seen as a kind of idiom
transference aslo name transfers, colloquial uses, term formation efforts, metaphorical and semantic connections
were effective. Apart from these ways of expressing, use of some words as a noun or adjective in Turkey
Turkish language while used as verb in persian language, In other words, to change type or reasons such as
a new concept of two words or structures used independently in Persian language by combining to meet the
object were also effective in that variation of meaning.

Anahtar Kelimeler

Turkish, Persian, word exchange, meaning change

Türkiye Türkçesindeki Farsça Kelimelerde Anlam Değişmeleri

Öz

Kelime alışverişi, toplumların birbirleriyle ilişki halinde olmalarının doğal sonucudur. Tarihin çok eski
devirlerinden beri ticari, siyasi, kültürel ilişkileri olan ve daha sonraları aynı medeniyetin bir parçası haline
gelen Türk ve Fars toplumlarının kurdukları bu ilişkiler, iki toplumun diline de yansımıştır. Özellikle Selçuklular
zamanında Farsçadan Türkçeye pek çok kelime girmiş, bu kelime akışı Osmanlı döneminde de artarak devam
etmiştir.
Dildeki değişme süreklidir ve dil, kullanımı sırasında yeni durumlar ve koşullara göre şekil alır. Türkiye
Türkçesindeki Farsça kelimeler de süreç içinde, büyük ölçüde hem Türk dilinin fonetiğine hem de Türk düşünce
yapısına uygun bir hal almıştır. Türkçe, Farsça kelimelerin anlam/anlamlarından ihtiyacı olanını aldığı gibi, bu
kelimelerin bir kısmına ise yeni anlam incelikleri katmış, dolayısıyla bu kelimeler kaynak dilden farklı olarak
yeni bir kavramı karşılar duruma gelmiştir.
Türkiye Türkçesine Farsçadan girmiş 327 kelimenin 90’ında anlam değişmesi meydana gelmişken
237’sinin anlamının Farsçadaki anlam/anlamlarla örtüştüğü görülmüştür. Anlamı değişmiş olan 90 kelimenin
46’sı Farsçadaki anlam/anlamlarını korumakla birlikte, Türkçede yeni anlam/anlamlar kazanmış (aferin, can,
cömert, çeşni vb.), 44’ü ise Farsçadaki anlam/anlamlarından koparak başka anlama/anlamlara geçmiştir (çarşı,
çile, destek, erişte, hemşire, serüven vb.).
Anlam değişmelerinde özellikle deyim aktarmasının bir türü olarak görülen doğadan insana aktarmalar
yanında ad aktarmaları, argo kullanımlar, terim oluşturma çabası, mecaz ve yan anlam bağlantıları etkili
olmuştur. Bu anlatım yolları dışında bazı kelimelerin Farsçada fiilken Türkiye Türkçesinde isim veya sıfat
olarak kullanımı, yani tür değiştirmesi ya da Farsçada bağımsız olarak kullanılan iki kelime ya da yapının yeni
bir kavramı karşılamak üzere birleştirilmesi gibi nedenler de bu anlam çeşitlenmesinde etkili olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Türkçesi, Farsça, kelime alışverişi, anlam değişmesi

Kaynakça

• Aksan, Doğan, Her Yönüyle Dil – Ana Çizgileriyle Dilbilim (I-III)-, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2009.
• Doerfer, Gerhard, Türkische und Mongolische Elemente im Neupersischen, I-IV, Wiasbaden (I, 1963; II, 1965; III, 1967; IV, 1975).
• Durmuş, Oğuzhan, “Alıntı Kelimeler Bakımından Türkçe Sözlük”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 26, (2004), s. 1-21.
• Dursunoğlu, Halit, “Türkiye Türkçesindeki Farsça Sözcükler ve Kullanım Şekilleri”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, XIII/I, (2009), s. 131-142.
• Eker, Süer, “Orhon Yazıtları: İran Dilleri İle İlk Temaslar ve Benzer Birkaç Öge Üzerine”, Orhon Yazıtlarının Bulunuşundan 120 yıl sonra Türklük Bilimi ve 21. Yüzyıl Konulu III. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu, 26-29 Mayıs 2010, ed. Ülkü Çelik Şavk, Hacettepe Üniversitesi Basımevi, Ankara 2011, s. 321-332.
• Enveri, Hasan, Ferheng-i Bozorg-i Sohen (I-VIII), Sohen Yayınları, Tahran 2002.
• Gülensoy, Tuncer, “Yaşayan Farsça ve Arapçadaki Türkçe Kelimeler Üzerinde Notlar”, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi TDED, XXI, (1975), s. 127-157.
• Kanar, Mehmet, Büyük Farsça-Türkçe Sözlük, Say Yayınları, İstanbul 2016.
• Karaağaç, Günay, Dil Tarih ve İnsan, Kesit Yayınları, İstanbul 2017.
• Maleki, Elnaz, “Türk Kültür ve Dilinin Fars Kültür ve Diliyle Etkileşimi”, Türkiye Sosyal Araştırmalar, XVII/ III, (2016), s. 129-149.
• Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük, 11. baskı, Ankara 2011.