ÖZEL ADLAR TÜRKÇE SÖZLÜK’TE YER ALMALI MIDIR?

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 1, 44 - 69, 10.06.2022

Levent Kurgun

https://doi.org/10.16985/mtad.989913

Öz

Çalışmada “özel adlar Türkçe Sözlük’te yer almalı mıdır?” sorusu tartışılmıştır. Bunun için Türk Dil Kurumu tarafından hazırlanan Türkçe Sözlük’ün 11. Baskısı esas alınmış, sözlükteki özel adlar, madde başı olmaları ve açıklamaları temelinde örnekleriyle birlikte değerlendirilmiştir. Değerlendirmeden elde edilen sonuca göre, Türkçe Sözlük, içinde yer alan 2028 özel adın hem durumları hem de bunlarla ilgili olarak verilen bilgiler bakımlarından, bir düzensizlik içindedir. Bu düzensizlik, özel adların sözlüğe değil ansiklopediye yerleştirilmesiyle ortadan kaldırılabilir. Böylece özel adlar ve işaret ettikleri için bilgi sahibi olmak isteyen kullanıcı, “sözcük”lerin tanımlandığı sözlük yerine “şeylerin” açıklandığı ansiklopediye yönlendirilebilir. Günümüz bilgi kaynaklarının “elektronik ortama” meyletmeleri ile sayfa sorunu kalmadığı için, kullanıcı, özel ad ve işaret ettiği şey hakkında tatminkar bilgiye ulaşabilir.

Anahtar Kelimeler

özel adlar, Türkçe Sözlük, sözlük, sözlükçülük, ansiklopedi

SHOULD PROPER NAMES BE INCLUDED IN THE TURKISH DICTIONARY?

Öz

In this Study, “should proper names be included in the Turkish Dictionary?” question was discussed. For this purpose, the 11th edition of the Turkish Dictionary, prepared by the Turkish Language Institution, was taken as a basis, and the proper names in the dictionary were evaluated together with their examples on the basis of being headings and their explanations. According to the result obtained from the evaluation, the Turkish Dictionary is in a confusion in terms of both the status of the 2028 proper names in it and the information given about them. This confusion can be eliminated by placing proper names in the encyclopaedia instead of the dictionary. Thus, the user who want to have information about proper names and what they refer to can be directed to the encyclopaedia where "things" are explained instead of the dictionary where "words" are defined. Since today's information resources tend to "digitalize", users can access satisfactory information about the proper name and what it points to.

Anahtar Kelimeler

proper names, Turkish Dictionary, dictionary, lexicography, encyclopedia

Kaynakça

• Akalın, Şükrü Halûk, “Sözlüğün Tarihi”, Türk Dili, XCVIII/699/699, (2010), s. 268–279.
• Aksan, Doğan, Her Yönüyle Dil: Ana Çizgileriyle Dilbilim 3, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1982.
• Aksoy, Ömer Asım, Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü: Deyimler Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1984.
• Allan, K, “Dictionaries and Encyclopedias: Relationship”, Encyclopedia of Language & Linguistics, ed. Keith Brown, Elsevier, Amsterdam 2006, s. 573–577.
• Atkins, B. T. Sue – Michael Rundell, The Oxford Guide to Practical Lexicography, Oxford University Press, Newyork 2008.
• Baskın, Sami, “Genel Sözlüklerin Bütüncül ve Parçacıl Yapılarında Özel Yer Adlarının Yeri: Türkçe Sözlük’te İl ve İlçe Adları”. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 59, (2017), 345–366.
• Beeching, Cyril Leslie, A Dictionary of Eponyms, Oxford University Press, Bungay/Suffolk 1989.
• Biberauer, T., “Afrikaans”. Encyclopedia of Language & Linguistics, ed. Keith Brown, Elsevier, Amsterdam 2006, s.102-106.
• Blanár, Vincent, “Proper Names in the Light of Theoretical Onomastics”, Namenkundliche Informationen, Leipziger Universitätsverlag 95/96, (2009), s. 89-157.
• Bozkurt, Ferdi, Genel Sözcükler İçin Sözlük Birim Seçimi Ölçütleri, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir 2016.
• Chilvers, Ian, Harold Osborne ve Dennis Farr, The Oxford Dictionary of Art, Oxford University Press, Midsomer/ Norton 1994.
• Dash, Niladri Sekhar, “The Art of Lexicography”. Encyclopedia of Life Support Systems 2007. ed. Vesna Muhvic-Dimanovski – Lelija Sočanac, Oxford, (2007), s. 224–255.
• Davidson, Thomas, The Grammar Of Dionysios Thrax [Reprinted from the Journal of Speculative Philosophy], St. Louis MO. 1874.
• Dionysios Thraks, Gramer Sanatı, çev. Eyüp Çoraklı, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2006.
• Gardiner, Alan, The Theory Of Proper Names, Oxford University Press, Newyork - Toronto 1957.
• Günay, V. Doğan, Sözcükbilime Giriş, Multilingual, İstanbul 2007.
• Haiman, John, “Dictionaries and Encyclopedias”. Lingua, L/4 (1980), s.329-357.
• Halaçoğlu, Yusuf, Anadolu'da Aşiretler, Cemaatler, Oymaklar (1453-1650), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2009.
• Hendrickson, Robert, The Dictionary of Eponyms: Names that became words, Stein and Day, New York 1985.
• Higgins, Worth J., “ ‘Proper Names Exclusive of Biography and Geography’: Maintaining a Lexicographic Tradition”, American Speech, LXXII /4, (1997), s. 381-394.
• Klosa, Annette, “Illustrations In Dictionaries; Encyclopaedic and Cultural Information In Dictionaries”, The Oxford Handbook of Lexicography, ed. Philip Durkin, Oxford University Press, Croydon 2016, s. 524.
• Koçu, Reşat Ekrem, İstanbul Ansiklopedisi, İstanbul Ansiklopedisi ve Neşriyat Kollektif Şirketi, İstanbul 1958-1971.
• Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, ed. Nuri Akbayar, Ekrem Işın, Necdet Sakaoğlu, Oya Baydar, M. Baha Tanman, M. Sabri Koz, Bülent Aksoy ve Afife Batur, Ana Basım A.Ş., İstanbul 1993-1995.
• Landau, Sidney I., Dictionaries: The art and craft of lexicography, Scribner, New York 1984.
• Langendonck, Willy Van, Theory and Typology of Proper Names, Mouton de Gruyter, Berlin 2007.
• Manser, Martin H., Dictionary of Eponyms, Sphere Books Limited, London 1991.
• Marconi, Diego, “Dictionaries and Proper Names”. History of Philosophy Quarterly, VII/1, (1990), s. 77-92.
• Mates, Benson, Stoic Logic, University of California Press, Berkeley and Los Angeles 1961.
• Mufwene, Salikoko S., “Dictionaries and Proper Names”. International Journal of Lexicography, I/3, (1988), s. 268-283.
• Perek, Faruk Zeki, Eski Çağda Dilbilgisi Araştırmaları (Gramerin Doğuşu), Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul 1961.
• Reimer, M., “Proper Names: Philosophical Aspects”, Encyclopedia of Language & Linguistics, ed. Keith Brown, Elsevier, Amsterdam 2006, s. 137–141.
• Rey-Debove, Josette, Étude Linguistique Et Sémiotique Des Dictionnaires Français Contemporains, Mouton, Lahey 1971.
• Sandbach, F. H., The Stoics, Bristol Classical Press, Indianapolis 1989.
• Svensén, Bo, Practical Lexicography, Oxford University Press, Newyork 1993.
• Swanepoel, Piet, “Dictionary typologies: A pragmatic approach”, Practical Guide to Lexicography, ed. Piet van Sterkenburg, John Benjamins Publishing Company, Amsterdam/Philadelphia 2003, s. 44-69.
• Trask, Robert Lawrence, The Dictionary of Historical and Comparative Linguistics, Fitzroy Dearborn Publishers, Edinburgh 2000. Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük, 11. bs., Türk Dil Kurumu, Ankara 2011.
• Urdang, Laurence, “The Uncommon Use of Proper Names”, International Journal of Lexicography, IX/1, (1996), s. 30-34.
• Zabeeh, Farhang, What Is In A Name?, Martinus Nijhoff, Lahey 1968.
• Zgusta, Ladislav, Manual of Lexicography, Mouton, Lahey - Paris 1971.
• Encyclopedia Britannica, “London|History, Maps, Points of Interest, & Facts”, https://www.britannica.com/place/London [Erişim tarihi: 19.07 2021].
• Oxford English Dictionary, “Place names in the Oxford English Dictionary | Oxford English Dictionary”, https://public.oed.com/blog/place-names-in-the-oxford-english-dictionary/ [Erişim 11.06.2021].
• Wikipedia, “Hottentot (racial term)”, https://en.wikipedia.org/w/index.php? title= Hottentot_(racial_term) &oldid=1028936125 [Erişim tarihi: 29.06 2021].
• Wikipedia, “Khoekhoe”, https:// en.wikipedia.org/w/index.php? title=Khoekhoe& oldid=1030100610 [Erişim tarihi: 29.06 2021].
• Wikipedia, “Nasreddin Hoca”, https://tr.wikipedia.org/w/index.php ? title= Nasreddin_Hoca &oldid=25814668 [Erişim tarihi: 18.07.2021].