Kültürel Miras Taşıyıcısı Olarak Dijital Kütüphaneler: Dede Korkut Kitabı’nın Dresden Dijital Nüshası

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 1, 333 - 350, 06.06.2023

Özlem Gökkurt Demirtel , Banu Fulya Yıldırım , Şerife Funda Can

https://doi.org/10.16985/mtad.1180851

Cited By: 1

Öz

Kültürel miras verisi, geçmişle etkileşime geçmemize ve kültürel varlıklarımızı öğrenmemize, tanıtmamıza ve korumamıza yardımcı olmadaki önemli rolü nedeniyle dijital kütüphanelerde çok dikkat edilmesi gereken bir kategoridir. Kütüphanelerin kültürel miras niteliği taşıyan yazma ve nadir eserleri dijitalleştirerek çevrim içi platformlarda sunmasının önündeki yazılım ve teknik engeller günümüzde yeni araç ve teknolojiler sayesinde ortadan kalkmış olup dünya genelinde birçok kütüphane dijital koleksiyonlarını web siteleri üzerinden çevrim içi sunmaktadır. Bu sayede kullanıcılar söz konusu dijital koleksiyonlara erişebilmekte, bununla kalmayıp bilgisayarlarına, tablet veya akıllı telefon gibi mobil cihazlarına ücretsiz olarak indirebilmektedir. Kütüphanelerin dijital koleksiyonlarına erişilebilirliğin artması aynı zamanda tarihsel, kültürel ve bilimsel değerlere de erişimi artırmaktadır. Kültürel mirasımızın önemli eserlerinin dijitalleştirilmiş nüshalarını web siteleri üzerinden erişime sunan yurt dışında birçok dijital kütüphane örneği bulunmaktadır. Bu kütüphaneler arasında yer alan Dresden Dijital Kültüphanesi’nin erişime açmış olduğu eserler arasında kültürel mirasımızın en değerli eserlerinden biri olan Dede Korkut Kitabı’nın dijitalleştirilmiş nüshası da bulunmaktadır. Bu çalışmada, ülkeler arasında dağılmış bellek kurumlarında yer alan kültürel miras eserlerinin bütünsel bir sunumunun daha fazla önem kazanmış olmasından hareketle Dresden Dijital Kütüphanesi dijital koleksiyonlarında yer alan Dede Korkut Kitabı’nın dijitalleştirilmiş nüshası üzerinden kültürel bellek kurumu olarak dijital kütüphanelerin kültürel miras açısından önemini ortaya koymak amaçlanmaktadır. Bu çalışmada dijital kütüphanelerin kültürel mirasın devamlılığı konusundaki etkileri ve kültürel işlevleri detaylı olarak ele alınarak anlatılmakta olup aynı zamanda dijital kütüphanelerin kültürel mirasın korunması, geliştirilmesi ve sunumu konularında yeni açılımlar sunmaktır. Çalışmanın sonucuna göre farklı ülkelerin bellek kurumlarında yer alan kültürel miras eserlerinin erişim ve kullanımını daha etkili bir düzeye taşıyacak olanakların kapsamlı bir şekilde değerlendirilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut Kitabı, dijital kütüphane, kültürel miras, el yazması, dijitalleştirme

Destekleyen Kurum

Marmara Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi 35. yılına ithafen yayımlanacak sayı" ya başvuru

Digital Libraries As Carriers of Cultural Heritage: Dresden Digital Copy of the Book of Dede Korkut

Öz

Kaynakça

• Abigail G. Robertson, “A Note on Technology and Functionality in Digital Manuscript Studies”, Medieval Manuscripts in the Digital Age, ed. Benjamin Albritton, Georgia Henley and Elaine Treharne, Routledge, New York 2020, s. 33-36.
• Adnan Binyazar, Dede Korkut, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1996, s. 32.
• Christine L. Borgman vd., “Social Aspects of Digital Libraries”, Final Report to the National Science Foundation, Computer, Information Science and Engineering Directorate, Division of Information, Robotics and Intelligent Systems; Information Technology and Organizations Program, 1996, s. 4.
• Christine L. Borgman, “What Are Digital Libraries? Competing Visions”, Information Processing & Management, XXXV/III, (1999), s. 227-243.
• Clifford Lynch, “Where Are We Going Next? The Next Decade of Digital Libraries”, D-Lib Magazine, XI/VII- VII, 2005.
• Diğdem Özbağ, Ulusal Dijital Kültür Mirasının Korunması ve Arşivlenmesine Yönelik Kavramsal Bir Model Önerisi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2020, s. 10.
• Duygu Kevser Ülger – Özgür Külcü, “Dijitalleştirme Çalışmalarına Kültürel Miras Ölçeğinde Genel Bir Bakış: VEKAM Örneği”, Akademia Disiplinlerarası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, II/I, (2016), s. 42-55.
• Fatoş Subaşıoğlu, “Dijital Kütüphaneler: Tanımlama Sorunu”, Türk Kütüphaneciliği, XV/I, 2011, s. 45-54.
• Heather Weltin – Natalie Fulkerson “Old Texts, New Networks: Hathitrust and the Future of Shared Print”, Transforming Print: Collection Development and Management for Our Connected Future, ed. Lorrie McAllister and Shari Laster, ALA Editions, Chicago 2021, s. 65-79.
• Hüseyin Odabaş, “Osmanlı Yazma Eserleri ve Türkiye’de Yazma Eser Kütüphaneciliği”, Bilig, LVI, (2011), s. 143-164.
• Jie Kong, “Application and Research of Artificial İntelligence in Digital Library”, Big Data Analytics for Cyber-Physical System in Smart City: BDCPS, ed. Mohammed Atiquzzaman, Neil Yen and Zheng Xu, Springer, Singapore 2021, s. 318-325.
• M. Öcal Oğuz, “Terim Olarak Somut Olmayan Kültürel Miras”, Milli Folklor, XXV/C, (2013), s. 5-13.
• Marinos Ioannides vd., “Digital Libraries and Their Contribution in the Documentation Of The Past”, Mixed Reality and Gamification For Cultural Heritage, ed. Marinos Ioannides, Nadia Magnenat Thalmann and George Papagiannakis, Springer, Switzerland 2017, s. 161-199.
• Michael Autor Lesk, Practical Digital Libraries: Books, Bytes & Bucks, Morgan Kaufmann Publishers, California 1997, s.1.
• Muharrem Ergin, Dede Korkut Kitabı. Murat Emre Şahin ve Hasan Kadıköylü (haz.), Hisar Kültür Gönüllüleri, İstanbul 2003, s. 3. ** 3-6 da var
• Ollie Gratzinger, “The Internet Archive”, American Journalism, XXXVIII/II, (2021), s. 249-251.
• Orhan Şaik Gökyay, “Dede Korkut”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, IX, (1994), s. 77-80.
• Özlem Bayram - Astrid Emel, The Dede Korkut Digital Library: A Student Project Faces The Real World, Library Student Journal, II, (2007).
• Paul Conway, “Digital Transformations and the Archival Nature of Surrogates”, Archival Science, XV(I), (2015). s. 51-69.
• Persude Erdem, “Dijital Kültür Ortamında Belleğin Durumu”, Journal of Communication Theory & Research/ İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, XLVIII, (2015), s. 529-545.
• Richard Kurin, “Safeguarding İntangible Cultural Heritage in the 2003 UNESCO Convention: A Critical Appraisal”, Museum International, LVI/I-II, (2014), s. 66-77.
• Salahaddin Bekki, “Dedem Korkut Kitabı’nın Mukaddimesi ile Boylar Arasındaki Organik Bağ”, Millî Folklor, XXVII (CVII), (2015), s. 5-13.
• Semanur Öztemiz, Türkiye’de Dijitalleştirilen Kültürel Miras Ürünlerine Açık Erişim: Bir Model Önerisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2020, s. 24-25.
• Şükrü Çelebi, Yazma Eser Kütüphanelerinde Çalışan Kütüphaneciler için Hizmet İçi Eğitimi: Bir Model Önerisi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2020, s.48.
• Tuğçe Kozan, Türkiye’de Yazma Eser Kütüphanelerinin Organizasyonu, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2016, s. 10.
• Elektronik Kaynaklar
• Dresden Digitization Center, “Dresden Digitization Center (DDZ)”, https://www.slub-dresden.de/en/visit/digitization-on-demand/ddz [Erişim tarihi: 08.07.2021].
• Dünya Dijital Kütüphanesi, “Dünya Dijital Kütüphanesi – World Digital Library”, https://dijitaltarih.wordpress.com/2015/05/21/dunya-dijital-kutuphanesi-world-digital-library/ [Erişim tarihi: 16.08.2021].
• Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme, 1966, https://insanhaklarimerkezi.bilgi.edu.tr/media/uploads/2015/08/03/EkonomikSosyalKulturelHaklarSozlesmesi.pdf [Erişim tarihi: 23.05.2021].
• İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, 2010, http://www.claiminghumanrights.org/udhr_article_27.html, [Erişim tarihi: 26.09.2021].
• Memory Institution, http://en.wikipedia.org/wiki /Memory_institution [Erişim tarihi: 25.06.2021].
• SLUB Dresden, “Digital collections”, https://digital.slub-dresden.de/en/digital-collections, [Erişim tarihi: 16.09.2021].
• SLUB Dresden, “Orientalische Handschriften”, https://www.slub-dresden.de/en/explore/manuscripts/oriental-manuscripts [Erişim tarihi: 23.06.2021].
• Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi, 2003, https://ich.unesco.org/doc/src/00009-TR-PDF.pdf, [Erişim tarihi: 26.06.2021].
• Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, “Kişisel Verilerin İşlenmesi Aydınlatma Metni”, http://www.yazmalar.gov.tr/sayfa/kisisel-verilerin-islenmesi-aydinlatma-metni/17 [Erişim tarihi: 14.08.2021].
• Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, “Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı 2020 Yılı Faaliyet Raporu”, http://www.strateji.yek.gov.tr/Home/ShowLink?LINK_CODE=36, [Erişim tarihi: 17.08.2021].
• UNESCO, “UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsilî Listesi”, https://www.unesco.org.tr/Pages/126/123/UNESCO-%C4%B0nsanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1n-Somut-Olmayan-K%C3%BClt%C3%BCrel-Miras%C4%B1-Temsil%C3%AE-Listesi [Erişim tarihi: 20.08.2021].