Islamic Branch of Beyne’l-Milel Men-i Tese’ül Community (International Anti-Begging Society) and the Activities of Saadet (Felicity) Dormitories

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 1, 177 - 190, 06.06.2023

Ayşen Müderrisoğlu

https://doi.org/10.16985/mtad.1187966

Öz

Beyne’l-Milel Men-i Tese’ül Cemiyeti İslam Şubesi ve Saadet Yurtlarının Faaliyetleri

Öz

Asırlar boyunca süre gelen ve sosyal bir problem olan dilencilik, tüm toplumlarda olduğu gibi Osmanlı topraklarında da gözlemlenen bir olgudur. Osmanlı’da devlet yöneticileri daima yardıma muhtaç, kimsesiz, hasta ve çaresiz olan tebaaya bakmakla kendini yükümlü olarak görmüş, bununla birlikte koruma ve kollama görevini eksik etmemeye çalışmıştır. Dilencilik yapanların arasında özellikle ebeveyn koruyuculuğundan mahrum çocukların ve düşkün kadın ve yaşlıların olduğu görülmektedir. Dolayısıyla devlet, toplumun himayeye muhtaç bu kesimine daha iyi şartlar sağlamak ve dilenmelerini önlemek adına çeşitli tedbirler almıştır. Bu doğrultuda dilenciliğe karşı mücadelenin öncelikle bir takım yardım dernekleri tarafından yürütüldüğü gözlemlenmiştir. II. Meşrutiyet ile birlikte yardım faaliyetlerinde şahıslar çevresinde kurumsallaşma sürecinin başladığı bir dönem olmuştur. Osmanlı topraklarında hem Müslümanlar hem de gayrimüslimler kurdukları yardım cemiyetleriyle cins ve mezhep ayrımı gözetmeksizin yardıma muhtaç kişilere destek olmaya gayret etmişlerdir. Bu çalışmada ise Amerikalı Yahudi asıllı bir kadın olan Madam Rachelle Naar’ın kimsesiz ve sefalet içerisinde olan çocukları, kadınları ve yaşlıları korumak amacıyla Osmanlı topraklarında kurduğu Beyne’l-milel Men-i Tese’ül Cemiyeti İslam Şubesi ve yine bu cemiyete bağlı olarak açtığı Saadet Yurtları’nın faaliyetleri ele alınacaktır. Ayrıca Osmanlı Devleti’nde ilk defa yabancı bir kadın tarafından kurulan bu cemiyetin özellikleri, gayesi, kapsamı ve faaliyetleri üzerinde de durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

cemiyet, eğitim, dilencilik, yurt, gayrimüslim, hayır kurumu

Kaynakça

• BOA. DH. MKT., 1277-34, 12.07.1326.
• BOA. DH.MKS., 61-43, 20. 03. 1340.
• BOA. HR. İM., 59-21, 28. 10. 1340.
• Mehmet Tevfik, G. Zade, Beyne’l-Milel Men’-i Tese’ül Cemiyeti İslam Şubesinin Saadet Yurtları Mecmuası, Bahriye Matbaası, nr. 1338, vr. 2-15.
• Eliaçık, Muhittin, “Hicaz’a Hac İçin Gelip Geri Dönmeyerek Dilencilik Yapan Afrikalı Dilenciler”, Bir Kent Sorunu: Dilencilik Tebliğler Kitabı, haz. Dr. Suvat Parin, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Zabıta Daire Başkanlığı, İstanbul 2008, s. 291-305.
• Kıranlar, Safiye, Savaş Yıllarında Türkiye’de Sosyal Yardım Faaliyetleri (1914-1923), (Yayımlanmış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İstanbul 2005.
• Özcan, Tahsin, “Osmanlı Toplumunda Yetimler ve Eytam Sandıkları”, Bir Kent Sorunu: Dilencilik Tebliğler Kitabı (18-19 Ekim 2008), haz. Dr. Suvat Parin, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Zabıta Daire Başkanlığı, İstanbul 2008, s. 133-146.
• Özgün, Cihan, “Osmanlı Devleti’nin Son Zamanlarında Çocuk Dilenciler Sorunu”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi Journal Of Modern Turkish History Studies, XVI/33, (2016), s. 25-60.
• Öztürk, Said, “Osmanlı Devleti’nde Dilenciliğin Önlenmesi”, Bir Kent Sorunu: Dilencilik Tebliğler Kitabı, haz. Dr. Suvat Parin, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Zabıta Daire Başkanlığı, İstanbul 2008, s. 109-122.
• Sarısaman, Sadık, “Osmanlı Fukaraperver Cemiyeti’nin Fakirlik ve Dilencilikle Mücadelesi”, Bir Kent Sorunu: Dilencilik Tebliğler Kitabı, haz. Dr. Suvat Parin, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Zabıta Daire Başkanlığı, İstanbul 2008, s. 123-132.
• Sonyel, Salahi R., “İngiliz Yüksek Komiseri Sir Horace Rumbold’un Türk Ulusal Akımına Karşı Tutumu”, Belleten Türk Tarih Kurumu, 58/221, (1994), s. 159-184.
• Toska, Zehra, “Beynelmilel Men-i Tese’ül İslam Şubesi ve Saadet Mektepleri” Tarih ve Toplum Dergisi, 229, (2003), s. 25-31.
• Tuna, Korkut, Suvat Parin, Kent Yaşamı ve Dilencilik, “İstanbul Dilencileri Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma” Bir Kent Sorunu: Dilencilik Tebliğler Kitabı (18-19 Ekim 2008), haz. Dr. Suvat Parin, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Zabıta Daire Başkanlığı, İstanbul 2008, s. 147-158.
• Ulu, Cafer, “I. Dünya Savaşı ve İşgal Sürecinde İstanbul’da Yaşanan Sosyal ve Ahlaki Çözülme (1914- 1922)”, Tarih Dergisi, 58, (2013/ 2), s. 87-129.
• Yavuz, Nuri, Kara, Abdullah, “Bir Fikir ve Siyaset Adamı Olarak Ebüzziya Mehmed Tevfik Hayatı ve Eserleri Üzerine Bir Çalışma “, Bellek/Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Dergisi Uluslarası Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi, 1(1), (2019), s. 45-52.