ENFLASYON MUHASEBESİ İLE İLGİLİ YASAL DÜZENLEMELERİN FİNANSAL RAPORLAMA ÇERÇEVELERİ KAPSAMINDA KARŞILAŞTIRMALI DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 2, 190 - 209, 15.10.2023

Özlem Doğan

Öz

Enflasyon, paranın satın alma gücündeki azalma olarak tanımlanmakta olup her türlü hizmet ve emtia fiyatlarının hızla yükseldiği süreçlerdir. Yüksek enflasyonun yaşandığı ekonomilerde, paranın satın alma gücündeki zayıflama, işletmelerin satın alma ve satış tutarları başta olmak üzere birçok hesap kalemi üzerinde önemli etkilere sahiptir. Finansal tablolar üzerindeki enflasyon etkilerinin giderilmesi, finansal tabloların doğru, gerçekçi ve karşılaştırılabilir olmalarını ve işletmeyle ilgilenen tarafların sağlıklı karar alabilmelerini sağlayacaktır. Ülkemizde enflasyona yönelik yasal düzenlemeler SPK Seri XI No: 20 Sayılı Tebliğ, BDDK Muhasebe Uygulama Yönetmeliğine İlişkin 14 Sayılı Tebliğ, 5024 Sayılı Kanun ve finansal raporlama standartları olarak TMS 29, BOBİ FRS’dir. KÜMİ FRS’de enflasyona yönelik bir uygulamaya yer verilmemiş ancak hesap kalemi tavsiye edilmiştir. Bu çalışmanın amacı, finansal raporlama standartları çerçeveleri ve diğer yasal düzenlemelerde yer alan enflasyon giderici uygulamaları teorik bir çerçevede değerlendirmek, bu düzenlemelerin benzer ve farklı yönlerini ortaya koyabilmektir. Çalışmada nitel araştırma yöntemleri kullanılmış olup, sonucunda genel olarak enflasyona yönelik düzenlemelerin benzer hükümler içerdiği tespit edilmiştir. Ancak 5024 Sayılı Kanunda yer alan enflasyon muhasebesi hükümleri işletmelerin daha çok doğru vergi hesaplamalarına odaklanmış, diğer düzenlemeler ve muhasebe standartları ise genel olarak daha sağlıklı bir finansal raporlamaya yönelik maddeler içermektedir. Çalışma, enflasyon muhasebesinde finansal raporlamayı içeren tüm yasal düzenlemeleri ve standartları bir arada ele alması sebebiyle teorik bir rehber olma niteliği taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Enflasyon Muhasebesi, TMS 29, BOBİ FRS

A COMPARATIVE ASSESSMENT OF LEGAL REGULATIONS AND FINANCIAL REPORTING FRAMEWORKS RELATED TO INFLATION ACCOUNTING

Öz

Kaynakça

• Acar, D. & Tugay, O. (2005). Enflasyon Düzeltmesi ve Uygulama Düzeyinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (26), 81-94.
• Akbulut, E. & Can, M. E. (2020). Küçük ve Mikro İşletmeler İçin Finansal Raporlama Standardı (KÜMİ FRS) Taslağı Hakkında. Muhasebe Enstitüsü Dergisi, (63), 85-93.
• Akdoğan, N. & Tenker, N. (1998). Finansal Tablolar ve Mali Analiz Teknikleri. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Akpınar, A. (2022). Enflasyon Düzeltmesi Örneği- Bir Konya İşletmesinin 2021 Yılı Dönem Başı ve Dönem Sonu Bilançolarının ve Gelir Tablosunun Düzeltilmesi, 229-257. Muhasebe Standart ve Uygulamalarını Etkileyen Değişiklikler Gelişmeler ve Güncel Konular kitap içi edt. Akdoğan,N., Doğan, U., Alp, S. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Aktaş, S. (2006). Enflasyon Muhasebesinin Mali Tablolara Etkisi ve Türkiye’de Yıllara Sari İnşaat İşletmelerinde Enflasyon Düzeltmesi Uygulaması. Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Altınışık, İ. (2019). Enflasyonun İşletmeler Üzerindeki Etkisi ve Bu Etkileri Gidermeye Yönelik Yöntemler. Ankara: İksad Yayınevi Altun, B. (2004). Enflasyon Muhasebesinin Vergi Hukuku Bakımından Değerlendirilmesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Malîye Ana Bilim Dalı, Malı Hukuk Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Arzova S.B. & Şahin, B.Ş. (2022). Yüksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlama Süreçleri ve Enflasyon Muhasebesinin Finansal Tablolara Etkisi. Mali Çözüm, 32 (170), 13- 31.
• Asuquo, A. I., Fadenipo, A. A., Ogbeche, L. O., & Ahonkhai, O. E. (2017). Effect Of Inflation Accounting On Business Income Measurement Of Quoted Manufacturing Companies In Nigeria. Imperial Journal of Interdisciplinary Research, 3(1), 1886-1894.
• Bilici, N. (2003). Enflasyonun Mali Tablolar Üzerindeki Etkilerini Azaltmak İçin Türkiye’de Uygulanan Önlemler. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2 (1-2).
• Chamisa, E. (2007). The Use And Perceived Usefulness Of IAS 29 Restated Financial Statements By Zimbabwean İnvestment Analysts. South African Journal Of Accounting Research, 21(1), 57-79.
• Choi, F. S., & Meek, G. L. (2008). International Accounting. Upper Saddle River, NJ:Pearson, Prentice-Hall.
• Çelik, A. (2003). Fiyatlar Seviyesindeki Değişmelerin Mali Tablolara Etkileri Ve Enflasyon Muhasebesi: Enflasyon Muhasebesi Yöntemlerinden Fiyatlar Genel Seviyesi Modeli Uygulaması. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası İstatistik Genel Müdürlüğü Uzmanlık Yeterlilik Tezi, Ankara.
• Çelik, K. (2011). Makro İktisada Giriş. Trabzon: Murathan Yayınevi.
• Çelik, M. & Gönen, S: (2005). 2003-2005 Yılları Arasında Türkiye’deki Mevzuat Değişikliklerinin Muhasebe Eğitim ve Uygulamalarına Etkileri, Yönetim ve Ekonomi, 12/2, 127-140.
• Çiftçi, Y. (1997). Enflasyonun Muhasebe Verileri Üzerindeki Etkileri ve Enflasyon Muhasebesi Modelleri. Vergi Sorunları Dergisi, 16 (109), 138-167.
• Demir, Ö. (2006). Enflasyon Muhasebesine Geçiş Sürecinde Ortaya Çıkan Uygulama Sorunlarının Değerlendirilmesi: Kuramsal ve Uygulamalı Bir Çalışma. Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Erten, H. (2004). Sermaye Piyasası Kurulu’nun Enflasyon Muhasebesi Tebliği’nin Finansal Açıdan Analizi ve Bir örnek Uygulama, Bankacılık ve Sigortacılık Enstitüsü, Sermaye Piyasaları ve Borsa Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Goldschmidt, Yaaqov & Yaron, Jacob, 1991. Inflation Adjustments Of Financial Statements: Application Of International Accounting Standard 29: Financial Reporting In Hyperinflationary Economies, Policy Research Working Paper Series 670, The World Bank.
• Gorgieva-Trajkovska, O., Koleva, B., & Georgieva Svrtinov, V. (2018). Financial Reporting İn Hyperinflationary Economies. Journal of Economics, 50-57.
• Gökçen, G. & Ataman, B. (2022). Türkiye Finansal Raporlama Standartları ile Vergi Usul Kanunu Kapsamında Enflasyon Muhasebesi ve Uygulaması, 203-227. Muhasebe Standart Ve Uygulamalarını Etkileyen Değişiklikler Gelişmeler Ve Güncel Konular kitap içi edt. Akdoğan,N., Doğan, U., Alp, S. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Gökçen, G. & Öztürk, E. (2023). Yüksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlama Kapsamında Özellik Arz Eden Konular. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8 (2), 504-515.
• Gökten, S., Okan Gökten, P., & Mollaoğulları, B. F. (2023). Stoklar ve Enflasyon Muhasebesi Uygulaması: BIST30 İmalat İşletmeleri Üzerine Bir Değerlendirme. İşletme Araştırmaları Dergisi, 15(1), 718–731.
• Gülcemal, T. (2006). 5024 Sayılı Yasa Çerçevesinde Enflasyon Muhasebesi Uygulaması. Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı Muhasebe Finansman Bilim Dalı, İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Haberal, Z. (2021). Büyük ve Orta Ölçekli İşletmeler İçin Finansal Raporlama Standardı (BOBİ FRS), Küçük ve Mikro İşletmeler İçin Finansal Raporlama Standardı (KÜMİ FRS) Taslak Metni İle Vergi Usul Kanunu’nun Değerleme Hükümlerinin Karşılaştırılması. Muhasebe ve Denetime Bakış, 20 (62), 329-344.
• İleri, H. & Altınışık, İ. (2004). Enflasyon Düzeltmesinin Gerekliliği Enflasyon Muhasebesinin Uygulanabilirliği ve Muhasebeciler Üzerinde Yapılan Bir Araştırma: Karaman Örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 7 (1-2), 39-52.
• İlter, C. (2019). Inflation And Devaluation Effects On Financial Statements: The Case Of Turkey In 2018. Acta Oeconomica Pragensia, 2019(2), 49-61.
• İlter, C. (2012). Exploring the effects of inflation on financial statements through ratio analysis. December, SSRN Electronic Journal, DOI:10.2139/ssrn.2186707.
• Karakaya M, (2004). Maliyet Muhasebesi -Enflasyon Muhasebesi Uygulamalı. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Karasioğlu, F. & Erdemir, A. G. N. K. (2005). Enflasyon muhasebesi uygulamalarında temel işlemler üzerine bir çalışma. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2005 (2), 145-167.
• Karapınar, A. & Gürdal, K. (2003). Enflasyon Muhasebesi. TESMER, Yayın No: 54, Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Kaygusuz, S.Y. (2003). Enflasyon Muhasebesi- (Yüksek Enflasyon Dönemlerinde Mali Tabloların Düzeltilmesi), İş-Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 5 (2), 2.
• Keleş, D. (2015). TMS 29 Yüksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlama Standardı Çerçevesinde Finansal Tabloların Düzeltilmesi ve Finansal Analiz Sonuçları Üzerine Etkileri, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8/3, 31-52.
• Koçak, H., Kısakürek, M.M. & Babacan, A. (2023). Enflasyon Düzeltme İşlemlerinin İşletme Performansına Etkisi BİST’te Bir Uygulama, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 58(2), 1525-1546.
• Koçsoy, M. (2015). Enflasyonun Finansal Tablolar ve Maliyetler Üzerindeki Etkilerinin Genel Fiyat Düzeyi Muhasebesine Göre Düzeltilmesi ve Bir Uygulama. İşletme Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Kramarova, K. (2021). The Global Problem Of İnflation And Need For İnflation Adjusted-Financial Reporting. In SHS Web of Conferences , 29, 09010. EDP Sciences.
• Lazol, İ. (2000). Mali Analiz ile Enflasyon Muhasebesi Uygulamaları. Bursa: Ekin Kitabevi.
• Özdemir, F. S. & Arslan, S. (2007). Enflasyon Muhasebesinde Kullanılan Yöntemlerin Karşılaştırılmalı Analizi. Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, (2), 87-104.
• Özdoğan, O. (2002). Enflasyonun Temel Mali Tablolar Üzerindeki Etkileri, Bu Etkileri Önleyici Yöntemler ve Bir Otel İşletmesinde Uygulama. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Özulucan, A. (2002). Enflasyonun Muhasebe Verileri Üzerindeki Etkisinin Giderilmesinde Kullanılan Otofinansman Yöntemleri ve Enflasyon Muhasebesi Üzerine Bir Araştırma. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 57, (04). 127-152.
• Öztürk, C. (2017). The Role and Current Status of IFRS in the Completion of National Accounting Rules– Evidence from Turkey. Accounting in Europe, 14(1-2), 226-234
• Parasız, İ. (1998). İktisada Giriş Prensipleri ve Politika. 5.Basım, Ezgi kitabevi, Bursa.
• Riordan, D. A. & Riordan, M. P. (2009). Inflation and Financial Statement Analysis in the International Accounting Classroom. Journal of Teaching In International Business, (20), 174-187
• Rüstem H. (1997). Enflasyon Muhasebesi Uygulamaları (Türkiye Muhasebe Standardı-2: Yüksek Enflasyon Dönemlerinde Finansal Raporlama). s.17-18., İstanbul: Ders Kitapları A.Ş. Tesisleri,
• Süleyman, S. (2023). Enflasyonun KOBİ’lere Etkisi. https://www.halkbankkobi.com.tr/tr/uzmanina-danisin/makaleler/girisimcilik/enflasyonun-kobilere-etkisi.html Erişim Tarihi: 27.08.2023
• Uysal, Y. (2007). Türkiye’de Enflasyon: Sektörel Kaynakları ve İç Ticaret Hadleri. Finans Politik& Ekonomik Yorumlar, 44 (508), 21-34.
• Yalçın, D. (2006). İktisadi ve Mali Etkileriyle Türkiye’de Enflasyon Muhasebesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Celal Bayar Üniversitesi, Manisa.
• Yenisu, E. (2022). Enflasyonun Finansal Tablolara Etkisi ve Enflasyon Muhasebesi, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi. 14 (27), 717-741.
• Yıldız, F. (2018). Türkiye'de Muhasebe Bilgi Sisteminde Sağlanan Bilginin Yeterliliği ve Enflasyon Muhasebesi Uygulanması Gereği. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi. (14), 202-217.
• Yüce, M. (1999). Enflasyon Muhasebesi ve Bu Bağlamda Türk Vergi Sisteminde Yer Alan Düzenlemeler. Mevzuat Dergisi, 2 (6).
• Yükçü, S. & Özkan, S. (2004). Enflasyon Muhasebesi, 2. Baskı, Ankara: Yaklaşım Yayıncılık.
• https://kpmgvergi.com/blog/enflasyon-muhasebesi-yil-sonu-itibari-ile-uygulaniyor/1268#:~:text=Enflasyon%20Muhasebesi%20Y%C4%B1l%20Sonu%20%C4%B0tibari,Kpmg%20Vergi&text=Uzun%20zamand%C4%B1r%20konu%C5%9Fulan%20ve%20en,hatlar%C4%B1%20ile%20enflasyon%20muhasebesinden%20bahsedece%C4%9Fim.
• https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/DynamicContentFiles/T%C3%BCrkiye%20Muhasebe%20Standartlar%C4%B1/TMSTFRS2018Seti/TMS/TMS_29_2018.pdf
• https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/PDF%20linkleri/bobi_frs.PDF
• https://www.verginet.net/dtt/1/BDDKMuhasebeDuzenlemeleri_3689.aspx
• https://www.verginet.net/dokumanlar/Muh_Std/spk/SeriXI_No25.pdf