Due to Again High Inflation Inflation Accounting Process in Turkey and an Application

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 1, 104 - 123, 30.04.2024

Serkan Akçay

Öz

In the study, an analysis of the communiqué on inflation accounting was made. An application has been made that shows how the coefficients in inflation adjustments are calculated, how the adjustments are reflected in which financial statements and which types of account items, and how the accounting records will be made as a result. The aim of the study, after giving theoretical information about inflation and inflation accounting, is to reveal how to do inflation accounting, which has become possible to implement after a long time, and its effects on companies. After experiencing a long period of low inflation, Türkiye has also encountered high inflation in 2022 and 2023 years, and there is a risk of higher inflation for a few more years. Due to high inflation, companies appear to be more profitable than usual. This situation is deceptive, and these profits that appear high but are not actually so are called fictitious profits. The purpose of inflation accounting is to normalize these fictitious profits by applying various inflation correction methods. In this way, it is aimed to ensure that companies are taxed fairly. As a result, companies are enabled to see their future more clearly and steps are taken to help them make the right decisions. As a result of the study, it was determined that the corrections related to inflation accounting were made only on the balance sheet and non-monetary assets items in the financial statement, according to the PPI index coefficients, and the correction application was included.

Anahtar Kelimeler

Inflation, Accounting, Economics.

Türkiye’de Yeniden Yüksek Enflasyon Nedeniyle Enflasyon Muhasebesi Süreci Ve Bir Uygulama

Öz

Çalışmada enflasyon muhasebesine ilişkin tebliğin analizi yapılmıştır. Enflasyon düzeltmelerinde katsayıların nasıl hesaplandığını, düzeltmelerin hangi mali tablolara ve hangi tür hesap kalemlerine nasıl yansıtıldığını ve sonucunda da muhasebe kayıtlarının nasıl yapılacağını gösteren bir uygulama yapılmıştır. Çalışmanın amacı, enflasyon ve enflasyon muhasebesi ile ilgili teorik bilgiler verdikten sonra, uzun bir aradan sonra uygulama imkânı bulan enflasyon muhasebesinin nasıl yapılacağını ve şirketler üzerindeki etkilerini ortaya koymaktır. Türkiye, uzun bir düşük enflasyon dönemi yaşandıktan sonra, 2022 ve 2023 yıllarında da yüksek enflasyonla karşılaşmış olup, birkaç yıl daha yüksek enflasyon riski bulunmaktadır. Yüksek enflasyon nedeniyle, şirketler normalden daha fazla kârlı görünmektedirler. Bu durum aldatıcı olup, yüksek görünüp fakat gerçekte öyle olmayan bu kârlara fiktif kârlar denir. Enflasyon muhasebesinin amacı ise, bu fiktif kârları çeşitli enflasyon düzeltme yöntemlerini uygulayarak normal hale getirmektir. Böylelikle, şirketlerin gerçeğe uygun bir şekilde vergilendirilmesi amaçlanır. Bunun sonucunda da şirketlerin önlerini daha net bir şekilde görmesi sağlanarak, doğru karar vermeleri için adım atılmış olur. Çalışma sonucunda, enflasyon muhasebesi ile ilgili düzeltmelerin ÜFE endeksi katsayılarına göre, mali tablo olarak sadece bilanço üzerinde ve parasal olmayan varlıklar kalemlerinde düzeltmeler şeklinde yapıldığı tespit edilerek düzeltme uygulamasına yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Enflasyon, Muhasebe, Ekonomi.

Kaynakça

• Açık, S. (2006). “Enflasyonun Finansal Tablolar Üzerindeki Etkilerini Giderici Bir Tedbir Olarak Enflasyon Muhasebesi Ve Türkiye’deki Yasal Düzenlemeler”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (2), s.347.
• Akdoğan, N. (2004). Enflasyon Muhasebesi Kurumsal Yaklaşımlar ve Türkiye Uygulaması, Gazi Büro, Ankâra.
• Akın, H. & Kurşunel, F. (2010). “TMS-2’ye Göre Stokların Değerlemesinde Özellik Arz Eden Durumlar”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, s.315.
• Altınışık, İ. (2019). Enflasyonun İşletmeler Üzerindeki Etkisi ve Bu Etkileri Gidermeye Yönelik Yöntemler, İksad Yayınevi, Ankâra.
• Arda, A. (2023). “Enflasyon Muhasebesi”, Parion Akademik Bakış Dergisi, 2 (1), ss.23-32.
• Aydoğan, E. (2004). “1980’den Günümüze Türkiyede Enflasyon Serüveni”, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, Celal Bayar Üniversitesi..İ.İ.B.F , 11 (1).
• Barth, M. E. & Landsman, W. R. (1995). “Fundamental Issues Related to Using Fair Value Accounting for Financial Reporting”, Accounting Horizons,9(4), pp. 97-107.
• Bingöl, O., https://vergiyedair.com/2022/07/08/onbir-soruda-enflasyon-muhasebesi/ Erişim Tarihi: 16.02.2024.
• Çelik, A. (2003). Fiyatlar Seviyesindeki Değişmelerin Mali Tablolara Etkileri ve Enflasyon Muhasebesi: Enflasyon Muhasebesi Yöntemlerinden Fiyatlar Genel Seviyesi Modeli Uygulaması, Uzmanlık Yeterlilik Tezi, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası İstatistik Genel Müdürlüğü, Ankâra, s.2.
• Diewert, W. E. (2005). The Measurement of Business Capital, Income and Performance. Tutorial Presented at the University Autonoma of Barcelona. Spain. http://www.econ.ubc.ca/diewert/ barc3.pdf. Erişim Tarihi: 16.09.2023.
• Doğan, A., Güngör Tanç, Ş. & Tanç, A. (2008). “Makul Değer Muhasebesi ve İşletme Yönetimi Üzerine Etkileri”, İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22 (1), s.s.453-473.
• Ercan, M.K., Öztürk, M.B., Küçükkaplan, İ., Başcı, E.S. & Demirgüneş, K. (2006). Firma Değerlemesi: Banka Uygulaması, Literatür Yayınevi, İstanbul, s.67
• Erdemir. N.K. (2005). Enflasyon Muhasebesi Uygulamalarında Meydana Gelen Aksaklıklar ve Çözüm Önerileri, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• IASB (International Accounting Standards Board) Discussion Paper (2005). Measurement Bases for Financial Accounting - Measurement on Initial Recognition Prepared by Staff of the Canadian Accounting Standards Board. http://www.iasb.org/NR/rdonlyres/E1A542DB-3A19- 47AC-B995-FCFA044F3EC/0/Measurement
• BasesforFinancialAccountingDPfullversion.pdf. Erişim Tarihi: 03.08.2023.
• Jcool (2005). Advantages and Disadvantages of Historical Cost Accounting. http://www.echeat.com/essay.php?t=26975. Erişim Tarihi: 12.07.2023.
• Karasioğlu, F. & Erdemir N.K. (2005). Enflasyon Muhasebesi Uygulamalarında Temel İşlemler Üzerine Bir Çalışma, Selçuk Üniversitesi Kâraman İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2 (5), s.s. 145-167.
• Kaygusuz, S.Y. (2003). “Enflasyon Muhasebesi, Yüksek Enflasyon Dönemlerinde Mali Tabloların Düzeltilmesi” www.isguc.org/arc_view.php?ex=161. Erişim Tarihi 15.08.2023.
• Kishalı, Y., Yılmazcan, D. & Işıklar S.(2003). Enflasyon Muhasebesi, Türkmen Kitabevi, Yayın No: 218, s.8
• Köroğlu, Ç. & Uçma, T. (2005). “Enflasyonun Mali Tablolar Üzerine Etkisi ve Enflasyon Düzeltmesinin İşletmelere Uygulanması”, Mevzuat Dergisi, Sayı:90.
• Öksüz, F. (2003). “Enflasyon Muhasebesi”, Mali Çözüm Dergisi, Sayı:63, ss.76-86.
• Özcan, İ. (2021). Gerçeğe Uygun Değer Muhasebesinin Kazanç Kalitesine Etkisi, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, s.17.
• Özdemir, S. & Arslan, S., (2007). “Enflasyon Muhasebesinde Kullanılan Yöntemlerin Kârşılaştırmalı Analizi”, Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı:2, ss.87-104.
• Özkan, T. (2005). “Enflasyon Muhasebesi Uygulamasının Firmaların Finansal Yapıları Üzerine Etkileri”, Muhasebe ve Denetime Bakış, Sayı: 15, ss.49-72.
• Özkan, M. & Terzi, S. (2009). Gerçeğe Uygun Değer Ölçümünün Uluslararası Muhasebe Standartları ve Amerika Muhasebe Standartları (SFAS) Açısından İncelenmesi. Mali Çözüm Dergisi, (92), 23-50.
• Sarıoğlu, K. (2002). “Enron Olayı”, Yönetim, İstanbul Üniversitesi işletme İktisadı Enstitüsü Dergisi, Yıl:13, Sayı:43, ss.49-53.
• Ulusan, H. (2008). “Değerleme Esasları Ve Finansal Tabloların Niteliksel Özellikleri Açısından İncelenmesi“, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (1), ss.129-154.
• Yalçın, H. (2020). Tobin'in Q Oranı: Piyasa Değeri/Yerine Koyma Maliyeti
• Varol, N. (2022). “Inflation Accounting in Terms of Tax Legislation and Accounting Standards in Turkey”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 93, ss.19-30.
• Yıldız, S. (2022). Teorikten Görgüle Muhasebe Araştırmaları, Orion Akademi, Bölüm:4, ss.95-128.
• Yüce, M. (1998). “Enflasyon Muhasebesi”, Sayıştay Dergisi, Sayı: 31, s.103.
• https://www.muhasebevergi.com/modules/blog/datafiles/FILE_E3D5EE-E5B891-7AFCD1-C57E80-3991CC-3303E8.pdf. Erişim Tarihi: 18.08.2023.
• https://tr.wikipedia.org/wiki/Enflasyon. Erişim Tarihi: 18.10.2023.
• https://www.mahfiegilmez.com/p/ekonomi-sozlugu.html. Erişim Tarihi: 18.02.2024.
• https://www.allianz.com.tr/tr_TR/seninle-guzel/enflasyon-nedir.html#/azye-customer-application-form. Erişim Tarihi: 11.02.2024.
• https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p= Erişim Tarihi: 15.02.2024. https://www.halkbankkobi.com.tr/tr/uzmanina-danisin/makaleler/muhasebe-ve-denetim/ enflasyonun-isletmeler-ve-mali-tablolar-uzerine-etkisi.html. Erişim Tarihi: 09.03.2024.
• https://www.ozdogrular.com.tr/v1/tr/component/k2/item/9963-enflasyon-muhasebesi Erişim Tarihi: 12.03.2024.
• https://www.linkedin.com/pulse/enflasyon-muhasebesi-hasan-sancak/ Erişim Tarihi: 18.07.2023.
• https://www.garantibbvayatirim.com.tr/medium/ResearchReports-PartialFile-2680.vsf. Erişim Tarihi: 25.02.2024. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/03/20060318-5.htm Erişim Tarihi: 16.07.2023.
• https://www.researchgate.net/publication/340754531_TURKIYE_MUHASEBE_STANDARTLARINDA_YER_ALAN_BIR_DEGERLEME_OLCUSU_GERCEGE_UYGUN_DEGER_A_Valuation_Measurement_Taking_Part_In_Turkish_Accounting_Standards_Fair_Value Erişim Tarihi: 17.02.2024.
• http://www.muhasebetr.com/yazarlarimiz/suleymancakir/002/ Erişim Tarihi: 18.01.2024.
• https://archive.ismmmo.org.tr/docs/malicozum/63MaliCozum/21-63%20FUAT%20% C3%96KS %C3%9CZ%20.doc Erişim Tarihi: 30.01.2024.
• https://tr.investing.com/economic-calendar/turkish-ppi-872 Erişim Tarihi: 18.02.2024.
• https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Tuketici-Fiyat-Endeksi-Nisan-2023-49653. Erişim Tarihi: 22.02.2024.
• https://www.halkbankkobi.com.tr/tr/uzmanina-danisin/makaleler/muhasebe-ve-denetim /TMS-2-Stoklar-Standardina-Gore-Net-Gerceklesebilir-Deger-Kavrami-ve-Stoklarin-Degerle mesi0.html. Erişim Tarihi: 11.02.2024.
• https://www.ey.com/tr_tr/financial-accounting-advisory-services/enflasyon-muhasebesi#:~:text=Enflasyon%20muhasebesi%2C%20finansal%20faaliyetlerin%20y%C3%BCksek,enflasyon%20etkisinin%20ortadan%20kald%C4%B1r%C4%B1lmas%C4%B1%20ama%C3%A7lan%C4%B1r. Erişim Tarihi: 12.02.2024.
• https://www.verginet.net/dtt/1/TMS29YuksekEnflasyonluEkonomilerdeFinansalRaporlama_6625.aspx. Erişim Tarihi: 20.02.2024.
• https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/Duyurular/v2/Diger/Y%C3%9CKSEK%20ENFLASYONLU%20EKONOMILERDE%20FINANSAL%20RAPORLAMA%20HAKKINDA%20UYGULAMA%20REHBERI.pdf. Erişim Tarihi: 10.03.2024.
• https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-45341271. Erişim Tarihi: 07.03.2024.
• http://msmmmo.org.tr/wp-content/uploads. Erişim Tarihi: 09.01.2024.