Türkiye’de Finansal Sistemden Sağlanan Çeşitli Getirilerin VAR Modeli İle Etkileşimlerinin Analizi

Yıl 2021, Sayı: 92, 183 - 206, 04.10.2021

Kudbeddin Şeker

https://doi.org/10.25095/mufad.947821

Öz

Araştırmada Türkiye’de finansal sistem içinde yer alan finansal araçların getirileri olarak
değerlendirilen BIST 100 endeksi, faiz, euro, dolar, altın ve devlet iç borçlanma senedi (DIBS) arasındaki
etkileşimler 2005M1-2021M1 dönemlerine ait TÜFE bazlı aylık reel getiri oranları kullanılarak VAR analizi ile
incelenmiştir. Araştırmanın veri setinde tüm bu değişkenlerin bir arada yer alması çalışmayı önemli kılmaktadır.
Araştırmada etki-tepki analizinden elde edilen sonuçlara göre, tüm getiri değişkenlerinin kendilerinde oluşan
şoklara ilk dönemde hep pozitif tepki verdikleri görülmüştür. Türkiye’ de finansal sistemden sağlanan getiri
araçlarından, BIST 100 endeks getirisi ile faiz, altın, dolar ve DIBS getirileri arasında hem tamamlayıcılık ve
hem de ikame ilişkisi bulunmuştur. Devlet İç Borçlanma Senedi (DIBS), faiz ve dolar getirilerinin daha çok
birbirleriyle etkileşim içinde oldukları tespit edilmiştir. Bu değişkenler arasındaki ilişkinin finansal araçlardan
sağlanan getirilerin sınanması nedeniyle analiz sonuçlarının yatırımcılara, ekonomik birimlere ve literatüre
katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Finansal Getiri Araçları, Varyans Ayrıştırma, Etki-Tepki Fonksiyonu, Vektör Otoregresif VAR Model

Analysis of The Interactions of Various Returns Provided from the Financial System Through VAR Model in Turkey

Öz

In the study, the relationships between the BIST 100 index, interest, euro, dollar, gold and government debt securities (GDS) returns, which are among the financial investment instruments in the Turkish financial system, are analyzed. The interaction of these variables with each other VAR analysis based on the period of 2005M1-2021M1 and CPI-based real return rates are analyzed. The fact that all these variables are included in the data set of the research makes the study important. According to the results obtained from the impulse response analysis in the study, it was observed that all return variables always respond positively to a standard deviation shock occurring in them in the first period. There is both a complementary and a substitute relationship between the returns of various investment instruments such as the BIST 100 index, interest, gold, dollar and GDS, which are tools for generating returns. GDS, interest and dollar returns have been found to interact more with each other. It is thought that the results of the analysis will contribute to investors, economic units and the literature, since the relationship between these variables is tested on the returns from financial instruments.

Anahtar Kelimeler

Financial Return Instruments, Variance Decomposition, Impulse-Response Function, Vector Autoregression VAR Model

Kaynakça

• Aktaş, Ramazan - Doğanay, Mete, M. (Editörler), 2019, Finansal Piyasalar ve Kurumlar, 1. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul,
• Aytekin, Sevgi - Dube, Sema (2016), “Piyasalar Arası Dinamikler: Hisse Senedi, Tahvil, Döviz ve Emtia Piyasaları Arasındaki Etkileşim ve Nedensellik İlişkileri”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15 (59): ss. 1311-1326.
• Cihangir, Mehmet - Polat, Mehmet A. - Çalışkan, Uğraş (2020), “Türkiye’de Alternatif Finansal Yatırım Araçları Arasındaki Dinamik Etkileşim: Uygulamalı Bir Analiz”, Journal of Yaşar University, 15(60), ss. 920-940.
• Cingöz, Fatih - Kendirli, Selçuk (2019), “Altın Fiyatları, Döviz Kuru ve Borsa İstanbul Arasındaki İlişki”, Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4 (4), ss. 545-554.
• Çiçek, Macide (2010), “Türkiye’de Faiz, Döviz ve Borsa: Fiyat ve Oynaklık Yayılma Etkileri”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 62(2), ss. 1-28.
• Demirkale, Özge - Ebghaei, Felor (2020), “Ham Petrol Fiyatları ile Makroekonomik Ve Finansal Göstergeler Arasındaki Karşılıklı İlişkinin VAR Modeli İle Analizi: Türkiye Üzerine Bir Uygulama”, Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(4), ss. 688-698.
• Dickey, David A. - Fuller, Wayne, A. (1979), “Distribution of the Estimators for Autoregressive Time Series with a Unit Root”, Journal of American Statistical Association, 74, pp. 427-431.
• Dickey, David A. - Fuller, Wayne, A. (1981), “Likelihood Ratio Statistics for Autoregressive Time Series with a Unit Root”, Econometrica (49), pp. 1057-1072.
• Doğru, Bülent - Recepoğlu, Murşit (2014), “Türkiye’de Hisse Senedi Fiyatları ve Döviz Kuru Arasında Doğrusal ve Doğrusal Olmayan Eş Bütünleşme İlişkisi”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, XIV. Uluslararası Ekonometri Yöneylem Araştırması ve İstatistik Sempozyumu Özel Sayısı, ss. 17-34.
• Durmuş, Savaş - Yılmaz, Tuncer - Şahin, Dilek (2019), “Makro Ekonomik Göstergelerin Endeks Getirileri Üzerindeki Etkisi: BIST Örneği”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 7 (16), ss. 870-886.
• Elmastaş Gültekin, Özge - Aktürk Hayat, Elvan (2016), “Altın Fiyatını Etkileyen Faktörlerin Var Modeli İle Analizi: 2005-2015 Dönemi”, Ege Academic Review, 16(4), ss. 611-625.
• Gunasekarage, Abeyratna - Pisedtasalasai, Anirut - Power, David M. (2004), “Macroeconomic Influence on the Stock Market: Evidence from an Emerging Market in South Asia”, Journal of Emerging Market Finance, 3(3), pp. 285–304. Güler, Sevinç - Özçalık, Melih (2018), “Hisse Getirisi, Faiz Oranı ve Dolar Kuru İlişkisi”, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16 (4), ss. 291-306.
• Hatemi, Abdulnasser J. - Irandoust, Manuchehr (2002) “On the Causality between Exchange Rates and Stock Prices: A Note”, Bulletin of Economic Research. 54(2), pp. 197-203.
• Joseph, Nathan L. (2002), “Modelling The Impacts Of Interest Rate And Exchange Rate Changes On UK Stock Returns”, Derivatives Use, Trading and Regulation, 7(4), pp. 306-323.
• Karan, Mehmet Baha (2018), Yatırım Analizi ve Portföy Yönetimi, 5. Baskı, Gazi Kitabevi, Ankara.
• Kayahan, Leman - Hepaktan, Erdem (2016), “Türkiye’de Elektronik Ticaret Hacmini Etkileyen Faktörlere İlişkin Var Analizi (2005-2015)”, Ardahan Üniversitesi İİBF Dergisi, 2 (4), ss. 159-190.
• Koyuncu, Tuğba - Meçik, Oytun (2020), “Covid-19 Pandemisinin Türkiye’de Ekonomik Büyümeye Sektör-Spesifik Etkileri: VAR Analizi”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 18 (4), ss. 112-131.
• Markowitz, Harry (1952), “Portfolio Selection”, Journal of Finance, 7(1), pp. 77 - 91.
• Mucuk, Mehmet - Alptekin Volkan (2008), “Türkiye’de Vergi ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: VAR Analizi (1975-2006)”, Maliye Dergisi, 155(2), ss. 159-174.
• Öz, Ferdi - Polat, Müslüm - Boydak, Hikmet Ubeyd (2020), “Ekonomik Büyümenin Borsa Temelli Finansal Gelişmeye Etkisi, Bucak İşletme Fakültesi Dergisi”, 3 (2), ss. 159-175.
• Phillips, Peter C.B. - Perron, Pierre (1988), “Testing for a Unit Root in Time Series Regressions”, Biometrica, 75, pp. 335- 346.
• Saka Ilgın, Kübra - Sarı, Sercan S. (2020), “Döviz Kuru, Faiz Oranı ve Enflasyon İle BIST Tüm ve BIST Sektörel Endeksler Arasındaki İlişkinin Ampirik Analizi”, Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 5 (3), ss. 485-510.
• Sever, Erşan - Demir, Murat (2007), “Türkiye’de Bütçe açığı ile Cari açık arasındaki İlişkilerin VAR Analizi ile İncelenmesi”, Eskişehir Osman Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2 (1), ss. 47-64.
• Sims, Christopher A. (1980), “Macroeconomics and Reality”, Econometrica, 48(1), pp. 1-48.
• Sui, Lu - Sun, Lijuan (2016), “Spillover Effects Between Exchange Rates and Stock Prices: Evidence From BRICS Around The Recent Global Financial Crisis”, Research in International Business and Finance, 36, pp. 459–471.
• Tangjitprom, Nopphon (2012),“Macroeconomic Factors of Emerging Stock Market: The Evidence from Thailand”, SSRN Electronic Journal, pp. 105-114.
• Tarı, Recep - Bozkurt, Hilal (2011), “Türkiye’de İstikrarsız Büyümenin VAR Modelleri İle Analizi (1991.1-2004.3).” Istanbul University Econometrics and Statistics e-Journal, 0(4), ss. 1-16.
• Topcu, Nuraydın - Aksoy, Mine - Topcu, Nuraydın (2013), “Altın ile Hisse Senedi ve Enflasyon Arasındaki İlişki”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 27(1), ss. 59-78.
• Yaghi, Mostafa K. (2020), “Causality between Inflation Rate and Stock Prices Index (Evidence from Damascus Securities Exchange)”, Tishreen University Journal for Research and Scientific Studies, 42(1), pp.717-731.
• Yıldırım, Selim - Ögel, Serdar - Alhajrabee, Omar (2020), “Enflasyon ve Faiz Oranlarının Hisse Senedi Getirilerine Etkisinin Araştırılması: BIST Mali Endeksi Üzerinde Ampirik Uygulama”, Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (17), ss. 185-191.
• Yıldız, Ayşe (2014), “BIST 100 Endeksi ile Alternatif Yatırım Araçlarının İlişkisi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(2), ss. 39-56.
• Yiğiter, Yüksel Ş. - Akkaynak, Bilal (2017), “Modern Portföy Teorisi: Alternatif Yatırım Araçları İle Bir Uygulama”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14 (2), ss. 285-300.