DOLARİZASYONUN EKONOMİK DİNAMİKLERE ETKİSİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Yıl 2024, , 190 - 199, 01.10.2024

Adalet Hazar , Şenol Babuşcu , Zeycan Yalçıner

https://doi.org/10.32951/mufider.1541057

Öz

Çalışmanın amacı ekonomik ve finansal göstergeler arasındaki uzun dönemli ilişkiyi ortaya koyarak karar vericilere ve piyasa aktörlerine bulgu sunmaktır. Bu kapsamda Türkiye ekonomisinde 2008:12 – 2024:06 arasındaki dönemde dolarizasyon oranı, CDS risk primi, enflasyon oranı, döviz kuru ve faiz oranı arasındaki ilişki Granger nedensellik testi kullanılarak analiz edilmiştir. Analiz sonuçlarına göre tüm değişkenlerden CDS ve faizin diğer değişkenlerdeki hareketliliğe sebep olduğu (sadece neden özelliği bulunduğu), dolarizasyon oranı ile enflasyon oranı ve döviz kuru arasında çift yönlü, döviz kuru ve enflasyon oranı arasında da çift yönlü ve güçlü bir nedensellik ilişkisi bulunmuştur. Diğer bir taraftan, dolarizasyondan hem faiz oranına hem de CDS risk primine doğru olmak üzere tek yönlü nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir. Döviz kurundan ise faiz oranına doğru tek yönlü nedensellik ilişkisi olduğu görülmüştür. Elde edilen bulguların başta para politikası belirleyicileri olmak üzere piyasa oyuncularına önemli bilgi sunduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Dolarizasyon, Döviz kuru, Enflasyon oranı, Faiz oranı, Kredi temerrüt takası, Granger Nedensellik Testi

Kaynakça

• BDDK (2024). Web: https://www.bddk.org.tr/ (Erişim Tarihi, 3 Ağustos 2024).
• Bofinger, P. (1991). Options for a new monetary framework for the area of the Soviet Union. Centre for Economic Policy Research, Discussion Paper Series No. 604
• Çakır, M., & Kaya, A. E. (2023). Türkiye’de döviz kuru geçişkenliği zamanla değişiyor mu?. İstanbul İktisat Dergisi, 73(1), 359-383.
• Çetin, A. (2004). Enflasyon, Döviz Kuru Belirsizliği ve Dolarizasyon Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği. Iktisat Isletme ve Finans, 19(218), 99-110.
• Çorak, M. G., & Aksoy, E. E. (2022). Dolarizasyon ile enflasyon arasındaki nedensellik ilişkisi: Türkiye örneği. Uluslararası Muhasebe ve Finans Araştırmaları Dergisi, 4(2), 205-220.
• Dash, P. (2012). The relationship between interest rate and exchange rate in India. In Sixth Annual Conference on Money and Finance in the Indian Economy, March (25-27).
• Demirgil, B., & Birol, Y. E. (2020). Türkiye’de enflasyon ve para ikamesi ilişkisi üzerine uygulamalı bir analiz. Temel Ekonomik Göstergeler Çerçevesinde Türkiye Ekonomisindeki Gelişmeler, Gazi Kitapevi, Ankara, 55-72.
• Dereli, D. D. (2018). Türkiye'de döviz kuru ile enflasyon arasındaki ilişkinin analizi (2005-2017). Turkish Studies International Academic Journals, 13(30), 137-150.
• Erkan, R. (2021). Dolarizasyon histerisi: Türkiye örneği. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (49), 397-407.
• Granger, C. W. (1969). Investigating causal relations by econometric models and cross-spectral methods. Econometrica: journal of the Econometric Society, 424-438.
• Gruben, W. C., & McLeod, D. (2004). Currency competition and inflation convergence in Latin America. Federal Reserve Bank of Dallas. http://www.fordham.edu/economics/mcleod.
• Gül, E., & Ekinci, A. (2006). Türkiye’de enflasyon ve döviz kuru arasındaki nedensellik ilişkisi: 1984-2003. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 91-105.
• Gül, E., Ekinci, A., & Özer, M. (2007). Türkiye’de faiz oranları ve döviz kuru arasındaki nedensellik ilişkisi: 1984–2006. Iktisat Isletme ve Finans, 22(251), 21-31.
• Investing.com İnternet Sitesi (2024). Web: https://tr.investing.com/ (Erişim Tarihi, 3 Ağustos 2024).
• Karakaya, G., & Karoğlu, Y. (2020). Dolarizasyon olgusu: 2008 finansal krizinden sonra Türkiye’de dolarizasyon incelemesi. Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(2), 353-364.
• Kaygısız, A. D., & İşcan, H. (2019). Türkiye’de döviz kuru, enflasyon ve faiz oranı ilişkisi: 2009-2017 uygulaması. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (17), 581-604.
• Kızılkaya, O. (2012). Reel döviz kuru, yabancı sermaye ve ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye örneği. Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kofoğlu, İ. H. (2013). Türkiye’de dolarizasyon olgusu: 1999-2011 yılları için bir uygulama. Yüksek Lisans Tezi. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Lado, E. P. Z. (2015). Test of relationship between exchange rate and inflation in South Sudan: Granger-Causality approach. Economics, 4(2), 34-40.
• McKinnon, R. I. (1993). The rules of the game: international money in historical perspective. Journal of Economic Literature, 31(1), 1-44.
• Musoke, Z. (2017). An empirical investigation on dollarization and currency devaluation: A case study of
• Tanzania (No. 2017-8). Economics Discussion Papers.
• Olayungbo, D. O., & Ajuwon, K. T. (2015). Dollarization, inflation and interest rate in Nigeria. CBN Journal of Applied Statistics, 6(1), 241-261.
• Özden, B., Aracı H., & Dilsizler E. B. (2022). Türkiye'de kredi risk primi ve dolarizasyon ilişkisi. Geçmişten Günümüze Para, Bankacılık ve Finans Tartışmaları, Ekin Yayınevi, Bursa, 621-633.
• Özkul, G. (2021). Türkiye’de finansal dolarizasyonun enflasyon ve istihdam ile olan etkileşimi. İşletme Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 59-79.
• Özman, H., Özpınar, Ö., & Doru, O. (2018). Kredi temerrüt takası (CDS) ve kur-faiz ilişkisi: Türkiye örneği. Bankacılık ve Sermaye Piyasası Araştırmaları Dergisi, 2(4), 31-45.
• Özmen, M., Karlılar, S. ve Kıral, G. (2017). Türkiye için döviz kuru, faiz ve enflasyonun hisse senedi getirileri üzerine etkileri. Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(1), 107-120.
• Park, H., & Son, J. C. (2022). Dollarization, inflation and foreign exchange markets: A cross‐country analysis. International Journal of Finance & Economics, 27(3), 2724-2736.
• Tafa, J. (2015). Relationship between exchange rates and interest rates: Case of Albania. Mediterranean Journal of Social Sciences, 6(4), 163-170.
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, TCMB (2024). Finansal İstikrar Raporu 2024-I. (31 Mayıs 2024). https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/51d9b779-23db-4dff-8595-aba1fb7448e5/Tam+Metin.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE-51d9b779-23db-4dff-8595-aba1fb7448e5-o.t3TRH
• TCMB (2024). Web: https://www.tcmb.gov.tr/ (Erişim Tarihi, 3 Ağustos 2024).
• Willett, T. D., & Banaian, K. (1996). Currency substitution, seigniorage and the choice of currency policies. In P. Mizen & J. Pentecost (Eds.), The macroeconomics of international currencies: Theory, policy and evidence, (77–95). USA: Edward Elgar Publishing Ltd.
• Yeyati, E. L. (2006). Financial dollarization: evaluating the consequences. Economic Policy, 21(45), 62-118.
• Yılmaz, K. Ç. (2022). Time-varying causality between dollarization and exchange rate. Business & Management Studies International Journal (BMIJ), 10(1), 163-175.
• Yılmaz, M., & Uysal, D. (2019). Türkiye’de dolarizasyon ve enflasyon ilişkisi. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 4(10), 286-288.
• Yien, L. C., Abdullah, H., & Azam, M. (2017). Granger causality analysis between inflation, debt and exchange rate: Evidence from Malaysia. International Journal of Academic Research in Accounting, Finance and Management Sciences, 7(1), 189-196.
• Yinusa, D. O. (2008). Between dollarization and exchange rate volatility: Nigeria's portfolio diversification option. Journal of Policy Modeling, 30(5), 811-826.