Cumhuriyet’in Muhasebesi

Yıl 2019, Sayı: 17, 61 - 72, 09.07.2019

Oktay Güvemli Muhsin Aslan

Öz

Osmanlı İmparatorluğu döneminde, çift yanlı kayıt yöntemi deneyimleri olmuşsa da, bu yöntemin yaygınlaşması mümkün olamamıştır.
Cumhuriyet kurulduğunda ise, başlangıçta (1923-1928), tüccarın bilinçlenmesi ve muhasebeye sahip çıkması için gerekli ortamın oluşturulmasına çalışılmışsa da, 1928’de bu girişimlere son verilmiş ve 1950’lere kadar özel kesimin bilinçlenmesi konusu hiç ele alınamamıştır.
Böyle bir ortamda vergiciliğin çağdaşlaşması konusunda başlatılan girişimler ve vergilerin kayıt düzeninden, beyan usulü ile alınmak istenmesi, muhasebeyi vergiciliğe bağlamış ve bütün yüz yıl boyunca muhasebenin vergi hukuku içinde gelişmesinin önünü açmıştır.
Cumhuriyet dönemi boyunca da, dünyada olduğu gibi muhasebenin ticaret hukuku içinde gelişmesini temin edecek bir girişim olmamıştır. Atatürk’ün iktisadi devlet teşekküllerini oluştururken, muhasebeciliğin örgütlenmesi ve muhasebe biliminin gelişmesi doğrultusu da ortaya çıkan fırsatlar da kaçırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet dönemi, muhasebe uygulamaları

Accounting of the Republic

Öz

Although there were efforts to benefit from the double entry bookkeeping during the Ottoman Era, its widespread usage was not possible.

During the early years (1923 - 1928) of the Republic, an environment was created to raise awareness towards accounting practices among merchants. These attempts ended in 1928 and this issue did not receive any attention until 1950s.
Modernization of taxation and declaration of income tied accounting into taxation. As a result, accounting practices developed within tax laws.
There were no attempts providing the development of accounting within commercial laws through the Republic period. Organization of accountancy and development of accounting knowledge were missed opportunities that could be initiated during the same period of Ataturk's commercial state enterprises.

Anahtar Kelimeler

Republic period, accounting practices

Kaynakça

• Bandırma TSO. (tarih yok). İlk Odalar. 12 18, 2018 tarihinde Bandırma Ticret Odası: http://www.bandirmaticaretodasi.org/tr/ilk-odalar adresinden alındı.
• Elitaş, C., Yıldız, F., & Üç, M. (2011). Muhasebe Biliminin Çevresi: Anglo Sakson ve Kıta Avrupa Karşılaştırması. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 1-18.
• Gülsoy, U., & Nazır, B. (2012). Türkiye'de Ticaretin Öncü Kuruluşu İstanbul Ticaret Odası 1923-1960. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası.
• Güney, A., & Çekici, M. (2013). XX. Yüzyılın Ortalarında Türkiye’de Öncü Bir Kamu Vergi Denetçisi ve Öncü Bir Muhasebe Düşünürü: Rasim Saydar (1901-1966). Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi(4), 246-269.
• Güvemli, B. (2010). Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği Döneminde Muhasebe Düşüncesinin Gelişimi (1917-1953). Muhasebe ve Finansman Dergisi(48), 241-252.
• Güvemli, O. (2000). Türk Devletleri Muhasebe Tarihi (Tanzimattan Cumhuriyete) (Cilt III). İstanbul: Süryay.
• Güvemli, O. (2001). Türk Devletleri Muhasebe Tarihi Cumhuriyet Dönemi XX. Yüzyıl (Cilt IV). İstanbul: Proje Danış A.Ş.
• Güvemli, O. (2003). İktisadi ve Ticari İlimler Akademileri Tarihi. İstanbul: Proje Danış A.Ş.
• Güvemli, O. (2012). Türk Vergi Denetiminin Çağdaşlaşması Sürecinde Hesap Uzmanları Kurulu’nun Kuruluşu (1945) Üzerine Prof. Dr. Selahattin Tuncer ile Söyleşi. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi(2), 233-245.
• Güvemli, O. (2017). Yüksek Ticaretliler Derneği 80 Yaşında (1936 – 2016). Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi(12), 264-267.
• Güvemli, O., & Aslan, M. (2018). Türkiye Muhasebeciler Günü Hangi Gün Olmalı? Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi(14), 64-91.
• Güvemli, O., & Kaya, M. A. (2015). Osmanlı İmparatorluğu’nda XIX. Yüzyılın Ortalarında Muhasebe Düşüncesindeki Büyük Değişim -1839-1885-. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi(9), 43 - 65.
• Güvemli, O., Zeytinoğlu, E., & Aygül, E. (2016). Osmanlı İmparatorluğunda Çift Yanlı Kayıt Yönteminin XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Bir Sanayi İşletmesinde İlk Kez Uygulaması -Tütün Rejisi Örneği. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi(11), 197 - 223.
• Koraltürk, M. (2002). Türkiye'de Ticaret ve Sanayi Odaları (1880-1952). İstanbul: Denizler Kitabevi.
• Porten, M. V. (1935). Yeminli Muhasipler Hakkında Kanun Projesi. Ankara: Başvekalet Umumi Murakabe Heyeti Kitaplığı.
• Sipahi, B., & Küçük, İ. (2011). Türk Ticaret Kanunları ve Muhasebenin Gelişimine Etkilerinin 160 Yıllık Öyküsü. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi(1), 181-193.
• Sürmen, Y., Bayraktar, Y., & Güvemli, O. (2018). Multi Ledger Period in Turkish Accounting History: 1926-1949. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları(15), 39-66.
• Şerbetçi, A., & Yardımcıoğlu, M. (2017). Muhasebe Dersinde Başarıyı Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Örneği. Social Sciences Studies Journal, 3(7), 205-220.
• Yaşar, R. Ş. (2016). Osmanlı İmparatorluğu’nda Çift Taraflı Kayıt Yöntemine Geçişin Sebepleri ve Sonuçları: Kapitalizme Doğru İlk Adımlar. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 8(1), 201-207.
• Yavuz, E. (2017). Çift Yanlı Muhasebe ve Kapitalizm: Sermayenin Dolanımı Açısından Sombart’gil Bir Yaklaşım. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi(13), 112-153.