TRANSCRIPTION OF LEDGER RECORDS, INVENTORY, BALANCE SHEET AND TRIAL BALANCE SAMPLES IN MEHMED MECDEDDIN'S BOOK ON THE FUNDAMENTALS OF BOOKKEEPING METHODS PROFESSION

Yıl 2023, Sayı: 25, 1 - 32, 29.07.2023

Ali Cüneyt Çetin

Öz

In this study, a textbook used in accounting teaching in Ottoman secondary schools is discussed. In this context, the records of the ledger, inventory, balance sheet and trial balance samples in Mehmed Mecdeddin's work Mebâdî-i Usûl-i Defterî (the fundamentals of bookkeeping methods), which he wrote in 1883, were analyzed. In the bookkeeping exercise part of the work, the ledger records and the inventory, balance sheet and trial balance samples are presented both in Ottoman Turkish and today's Turkish. It has been seen that the bookkeeping method specified in the Mebâdî-i Usûl-i Defterî is based on the double-sided recording method, allows recordings to be made by a single person, and is applicable for small-scale commercial enterprises of the period.

Anahtar Kelimeler

Mehmed Mecdeddin, Accounting Education, Accounting History, Bookkeeping

MEHMED MECDEDDİN’İN MEBÂDÎ-İ USÛL-İ DEFTERÎ KİTABINDAKİ BÜYÜK DEFTER KAYITLARI İLE ENVANTER, BİLANÇO VE MİZAN ÖRNEKLERİNİN TAHLİLİ

Öz

Bu çalışmada Osmanlı dönemi orta öğretim kurumlarında muhasebe öğretiminde okutulan bir ders kitabı ele alınmıştır. Bu bağlamda Mehmed Mecdeddin’in 1883 yılında telif etmiş olduğu “Mebâdî-i Usûl-i Defterî” adlı eserinde yer alan büyük defter kayıtları ile envanter, bilanço ve mizan örnekleri tahlil edilmiştir. Eserin defter tutmak tatbikatı kısmındaki büyük defter kayıtları ile envanter, bilanço ve mizan örnekleri hem Osmanlıca hem de günümüz Türkçesi ile sunulmuştur.
Mebâdî-i Usûl-i Defterîde belirtilen defter tutma usulünün iki taraflı kayıt yöntemine dayandığı, tek bir kişi tarafından kayıtların yapılabilmesine imkân tanıdığı ve dönemin küçük ölçekli ticari işletmeleri için uygulanabilir olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Mehmed Mecdeddin, Muhasebe Eğitimi, Muhasebe Tarihi, Defter Tutma

Kaynakça

• Çetin, A. C. (2023). Osmanlı Döneminde Bir Muhasebe Eğitim Kitabı: Mebâdî-i Usul-i Defterîdeki Müsvedde ve Yevmiye Kayıt Örneklerinin İncelenmesi. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (24), 17-50. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/muftad/issue/75519/1086701
• Degrange, M. E. (1795). La Tenue Des Livres Rendue Facile, Ou Nouvelle Methode D’enseignement. Paris: Crez Saintin-Libraire.
• Derbil, S. (1956). Muhasebe I. Ankara: Sanat Matbaası.
• Fardis, (1871). Usul-i Defterî. İstanbul: Mekteb-i Sanayi Matbaası.
• Güvemli, O. & Güvemli, B. (2015). “Osmanlı Devlet Muhasebesinde Kayıt Düzeni ve Defter Sistemi”. III International Scientific Conference-Sokolov Reading, 22-25 April, Saint Petersburg State University, Russia, 18-42.
• Hasan Tahsin (1895-a). Usul-i Defterî, Tedrisat-ı Rüşdiye Kütüphanesinden (Dokuzuncusu). İstanbul: Kitapçı Kasbar.
• Hasan Tahsin (1895-b). Yeni Usul-i Defterî, Tedrisat-ı İdadiye Kütüphanesinden (Yirmi ikincisi). İstanbul: Kitapçı Kasbar.
• Hikmet, M. (1899). Kavaid-i Malumat-ı Ticariye ve Usul-i Hesabat-ı Defteriye. İstanbul: Karabet Matbaası.
• İhsanoğlu, E., Şen, R., & İzgi, C. (1999). Osmanlı Matematik Literatürü Tarihi (II. Cilt). İstanbul: İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi (IRCICA).
• İsmail Hamid. (1901). Mufassal Usul-i Defterî (2. Kısım). İstanbul: Matbaa-i Amire.
• İsmail Hamid. (1905). Usul-i Defterî. İstanbul: Karabet Matbaası.
• İsmail Hamid. (1910). Malumat-ı Ticariyye ve Usul-i Muhasebe (Kısmı Evvel). İstanbul: Matbaa-i Amire.
• İsmail Hamid. (1911). Muhtasar Usul-i Muhasebe: Fenni Defteri (Kısmı Sani). İstanbul: Matbaa-i Amire.
• İsmail Hamid. (1913). Mükemmel Usul-i Defteri. İstanbul: Matbaa-i Amire.
• Kaya Doğanay, F. (2011). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Rüşdiye Mektepleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Nihad, S. (1916). Defter-i Kebirli Yevmiye Yahud Amerikan Usulü. İstanbul: Matbaa-i Amire.
• Mecdeddin, M. (1883). Mebadi-i Usul-i Defterî. İstanbul: Mihran Matbaası. [Image] Retrieved from the Library of Congress (Abdülhamid II Collection), https://www.loc.gov/item/2018672826/.
• Muhyiddin (1886). İlaveli Usul-i Defterî-i Cedid. İstanbul: Mahmud Bey Matbaası.
• Örten, R., Kurt, G. & Torun, S. (2011). “Muhasebede Çift Taraflı Kayıtlama ve Kitab-us Siyakat”. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (1), 34-69. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/muftad/issue/30128/325088
• Sürmen, Y., Kaya, U. & Yayla, H. E. (2006). “Higher Education Institutions and The Accounting Education in The Second Half of Xixth Century On The Ottoman Empire”. Munich Personal RePEc Archive (MPRA) Paper No. 2559, http://mpra.ub.uni-muenchen.de/2559/ (05.03.2022).
• Cihan Temizer, N. (2022). 19. Yüzyılda Avrupa ve Osmanlı İmparatorluğu'nun Tarım Politikalarının Muhasebe Defterleri Üzerinden Değerlendirilmesi. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (22), 79-96. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/muftad/issue/68210/851888
• Yazan, Ö. & Kaya, M. (2017). Ali Suavi ve Muhasebe Öğretimi: Fenn-i Tanzim-i Defter (1869). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(51), 1174-1180.
• Yazan, Ö. (2017). Osmanlı Rüşdiyelerinde Muhasebe Eğitimi: 1895 Yılına Ait Bir Usul-i Defteri Örneği, International Journal of Academic Value Studies, 3(12), 367-380.
• Yazan, Ö. (2018-a). İdadilerde Muhasebe Eğitimi: Hasan Tahsin’in Yeni Usul-i Defterî (1895) Örneği. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (15), 67-97. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/muftad/issue/37137/428254.
• Yazan, Ö. (2018-b). 19. YY. Sonlarında Osmanlı Tarım İşletmelerinde Yönetim ve Muhasebe Uygulamaları: “Çiftlik İdaresi” Örneği. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (9), 280-332. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/muftad/issue/38342/444376.
• Yazan, Ö. (2018-c). Birleşik Defter Sistemi Olarak Defter-i Kebirli Yevmiye ve Türk Muhasebe Eğitimindeki Yeri. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(4), 375-398.
• Yazan, Ö. (2019). 19.YY.’ın Son Çeyreğinde Türk Askerî Muhasebe Eğitimi: 1886 ve 1896 Yıllarına Ait Örneklerin İncelenmesi. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (17), 108-141. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/muftad/issue/46942/589121.
• Yazan, Ö. (2021). Osmanlı Mektepleri (Bir Modernleşme Çabası Olarak Osmanlı Eğitiminde Yeni Arayışlar). (Editörler) F. Aydın, M. Bahçekapılı, M. Zengin, H. Meydan ve A. Hendek, Osmanlı Mekteplerinde Çift Yanlı Kayıt Yöntemine Dayalı Muhasebe Eğitimi (ss. 367-388). Değerler Eğitimi Merkezi. https://media.dem.org.tr/dir/dem/dem/yayin/goruntuleme/202204 051242061509225231.pdf.
• Yazan, Ö. (2022). XIX. YY. Türk Muhasebe Eğitiminde “Beş Hesap” Meselesi. B. Tanrıöver (Editör), İçinde Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Sempozyumu Bildiri Tam Metin Kitabı: 5. Cilt: Ekonomi ve İşletme (ss. 137-153). Asos Yayınevi. https://www.researchgate.net/profile/Oemer-Yazan/publication/368396100_XIXyy_Turk_Muhasebe_Egitiminde_Bes_Hesap_Meselesi/links/63e63f17c002331f726b5eb6/XIXyy-Tuerk-Muhasebe-Egitiminde-Bes-Hesap-Meselesi.pdf.
• Yücesoy, C. (1941). Muhasebe Dersleri II. İstanbul: Muallim Ahmet Halit Kitabevi.