İKTİSADIN “AMERİKANLAŞMA”SI, KAMUSAL ENTELEKTÜEL VE TÜRKİYE: POLİTİK İKTİSAT ÖZELİNDE BİR İNCELEME

Yıl 2019, Cilt: 15 Sayı: 56, 251 - 267, 15.06.0219

Adem Levent

Öz

Felsefeden ilk ayrılan sosyal bilim olarak iktisat,
İkinci Dünya Savaşı sonrası “Amerikanlaşma”
ve formalizmle beraber çok güçlü bir ana akıma sahip olmuştur. İktisat, disiplin içinde ürettiği
rasyonel seçim teorisini sosyoloji ve politik bilim
gibi diğer sosyal bilimlere ihraç etmiştir. Ancak
iktisadın edindiği güçlü matematiksel konum ve
yayılmacı karakteri aynı zamanda kendi zaafına
da işaret etmektedir. İlgili zafiyet sonucu disiplin
kendi içinde diğer sosyal bilimleri de etkileyecek
ve kamuya yön verecek düşünürler çıkaramamaktadır. Mevcut haliyle Türkiye’deki iktisat çalışmalarının genel seyri de bu şekilde devam etmektedir. Bir tarafta ülkenin kalkınma sorununa
çözüm arama gayretleri sonucu gelişen parçalı
ve araçsal bir iktisat aktarımı diğer tarafta İkinci
Dünya Savaşı sonrası görülen disiplinin Amerikanlaşması ve Keynesyen iktisadın disiplini
domine etme durumu, Türkiye’deki iktisat çalışmalarını da büyük oranda etkilemiş ve ülkedeki
iktisat algısı politik iktisat içerikli gelişememiştir.
Bu etki sonucunda ders kitapları iktisadı olarak
bilinen formel iktisat öğretimi ülkede yaygınlaşmış ve ülkedeki yaygın modern ana akım iktisat
bu şekilde seyretmiştir. İktisadın gerçek dünya
sorunlarıyla mücadele edebilmesi için tekrar
felsefeden tam olarak ayrışmadığı döneme tekabül eden politik iktisat eksenine dönüş yapması gerekir. Politik iktisat ortaya çıkış koşulları
gereği bir politik felsefe ve sosyal teoridir. Bu yönüyle politik iktisat, disipliner bir sınırlama yerine bütün kamuyu ilgilendiren meseleleri içerdiği
için disiplinler arası bir sosyal bilimdir. Bu nedenle politik iktisatçılar da kamusal entelektüel
olmaya adaydırlar.

Anahtar Kelimeler

Politik İktisat, İktisadın Amerikanlaşması, Kamusal Entelektüel, Türkiye'de İktisadi Düşünce

Kaynakça

• BACKHOUSE, R. E. (1998), Explorations in Economic Methodology, London: Routledge.
• BACKHOUSE, R. E. (2010), Economics, R. E. Backhouse ve P. Fontaine (Ed.), The History of the Social Sciences since 1945 içinde, (pp. 38-70). Cambridge: Cambridge University Press.
• BECCHIO, G., ve G. Leghissa (2017), The Origins of Neoliberalism: Insights from Economics and Philosophy, London: Routledge.
• BERKES, N. (1972), Ekonomik Tarih ile Teori İlişkileri Açısından Türkiye’de Ekonomik Düşünün Evrimi, F. Görün (Der.), Türkiye’de Üniversitelerde Okutulan İktisat Üzerine içinde, (ss. 39- 55). Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• BLAUG, M. (1992), The Methodology of Economics or How Economists Explain, Cambridge: Cambridge University Press.
• BLAUG, M. (2003), The Formalist Revolution of the 1950s, Journal of the History of Economic Thought, 25 (2): 145-156.
• BOETTKE, P. J. (2007), The Battle of Ideas: Economics and the Struggle for a Better World, The Sir Ronald Trotter Lecture, New Zealand Business Rountable.
• BOWLES, S., ve H. GINTIS (1993), The Revenge of Homo Economicus: Contested Exchange and the Revival of Political Economy, Journal of Economic Perspectives, 7 (1): 83-102.
• BOWLES, S., ve H. GINTIS (2000), Walrasian Economics in Retrospect, The Quarterly Journal of Economics, 115 (4): 1411-1439.
• CALDWELL, B. J. (1994), Beyond Positivism: Economic Methodology in the Twentieth Century, London: Routledge.
• CARDOSO, J. L. (2004), Natural Law, Natural History and the Foundations of Political Economy, J. B. Davis, A. Marciano ve J. Runde (Ed.), The Elgar Companion to Economics and Philosophy içinde, (pp. 3-23), Cheltenham: Edward Elgar.
• CLARKE, S. (1991), Marx, Marginalism and Modern Sociology, London: Macmillan Academic and Professional.
• DOW, A., DOW, S., ve A. HUTTON (1997), the Scottish Political Economy Tradition and Modern Economics, Scottish Journal of Political Economy, 44 (4): 368-383.
• ETZIONI, A. (2006), Are Public Intellectuals an Endangered Species?, A. Etzioni ve A. Bowditch (Ed.), Public Intellectuals: An Endangered Species? içinde (pp. 1-27), Lanham: Rowman & Littlefield Publishers, Inc.
• FINDIKOĞLU, Z. F. (1946), Türkiye’de İktisat Tedrisatı Tarihçesi ve İktisat Fakültesi Teşkilatı, İstanbul: İktisat ve İçtimaiyat Enstitüsü Yayınları.
• FREY, B. S., ve W. W. POMMEREHNE (1988), The American Domination Among Eminent Economists, Scientometrics, 14 (1-2): 97-110.
• FREY, B. S., ve R. EICHENBERGER (1993), American and European Economics and Economists, Journal of Economic Perspectives, 7 (4): 185-193.
• GULBENKİAN KOMİSYONU, (2003), Sosyal Bilimleri Açın: Sosyal Bilimlerin Yeniden Yapılanması Üzerine Rapor, (çev. Ş. Tekeli), İstanbul: Metis Yayınları, 4. Basım.
• HAGEMANN, H. (2011), European Emigres and the ‘Americanization’ of Economics, European Journal of the History of Economic Thought, 18 (5): 643-671.
• KAZGAN, G. (2009), Bir İktisatçının Tanıklıkları, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• MARDİN, Ş. (2003), Türkiye’de İktisadi Düşüncenin Gelişmesi (1838-1918), Ş. Mardin, Siyasal ve Sosyal Bilimler içinde (ss. 51-118), İstanbul: İletişim.
• MILONAKIS, D., ve B. FINE (2009), From Political Economy to Economics, London: Routledge.
• MIROWSKİ, P. (1984), Physics and the ‘Marginalist Revolution’, Cambridge Journal of Economics, 8: 361-379.
• MIROWSKI, P. (1986), Mathematical Formalism and Economic Explanation, P. Mirowski (Ed.), The Reconstruction of Economic Theory içinde (pp. 179-239), Boston: Kluwer-Nijhoff Publishing.
• MORGAN, M. S., ve M. RUTHERFORD (1998), American Economics: The Character of the Transformation, History of Political Economy, 30 (5): 1-26.
• OMORI, I. (2003), The ‘Scottish Triangle’ in the Shaping of Political Economy: David Hume, Sir James Steuart, and Adam Smith, T. Sakamoto ve H. Tanaka (Ed.), The Rise of Political Economy in the Scottish Enlightenment içinde, (pp. 103-118), London: Routledge.
• ÖZVEREN, E. (2017), İster İstemez Karşılaştırmalı ve Dışa Bağımlı İktisadi Düşünce Tarihimiz: Gözlemler ve Sorunlar. M. E. Özgür, A. Duman ve A. Y. Kaya (Der.) Türkiye’de İktisadi Düşünce içinde (ss.13-48), İstanbul: İletişim Yayınları.
• POSNER, R. A. (2001), Public Intellectuals: A Study of Decline, Massachusetts: Harvard University Press.
• ROSENBERG, A. (1999), Economic Theory as Political Philosophy, The Social Science Journal, 36 (4): 575-587.
• SAID, E. (2011), Entelektüel: Sürgün, Marjinal, Yabancı, (çev. T. Birkan), İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 4. Basım.
• SAYAR, A. G. (2007), Bir İktisatçının Entelektüel Biyografisi: Sabri F. Ülgener, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• SAYAR, A. G. (2013), Osmanlı İktisat Düşüncesinin Çağdaşlaşması, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• SKINNER, A. S. (1990), The Shaping of Political Economy in the Enlightenment, Scottish Journal of Political Economy, 37 (2): 145-165.
• STILWELL, F. (2012), Political Economy: The Contest of Economic Ideas, Australia: Oxford University Press.
• YILMAZ, F. (2018), Türkiye’de İktisadi Düşüncenin Yayılımı ve Heterodoks İktisadın İmkânları, Bilimevi İktisat, 1 (2): 10-26.