İnsan ve Muhiti: Muhit Kavramı Perspektifinden Din Eğitimi

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 80 - 93, 31.12.2022

Hasan Çetinel

https://doi.org/10.33817/muhakeme.1205853

Öz

Doğumla ölüm arasında uzanan hayat çizgisi boyunca, insanın varlığı için hayati öneme sahip temel ihtiyaçların başında, sevgi ve güven temelli bir sosyal çevre yer almaktadır. Dâhil olduğu sosyal çevrenin etkisi altında insanın sosyal, kültürel bir yeniden doğuşuna daha tanıklık edilmektedir. Bu araştırmada Kur’ân-ı Kerim’de geçen, sıklıkla Türkçedeki çevre kelimesinin eş anlamlısı olarak kullanılmakta olan “muhit” kelimesi üzerinden insanın gelişiminde çevre etkisi olgusuna odaklanılmıştır. Bu amaçla ilk olarak eğitim ve gelişim psikolojisinin temel kavramlarından olan gelişim ve gelişim ilkelerine literatür taraması yoluyla değinilmiştir. İkinci aşamada ise “muhit” kelimesiyle aynı etimolojik kökene sahip olan bir grup kelimenin oluşturduğu semantik alan esas alınarak analizlerde bulunulmuştur. Bu kelimelerin oluşturduğu anlam alanı içerisinde muhitin; “çevreleme”, “kuşatma”, “duvar olma”, “koruma”, “tedbirli davranma”, “kuşatıcı, kapsamlı bilgi sahibi olma” anlamlarıyla oldukça zengin bir anlam alanı oluşturduğu tespit edilmiştir. Özellikle Kur’ân-ı Kerim’de Allah’a ait bir isim olarak takdim edilen Muhit’in, O’nun tüm varlık ve insan hakkındaki kuşatıcı, sınırsız bilgisini ifade etmekle beraber insanın ontolojik anlamda Allah düşüncesiyle kuşatılmışlığına dikkat çekilmiştir. Birbirini karşılayan iki kelime gibi duran “çevre” ve “muhit” kelime ikilisinden muhit üzerinden yapılan analizlerde, insan ve çevre etkileşimi bağlamında, genetik bir mirasın devamı niteliğinde belirli bir potansiyelle dünyaya gelmiş insanın, içine doğduğu muhit tarafından sosyo-kültürel anlamda yeniden inşa olunduğuna vurgu yapılmaya çalışılmıştır. Yapılan analizlerden hareketle bireyin sağlıklı gelişimi için çevreleme, koruma, kuşatma, tedbirli davranma, duvar olma anlamlarını tam anlamıyla karşılayan arzu edilir muhitlere olan ihtiyaca vurgu yapılmıştır. Konuya çocuğun inanç gelişimi ve din eğitimi noktasından bakıldığındaysa, “Muhit” sıfatıyla insanın tüm eylemlerinden haberdar, bilgisiyle düşünce ufkunu kaplayan bir ilah düşüncesinin küçük yaşlardan itibaren çocuğun zihinsel çevresinin ayrılmaz bir düşüncesi kılınması önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Muhit, Çevre, Gelişim

Teşekkür

Sayın Dergi Editoryası, çalışmama göstereceğiniz ilgi ve emekleriniz için şimdiden teşekkür ederim.

Human Being and Neighborhood: Religious Education from the Perspective of the Concept of Neighborhood

Öz

Along the lifeline stretching between birth and death, a social environment based on love and trust is at the forefront of the basic needs bearing a vital importance for human existence. Under the influence of the social environment in which one person is living, her or she witnesses a social and cultural rebirth. In this study, I focus on the phenomenon of environment and its impact on human development through the concept "neighborhood (Arabic, muhit), which is frequently used as a synonym for the word environment in Turkish and found in the Qur’an. For this purpose, firstly, I carry out an evaluation of the literature on development and principles of development, which are the basic concepts of education and developmental psychology. In the second stage, I will make some analyzes based on the semantic field formed by a group of words that have the same etymological origin as the word muhit. Within the semantic field formed by these words; it has been determined that it creates a very rich field of meanings such as "containment", "encirclement", "being a wall", "protecting", "behaving cautiously", "having a inclusive and comprehensive knowledge". In particular, I will draw attention to the fact that the word muhit, which is presented as a name for God in the Qur'an, expresses His encompassing and unlimited knowledge about all existence and human beings, and that humans are ontologically encompassed by the God’s knowledge. In the analyzes that I will make on the concepts of environment and muhit, which seem like two words that meet each other, I will emphasize that the person who was born with a certain potential as a continuation of a genetic heritage rebuilds his or her life in the socio-cultural sense through the muhit or neighborhood in which he or she was born. Based on the analyzes that I will make, I emphasize on the need for desirable environments that fully meet the meanings of containment, protection, prudence, and being a wall for the healthy development of the individual. Looking at the subject from the point of view of the child's belief development and religious education, it is important to bring a child into the idea that the God’s knowledge contains the actions of the human being and covers the horizon of thought with His knowledge, for the benefit of the child's mental environment from an early age.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Neighborhood, Environment, Development.

Kaynakça

• Abdülbâkî, M. F. (1991). Muʿcem’ül-müfehres li-elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm (3. bs). Kahire: Dârü’l-Hadîs.
• Aksan, D. (2016). Anlambilim-Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi (1. bs). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Altuntaş, H., & Şahin, M. (Çev.). (2009). Kur’ân-ı Kerîm Meâli (3. bs). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Arı, R., Üre, Ö., & Yılmaz, H. (1999). Gelişim ve Öğrenme Psikolojisi Eğitimin Psikolojik Temelleri. Konya: Mikro Basım-Yayım-Dağıtım.
• Aydın, M. Ş. (2019). Din Eğitimi Bilimi (3. bs). Kayseri: Kimlik.
• Bacanlı, H. (2012). Eğitim Psikolojisi. Ankara: Pegem Akademi.
• Berk, L. E. (2013). Bebekler Çocuklar: Doğum Öncesinden Orta Çocukluğa. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Connerton, P. (2019). Toplumlar Nasıl Anımsar? (3. bs; A. Şenel, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Çetinel, H. (2019). Dini Kavramların Öğretimi ve Semantik Analiz (1. bs). İstanbul: Kitap Dünyası.
• Çetinel, H. (2020). Değişen Çevre-Değişen İnsan: İnsan-Çevre Etkileşiminde Ahlaki Boyut ve "Darwin’in Kâbusu. Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 135-173.
• Çetinel, H. (2021). Çocukla İnanç Esasları Üzerine Konuşmanın İmkânına Dair Bir İçerik Analizi. The Journal of Academic Social Science Studies, 14(88), 153-166.
• Çevre ne demek TDK Sözlük Anlamı. (t.y.). Geliş tarihi 12 Kasım 2022, gönderen https://sozluk.gov.tr/?kelime=çevre
• Dam, H. (2021). Çocukluk Dönemi Din Eğitimi. İçinde M. Köylü (Ed.), Gelişimsel Basamaklara Göre Din Eğitimi (8. bs). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Demirdağ, M. F. (2017). Bağlanma Teorisi’nin Kökenleri: John Bowlby ve Mary Ainsworth. Düzce Üniversitesi ilahiyat Fakültesi Dergisi, 1(2), 76-90.
• Devellioğlu, F. (2017). İhtiyat. İçinde Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat (33. bs). Ankara: Aydın Kitabevi.
• Durak, M., Kocatepe, U., & Durak, E. Ş. (2016). PsychSmart Aklımın Aklı: Psikoloji. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Ebu’l Huseyn, M. b. el-Haccâc el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî. (tsz.). Sahîh-i Müslim (C. 1–5). Kahire: Dâr-u İhyâ’il-Kütübi’l ʿArabiyye.
• el-Cevziyye, İ. K. (2012). Kur’ân ve Sünnet’e Göre Çocuk Ahkamı (3. bs; M. Kısa, Çev.). Konya: Kitap Dünyası Yayınları.
• Ergun, M. (1994). Eğitim Sosyolojisine Giriş. Ankara: Ocak Yayınları.
• Fârâbî, İ. b. İ. (2003). Mu‘cem-u Dîvânü’l-Edeb (1. bs, C. 3). Kahire: Müesseset-ü Dâru’ş-Şa ‘b li’s-Sahâfe ve’t-Tıbâa ve’n-Neşr.
• Gelişim ne demek TDK Sözlük Anlamı. (t.y.). Geliş tarihi 26 Ocak 2022, gönderen https://sozluk.gov.tr/?kelime=gelişim
• Gökçe, O. (2019). Klasik ve Nitel İçerik Analizi (1. bs). Konya: Çizgi Kitabevi.
• Hanbel, A. b. (2001). Müsned-i Ahmed b. Hanbel (1. bs, C. 8). Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
• Harari, Y. N. (2019). 21. Yüzyıl İçin 21 Ders (7. bs; S. Siral, Çev.). İstanbul: Kolektif Kitap.
• Izutsu, T. (2011). Kuran’da Dini ve Ahlaki Kavramlar (4. bs; S. Ayaz, Çev.). İstanbul: Pınar Yayınları.
• İhata ne demek TDK Sözlük Anlamı. (t.y.). Geliş tarihi 11 Kasım 2022, gönderen https://sozluk.gov.tr/?kelime=ihata
• İngilizce-Türkçe Redhouse sözlüğü = Redhouse English-Turkish dictionary. (1994). İstanbul: Redhouse Yayınevi.
• İsfahanî, R. (2012). Müfredât (3. bs). İstanbul: Çıra Yayınları.
• Karakoç, S. (2011). Körfez (9. bs). Diriliş Yayınları.
• Karataş, Z. (2016). Kişilik Gelişimi. İçinde C. Şahin (Ed.), Eğitim Psikolojisi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kayapınar, M. A. (2021). Modern-Premodern Tartışmasının Ötesinde İbn Haldun’un Düşüncesi. Divan Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, 26(50), 89-160.
• Kesgin, A. (2014). Etiğin Temellendirilmesi Bağlamında İnsanı Kuşatan Çevre Sorunu. Toplum Bilimleri Dergisi, 8(16), 155-182.
• Mehmet Doğan. (1996). Büyük Türkçe Sözlük (C. 1–1). İstanbul: İz Yayıncılık.
• Mîkâtî, M. B., Maʻsarânî, M. Z., & Dendeşî, A. A. (2007). Al-Qutoof- a Dictionary of Linguistic Terms and Structures from the Holy Koran (1. bs, C. 1–1). Beyrut: Mektebet-ü Lübnân Nâşirûn.
• Muhît. (t.y.). Geliş tarihi 11 Kasım 2022, gönderen TDV İslâm Ansiklopedisi website: https://islamansiklopedisi.org.tr/muhit
• Muhit ne demek TDK Sözlük Anlamı. (t.y.). Geliş tarihi 08 Kasım 2022, gönderen https://sozluk.gov.tr/?kelime=muhit
• Olsen, M. H., & Hergenhahn, B. (2016). Öğrenmeye Dair İlk Yaklaşımlar (Ş. Erdoğdu Yılmaz, Çev.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Öztemel, K. (2016). Öğrenme Psikolojisi. İçinde C. Şahin (Ed.), Eğitim Psikolojisi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Selçuk, M. (1991). Çocuğun Eğitiminde Dini Motifler (2. bs). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Şahin, C., Balay, R., & Gündoğdu, R. (2016). Eğitim Psikolojisi: Gelişim, Öğrenme, Öğretim. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Vandenbos, G. R. (Ed.). (2015). APA Dictionary of Psychology Second Edition. Washington: American Psyvhological Association.