En Erken Kayıtlardan Pers Hâkimiyetine Kadar Ana Hatlarıyla Keldâniler

Yıl 2023, , 26 - 47, 30.05.2023

Abdulgani Kaçar

https://doi.org/10.19059/mukaddime.1178265

Öz

Bu çalışma, Hıristiyanlık öncesi tarihleri hakkında Türkiye’de yeterli araştırma bulunmayan Keldani halkının, yazılı kayıtlarda ilk geçmeye başladıkları M.Ö. I. binyıl başlarından, Mezopotamya’nın Pers hâkimiyetine girdiği M.Ö. 6. yüzyıla kadarki tarihlerine odaklanmaktadır. Eskiçağda Güney Mezopotamya’da Basra Körfezi’ne yakın bölgelerde yaşayan Keldânilerin, bu coğrafyaya ne zaman ve nereden geldikleri kesin olarak bilinmemektedir. Hakkındaki ilk kayıtlara Asur kroniklerinde rastlanılan bu halkın, Aramiler ve Sutealılarla aynı dönemlerde Mezopotamya tarih sahnesine çıktığı kabul edilmektedir. Eskiçağ Keldâni tarihi incelendiğinde bu halkın, Babil hâkimiyeti için Asur devleti ile sonu gelmez bir mücadele içerisine girdiği görülmektedir. Özellikle eskiçağ Asur kaynaklarında sıklıkla karşımıza çıkan Keldâniler, Asur krallığı ile yüzyıllar süren mücadeleler sonucunda İÖ. I. binyılda Babil tahtını ele geçirerek güçlü bir imparatorluk kurmayı başarmışlardır. Tarihsel süreçte Asur’a karşı elde ettikleri başarılar neticesinde Keldâni topluluklar, Basra Körfezi’ne yakın olan anavatanları Kalde’den kuzeye doğru yayılmışlardır. Hıristiyanlığın Mezopotamya’da yayılmaya başlamasıyla daha önceleri Asurî, Aramî ve Keldanî halklarına mensup kişiler, Antakya’yı merkez edinmiş ve dini bir terim olarak ortaya çıkan “Süryani” ismini almışlardır. Keldânilerin eskiçağ tarihi hakkındaki mevcut akademik çalışmalar, konuyu derli toplu ve Keldâni halkını merkeze alarak değil daha çok Asur imparatorluğunun Keldânilerle olan ilişkileri üzerinden ele almaktadır. Bu çalışma, Keldânilerin ve anavatanları olan Kalde ülkesinin, en erken yazılı kayıtlardan Babil’in Pers hâkimiyetine girdiği İÖ. 539’a kadarki tarihlerine ışık tutmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Eskiçağ Tarihi, Eski Mezopotamya Tarihi, Keldâniler, Kalde Ülkesi, Babil, Asur

Kaynakça

• Albayrak, K. (2002). "Keldâniler". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 25. Cilt 207-210. Ankara: TDV.
• Albayrak, K. (1997). Keldâniler ve Nasturiler (1. Baskı). Ankara: Vadi.
• Arnold, B. T. (2011). Aramean Origins: The Evidence from Babylonia. Archiv für Orientforschung, 52, 179-185.
• Diakov, V., Kovalev S. (2014). İlkçağ Tarihi 1. Cilt (3. Baskı). Özdemir İnce (Çev.). İstanbul: Yordam.
• "Chaldea". Jewish Encyclopedia. ed. Emil G. Hirsch vd. https://jewishencyclopedia.com/articles/4213-chaldea, Erişim: 08 Kasım 2021.
• Herodot. (1975). Books I-II. (7th edition). G.P Goold (ed.), A. D. Godley (Çev.). 1975. London: Harvard University.
• Hrouda, B. (2020). Mezopotamya (2. Basım). Zehra Aksu Yılmazer (Çev.). İstanbul: Alfa
• "Chaldea". Encyclopædia Britannica, Erişim 9 Kasım 2021. https://www.britannica.com/place/Chaldea.
• Jursa, M. (2017). Babilliler (1. Basım). Firuzan Gürbüz Gerhold (Çev.). İstanbul: Alfa.
• Khurt, A. (2013). Eskiçağda Yakındoğu II. Cilt. (3. Baskı). Dilek Şendil (Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası.
• Kitab-ı Mukaddes.
• Köroğlu, K. (2010). Eski Mezopotamya Tarihi (7. Baskı). İstanbul: İletişim.
• Luckenbill, D. D. (1926). Ancient Records of Assyria and Babylonia I. Illinois: The University of Chicago.
• Oates, J. (2004). Babil (1. Baskı). Fatma Çizmeli (Çev.). Ankara: Arkadaş.
• Rawlinson, G. (2006). Medya Krallığı (1. Baskı). Nadire Işık (Çev.). İstanbul: Doz.
• Rochberg-Halton, F. (1984). New Evidence for the History of Astrology. Journal of Near Eastern Studies, 43/2, 115-140.
• Rochberg, F. (2010). Babylonian Astral Science in the Hellenistic World: Reception and Transmission. Cas LMU eseries, 1-11.
• Strabo. (1967). The Geography of StraboVIII. E.H. Warmington (Ed.). Horace Leonard Jones (Çev.). London: Harvard University.
• Yiğit, T. (2020). Eski Mezopotamya Tarihi. Ankara: Bilgin Kültür Sanat.
• Zadok, R. (1985). Zur Geographie Babyloniens während des sargonidischen, chaldäischen, achämenidischen und hellenistischen Zeitalters. Die Welt des Orients, 16, 19-79.