Evînek û Du Mesnewî: Danberheveke Naverokî ya Leyla û Mecnûna Sewadî û Leylâ wû Mecnûna Fuzûlî

Yıl 2023, , 177 - 194, 19.03.2023

Şehmus Kurt

https://doi.org/10.19059/mukaddime.1241516

Öz

Çîroka bi navê Leyla û Mecnûn, ya ku di eslê xwe de çîrokeke gelêrî ye, ji aliyê gelek helbestkarên Rojhilata Naverast ve wek çîrokeke menzûm di qalibê mesnewiyê de hatiye vehonandin. Herçend beriya wî jî ev çîrok bi farisî hatibe hûnandîn jî Nîzamiyê Gencewî bi mesnewîya xwe ya bi navê Leyla û Mecnûnê ve ev çîrok li dinyayê navdar û berbelav kiriye. Ev çîroka navdar ji aliyê gelek hesbestkaran ve bi tirkî û kurdî jî wek mesnewî hatiye honandin. Heman çîrok ji aliyê Fuzûlî ve bi navê “Leyla wû Mecnûn” bi tirkî, û ji aliyê Sewadî ve jî bi navê “Leyla û Mecnûn” bi kurdî hatiye vehonandin. Di vê xebatê de em dê Leyla wû Mecnûna Fuzûlî û Leyla û Mecnûna Sewadî ji aliyê naverokê ve bidene ber hev û hewl bidin ku wekhevî û cudahiyên naverokî, lehengî û mijarî derbixin meydanê.

Anahtar Kelimeler

Mesnevi, Leyla ile Mecnûn, Fuzûli, Sewadî, karşılaştırma

Bir Aşk İki Mesnevî: Sewadî’nın Leyla û Mecnûn’u ile Fuzûlî’nin Leyla wû Mecnûn’ununun İçerik Açısından Karşılaştırması

Öz

Bir halk hikayesi olarak bilinen Leyla ile Mecnûn adlı hikaye birçok şair tarafından manzûm bir anlatı olarak mesnewi kalıbında yeniden yazılmıştır. Kendisinden önce de Farsça yazılan nüshaları olmakla birlikte, Nizamiy-i Gencewî, Leyla û Mecnûn adlı mesnevisi ile bu hikâyeyi dünya çapında duyurmuş ve yaygınlaştırmıştır. Bu ünlü hikaye birçok şair tarafından Türtçe ve Kürtçe olarak da mesnevi tarzında yazılmıştır. Fuzûlî aynı hikayeyi “Leyla ve Mecnûn” adıyla Türkçe, Sewadî de “Leyla û Mecnûn” adıyla Kürtçe yazmıştır. Bu çalışmada Fuzûlî’nın Leyla wû Mecnûnu ile Sewadî’nin Leyla û Mecnûnunu içerik yönünden karşılaştırıp, içerik, şahıslar ve konu bakımında benzerlik ve farklılıklarını ortaya çıkarmaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Mesnevi, Leyla ile Mecnûn, Fuzûli, Sewadî, karşılaştırma

One Love and Two Mathnawis: A Contetwise Coparasion Between Sewadî’s Leyla and Mecnun and Fuzuli’s Leyla wu Mecnun

Öz

The story named Leyla and Mecnun, originally a folk tale, was transmitted in verse as Mathnawi by many Middle Eastern poets. Although there were copies in Persian language earlier, Nizami Ganjavi made this story a worldwide story through his Mathnawi named Leyla u Mecnun. This famous story was transmitted by many poets in Turkish and Kurdish languages as a mathnawi. The same story was written by Fuzûli under the name Leyla wû Mecnûn in Turkish and by Sewadî under the name Leyla û Mecnûn in Kurdish. In this study, we will compare Fuzûli's Leyla wû Mecnûn and Sewadî's Leyla û Mecnûn to show their similarities and differences in terms of content, cast, and theme.

Anahtar Kelimeler

Mathnawi, Leyla and Mecnun, comparison, Fuzûli, Sewadî

Kaynakça

• Adak, A (2013). Destpêka Edebiyata Kurdî ya Klasîk. (Çapa Yekem). Stenbol: Weşanên Nûbihar.
• Adak, A. (2014) Di Edebiyata Klasîk ya Kurdî de Mesnewiyên Leyla û Mecnûnê. Wêje û Rexne 3, 99-119.
• Adak, A. (2018). “Analîzeke Kodîkolojîk li ser Leyla û Mecnûnên Sewadî, Bazîdî û Fuzûlî di Koleksîyona A. Jaba ya Destnivîsên Kurdî de”. Şarkiyat 10 / 3, rr.1197-1222. https://doi.org/10.26791/sarkiat.443978.
• Jahany, P. (2015). Leyla û Mecnûna Sewadî. Teza Mastirê ya Çapnebûyî. Mardin: MAÜ. Enstîtûya Zimanên Zindî yên li Tirkiyeyê.
• Fuzûlî (2014). Leylâ vü Mecnûn. (6.Baskı). Haz. Hüseyin Ayan, İstanbul: Dergah Yayınları.
• Fuzûlî. (Bêtarîx). Leylâ ve Mecnun. Amd. Mehmet Nur Doğan, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. (https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78423/fuzuli---leyla-ve-mecnun.html).
• Karahan, A. (1996). "Fuzûlî", TDV İslâm Ansiklopedisi, c.13, Ankara. ss.240-246. https://islamansiklopedisi.org.tr/fuzuli (12.12.2022).
• Kırlangıç, H. (2008). Nizâmî ve Fuzûlî’nın Leylâ ve Mecnûn Mesnevileri. Nüsha 8/27, 49-65.
• Kurdo, Q. (1992) Tarixa Edebyeta Kurdî. (2. Basım). Ankara: Özge Yayınları.
• Öztürk. M. (2017). Koleksîyona Aleksandre Jaba ya Destnivîsên Kurdî (Vekolî&Saloxdan). Diyarbekir: Lîs. Pala, İ (2003), "Leylâ vü Mecnûn", TDV İslâm Ansiklopedisi, c.29. Ankara. rr. 162-164. https://islamansiklopedisi.org.tr/leyla-vu-mecnun (12.01.2023).
• Pala, İ. (2006). Divan Edebiyatı. (9.Basım). İstanbul: Kapı Yayınları.
• Sewadî (1999). Leyla û Mecnûn. (Çapa yekem). Amd. Selman Dilovan, Stenbol: Weşanên Nûbihar.
• Sönmez, N. (2020). Berawirdkirina Karektera “Newfel û Sehneyên Newfelî” di Leyla û Mecnûna Nîzamî û Sewadî da. Mukaddime, 11 (1), 74-96 . DOI: 10.19059/mukaddime.639721.
• Subaşı, K. (2020). Destnivîsên Mecmû‘eyên Kurd (21-22-47) ên di Koleksîyona Alexandre Jaba de (Nûbar û Eqîdeya Îmanê) . Kurdiyat , (1) , 23-44 . DOI: 10.5281/zenodo.3895042.