Sosyal Yapımız ve Memuriyen Temayüller / Our Social Structure and Officialism Attitudes

Yıl 2014, Cilt: 5 Sayı: 2, 71 - 94, 29.04.2015

Ömer Aytaç

Öz

Bu çalışmada, toplumsal kültürümüzdeki yerleşik memuriyen eğilimlere, onların inşa süreçlerine ve bunların beraberinde oluşan tutum ve davranışların tarihsel/toplumsal kökenlerine odaklanılmaktadır. Özellikle memur zihni/pratiğine, bunun içsel dinamiklerle olan ilişkisine değinilmekte ve bunların girişimci/kapitalist güdülerin ortaya çıkmasındaki ketleyici rolüne işaret edilmektedir. Bu bağlamda, toplumsal yapımızda yer etmiş memurcu temayüllerin bürokratik, toplumsal ve kültürel yapıyla olan ilişkisi kurulmakta, özellikle; Prens Sabahattin, Baha Tevfik, Mustafa Suphi, Sabri F. Ülgener ve Z. Fahri Fındıkoğlu gibi sosyal bilimcilerin meseleye ilişkin görüşleri ana hatlarıyla ele alınmaktadır. Böylece, Türkiye’de öteden beri eleştiri konusu edilen köklü memuriyen temayüllere ilişkin tarihsel ve sosyal bir arka plan oluşturulma çalışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Bürokratik gelenek, memur, memuriyen kalıplar, sosyal yapı.

Anahtar Kelimeler

Bürokratik gelenek, memur, memuriyen kalıplar, sosyal yapı

Kaynakça

• Akın, B. (2003). “Türkiye’de Girişimcilik ve Memurluk Üzerine Mustafa Suphi ve Prens Sabahattin’den Mülhem Bir Analiz”. Piyasa Dergisi, Sayı 6-7.
• Arslan, M. (2003). “Dr. Mahmut Arslan ile Max Weber’den Sabri Ülgener’e ‘Ahlak ve Piyasa’ Üzerine Söyleşi”. Piyasa Dergisi, Sayı 5, Kış.
• Aytaç, Ö. (2006). “Memurluk Zihniyeti ve Memuriyen Toplum: Prens Sabahattin’in Görüşleri Işığında Bir Çözümleme”. Dokuz Eylül Üni. Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 8, Sayı l.
• Baha T. (1992). Felsefe-i Ferd. İstanbul: Altıkırkbeş.
• Bauman, Z. (2001). Parçalanmış Hayat, Postmodern Ahlak Denemeleri. (İ. Türkmen, Çev.) İstanbul: Ayrıntı.
• Berger, P.L. vd. (1985). Modernleşme ve Bilinç. (C. Cerit, Çev.). İstanbul: Pınar.
• Türkiye’deki bürokratik geleneğin güçlü bir yapıda olması, söz konusu
• bürokratik formatın tez zamanda değişeceği beklentisini boşa çıkarıyor, ancak,
• girişimci kültüre geçiş radikal bir görünürlük taşımasa da, en azından düşünsel
• bağlamda bu geçişin alt yapısını oluşturabilecek argümanların geniş bir kitle
• tarafından benimsenmesini de olanaklı kılıyor. Zira, bu yeni süreçte/dönemde,
• “memur aklı/zihni” bir prototip olarak dıştalanmakta, memuriyen toplumun
• temel argumanları yoğun bir eleştiri bombardımanına tutulmakta,
• gelişme/kalkınma yolunu tıkayan bariyerler olarak görülmekte ve bunun aşılması
• yönünde güçlü bir irade beyanı toplumsal yaşamda atak, girişken, kapitalist
• kıpırdanmalara ve yer yer girişimci kültürün ikamesi yolunda güçlü kültürel
• değerlerin/anlayışların yaygınlaşarak yeni iktisadi havzaların oluşmasına zemin hazırlamaktadır.
• Özellikle Anadolu’da 80 sonrası ortaya çıkan girişimci kentlerin,
• kasabaların sayısının giderek artması, bireysel/grupsal birikimlerin bir araya
• gelerek küçük ve orta boy işletmelerin sayısının artmasına yol açması, bunların
• büyük sermaye gruplarıyla boy ölçüşebilecek bir güce ulaşmaları, göz ardı
• edilemeyecek gelişmelerdir. Bu sürecin ve ivmenin bütün bir topluma, ülkeye
• yayılabilmesi, kuşkusuz, imparatorluk tecrübelerinden bize miras kalan
• bürokratik tortuları büsbütün elimine etmekle, bu tortuların eğitim, aile, cemaat,
• devlet, sivil örgütler, iktisadi kuruluşlar, gündelik yaşam vs. içindeki kök salmış
• uzantılarını temizlemekle ve yine, özgürleşme ve eylemde bulunma refleksimizi
• maksimize edecek düşünsel/politik hareketlenmelerle gerçeklik kazanacaktır. Kaynakça
• Akın, B. (2003). “Türkiye’de Girişimcilik ve Memurluk Üzerine Mustafa Suphi ve Prens Sabahattin’den Mülhem Bir Analiz”. Piyasa Dergisi, Sayı 6-7.
• Arslan, M. (2003). “Dr. Mahmut Arslan ile Max Weber’den Sabri Ülgener’e ‘Ahlak ve Piyasa’ Üzerine Söyleşi”. Piyasa Dergisi, Sayı 5, Kış.
• Aytaç, Ö. (2006). “Memurluk Zihniyeti ve Memuriyen Toplum: Prens Sabahattin’in Görüşleri Işığında Bir Çözümleme”. Dokuz Eylül Üni. Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 8, Sayı l.
• Baha T. (1992). Felsefe-i Ferd. İstanbul: Altıkırkbeş.
• Bauman, Z. (2001). Parçalanmış Hayat, Postmodern Ahlak Denemeleri. (İ. Türkmen, Çev.) İstanbul: Ayrıntı.
• Berger, P.L. vd. (1985). Modernleşme ve Bilinç. (C. Cerit, Çev.). İstanbul: Pınar.
• Berzeg, K. (1993). Liberalizm Demokrasi Kapıkulu Geleneği. Ankara: Siyasal.
• Bostancı, N. (1995). Toplum, Kültür ve Siyaset. Ankara: Vadi.
• Claver, E. vd. (1999). “From Bureaucratic Culture to Citizen-Oriented Culture”. The International Journal of Public Sector Management, Vol. 12, No. 5.
• Crozier, M. (1964). The Bureaucratic Phenomenon. Chicago: University of Chicago.
• Ege, N. N. (1977). Prens Sabahattin Hayatı ve İlmi Müdafaaları. İstanbul: Güneş.
• Erdem, K. (1993). "Ersatz Kapitalizm, Komprador Burjuvazi, Teknolojisiz Sanayileşme”. İzlenim, Sayı 2 Şubat.
• Eren, V. (2004). “Yönetim Anlayışındaki Değişmenin Nedenleri ve Yeni Yönetim Kültürü”. Türk İdare Dergisi, Yıl 76, Sayı 445, Aralık.
• Ergun, D. (1991). Türk Bireyi Kuramına Giriş (Türk Kültürünün Olanakları). İstanbul: Gerçek.
• Erkul, A. (1982). "Prens Sabahattin". E. Kongar, Türk Toplumbilimcileri I. (İç.) İstanbul: Remzi.
• Fındıkoğlu, Z. F. (1967). Kooperasyon Sosyolojisi. İstanbul: İstanbul Üni. İktisat Fak.
• Fındıkoğlu, Z. F. (1970). Doğu Kalkınması ve Erzurum Şehirleşmesi İle ilgili Sosyolojik Meseleler. İstanbul: Fakülteler.
• Fındıkoğlu, Z. F. (1947). "Şahsi Teşebbüs Meselesi ve Terbiye Davası". Yeni Bilgi, C.l, s.4, Eylül.
• Gournay, B. (1971). Yönetim Bilimine Giriş, Çağdaş Toplumlarda Kamu Yönetimi, Ankara: TODAİE.
• Güngör, N. (1991). Kültür-Eğitim ve Dil Üzerine Görüşleri ile Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Habermas, J. (1984). The Theory of Communicative Action II. Boston: Beacon.
• Heper, M. (1977). Türk Kamu Bürokrasisinde Gelenekçilik ve Modernleşme. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
• Heper, M. (1974). Bürokratik Yönetim Geleneği, Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyetindeki Gelişimi ve Niteliği. Ankara: ODTÜ.
• Kaçmazoğlu, B. (2003). Türk Sosyoloji Tarihi II: II. Meşrutiyetten Cumhuriyete. Ankara: Anı.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (1990). İnsan Aile Kültür. İstanbul: Remzi.
• Kansu, A. (2003). Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, Sosyal Mesele ve İçtimai Siyaset. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Muhafazakarlık, Cilt 5, İstanbul: İletişim.
• Keyder, Ç. (1983). Toplumsal Tarih Çalışmaları. Ankara: Dost.
• Landau, J. M. (1996). Tekinalp, Bir Türk Yurtseveri (1883-1961). İstanbul: İletişim.
• Mardin, Ş. (1992). Jön Türklerin Siyasi Fikirleri (1895-1908). İstanbul: İletişim.
• Mardin, Ş. (1990). “Türk Siyasasını Açıklayabilecek Bir Anahtar: Merkez-Çevre İlişkileri”. Türkiye’de Toplum ve Siyaset (Makaleler I İçinde). İstanbul: İletişim.
• Mises, L. V. (2000). Bürokrasi, (F. Ergin, Çev.). Ankara: Liberte.
• Mustafa S. (1989). “Memurculuk”. İlk Yazılar 1908-1910, Cilt 1, Der. Dilek A. Kanat. İstanbul: Amaç.
• Okay, O. (1989). Batı Medeniyeti Karşısında Ahmet Mithat Efendi. İstanbul: M.E.B.
• Özen, Ş. (1996). Bürokratik Kültür 1: Yönetsel Değerlerin Toplumsal Temelleri. Ankara: Todaie.
• Prens Sabahattin. (1965). Türkiye Nasıl Kurtarılabilir (M. Sencer, Çev.). İstanbul: Elif.
• Salaman, G. (1971). "Some Sociological Determinants of Occupational Communites" Sociological Review, Vol: 19.
• Sargut, S. (2001). Kültürler Arası Farklılaşma ve Yönetim. Ankara: İmge.
• Sayar, A. G. (1986). Osmanlı İktisat Düşüncesinin Çağdaşlaşması. İstanbul: Der.
• Sennett, R. (2002). Karakter Aşınması (Yeni Kapitalizmde İşin Kişilik Üzerindeki Etkileri) (B. Yıldırım, Çev.) İstanbul: Ayrıntı.
• Tolga, O. (1949). Ziya Gökalp ve İktisadi Fikirleri. İstanbul: Doğan Kardeş.
• Toprak, Z. (1995). Türkiye'de Ekonomi ve Toplum (1908-1950) Milli İktisat-Milli Burjuvazi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
• Ural, T. (2005). Ankara Dükalığı, İstanbul: Eksen.
• Us, Ö. (1973). “Memurluk Prestiji”. Amme İdaresi Dergisi, Cilt 6, Sayı 3, Eylül.
• Ülgener, S. F. (1981). İktisadi Çözülmenin Ahlak ve Zihniyet Dünyası. İstanbul: Der.
• Weber, M. (1987). Sosyoloji Yazıları. (T. Parla, Çev.). İstanbul: Hürriyet Vakfı.
• Whyte, W. (1972). The Organization Man. New York: Simon&Schuster.
• Yayla, A. (2001). Devletçi Zihniyet ve Piyasa Ekonomisi. Ankara: Liberte.
• Yazıcıoğlu, R. (1995). Bu Sistem Değişmeli. İstanbul: Birey.