Fıkıh ve Siyaset Arasında Endülüs’te (B)İlim ve Felsefe

Yıl 2017, Cilt: 8 Sayı: 2, 303 - 329, 23.11.2017

Birgül Bozkurt

https://doi.org/10.19059/mukaddime.343020

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmamızda Endülüs
medeniyetinde (b)ilimler ve felsefenin seyrini fıkıh ve siyaset ilişkisi
çerçevesinde ele almaktayız. Endülüs dünyasında fıkıh ve siyaset ilişkileri bu
bölgenin siyasi, kültürel ve entelektüel ortamını hazırlayan en önemli
etkenlerdendir. Fıkhın bu derece etkin olması, Endülüs bölgesindeki kültürel
hazır bulunuşluluk, inançlar ve insani yapıyla doğrudan ilgilidir. Siyasi ortam
ise bölgede önceden bulunan siyasi yapılar, hızlı değişimler, Doğu İslam
dünyasıyla ilişkiler ve Fatımi tehdidi gibi unsurlarla ilişkilidir. Fıkıh ve
siyasetin samimi ya da çıkarcı boyutlara kayan ilişkileri, başta akli ilimler
ve felsefe olmak üzere diğer dini ilimler ve hatta farklı fıkhi ekollere kadar uzanan
disiplinlerin Endülüs’e gelişi ve orada gelişiminde belirleyici bir rol
oynamıştır. Bu çalışmamızda Endülüs siyasi tarihinin dönemlerini kronolojik
sırayla takip ederek, fıkıh-siyaset ilişkilerini ve bunun neticelerini
örneklerle ortaya koymaya çalışacağız.  

Anahtar Kelimeler

Fıkıh, Siyaset, Endülüs, Bilim, Felsefe

Kaynakça

• Adıgüzel, A. (2011). Muvahhidi Halifesi Abdülmümin’in Yönetim Anlayışı. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, V, 70-86.
• Adıgüzel, A. (2013). Muvahhidler Devleti’nin Tarihi Sürecinde Rota Değişimi (İdris b. Yakup Me’mun Dönemi). EKEV Akademi Dergisi, 17 (55), 1-20.
• Arslantaş, N. (2015). Yahudilerin İslam Bilim ve Kültür Dünyasına Katkıları. Doğu’dan Batı’ya Düşüncenin Serüveni, c. I, (Proje Editörü: Bayram Ali Çetinkaya). İstanbul: İnsan Yayınları, 1057-1088.
• Atıyeh, G. N. (2016). İbn Meserre, Muhammed İbn Abdillah (883-931), (Çev. Ahmet Bozyiğit). İslami Araştırmalar, 27 (2), 200-204.
• Azimli, M. (2009). İbn Rüşd Çağında Endülüs. Doğu-Batı İlişkisinin Entelektüel Boyutu İbn Rüşd’ü Yeniden Düşünmek (ed. Bayram Ali Çetinkaya), vol. I, 81-87. Sivas: Asitan Yayınları.
• Bardakçı, M. N. (2009). İbnü’l-Arabî Öncesi Endülüs’te Tasavvuf. Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi (İbnü’l-Arabî Özel Sayısı-2), 23, 325-355.
• Bayrakdar, M. (1997). İslam Felsefesine Giriş, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Bolay, S. H. (1996). Endülüs’te Gelişen Düşünce Hayatı ve Batıya Tesirleri. Endülüs’ten İspanya’ya, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 49-61.
• Bozkurt, Ö. (2014). XIII. Yüzyıl İslam Düşüncesinde İbn Rüşd’e Olan İlgisizliğin Sebep ve Sonuçları Üzerine. Uluslararası 13. Yüzyılda Felsefe Sempozyumu Bildirileri, Ankara: YBU Yayınları, 682-700.
• Bozyiğit, A. (2015a). İbn Meserre ve Felsefesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bozyiğit, A. (2015b). İbn Meserre’nin Eserlerinin Otantikliği Üzerine. Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2 (1), 151-179.
• Budak, M. A. (2016). Batı Kaynaklarına Göre Endülüs Medeniyetinin Eğitim ve Bazı Bilim Alanlarında Avrupa’ya Katkıları, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23, 163-176.
• Cabanelas, D. (1952). Notas para la Historia de AlGazel en Espana. Al-Andalus, XVII, 223-232.
• Çapan, F. & Dawaima, J. (2016). III. Abdurrahman ve Oğlu Hakem el-Mustansır Dönemleri’nde Endülüs’te İlim (H. 300-366/ M.911-977). Asos Journal The Journal of Academic Journal Science, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4 (31), 145-159.
• Çetinkaya, B. A. (2003). İhvan-ı Safa’nın Dini ve İdeolojik Söylemi, Ankara: Elis Yayınları.
• Çetinkaya, B. A. (2008). Sayıların Gizemi ve Tasavvufun Dinamikleri, İstanbul: İnsan Yayınları.
• Dozy, R. (1994). el-Muslimun fi’l-Endelüs. vol. 2 (Trc. Hasan Hubaşi). el-Hey’etu’l-Ammeti’l-Mısriyye li’l-Kütüb.
• Dozy, R. (1995). el-Muslimûn fi’l-Endelüs. vol. 3 (Çev. Hasan Hubaşî). Basım yeri yok.
• Dündar, M. (2016). İslam Medeniyetinde Bir Üniversite Teşekkülü Olarak Nizamiye Medreseleri. Dünyada ve Türkiye’de Üniversite, Yayınevi ve yeri yok: 47-79.
• el-Cabiri, M. A. (2000). el-Musakkafûn fi’l-hadâreti’l-Arabiyye: Mihnetu İbn Hanbel ve Nekbetu İbn Rüşd. Beyrut: Merkezu Dirasati’l-Vahdeti’l-Arabiyye.
• el-Cabiri, M. A. (2001). Arap-İslam Aklının Oluşumu, (Çev. İbrahim Akbaba). İstanbul: Kitabevi.
• el-Endelüsi, Said, (2014). Tabakatü’l-Ümem Milletlerin Bilim Tarihi, (Çev. Ramazan Şeşen). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• el-Hour, R. (2000). The Andalusian Qadi in the Almoravid Period: Political and Judicial Authority. Studia Islamica, 90, 67-83.
• el-Makkarî, (Şihabuddin) Ahmed b. Muhammed, (1988). Nefhu’t-tıb min gusni’l-Endelüsi’r-ratîb. vol. II (Thk. İhsan Abbas). Beyrut: Dar-u Sadır.
• el-Menûnî, M. (1988). İhyâu ulûmu’d-dîn fi manzûru’l-garbi’l-İslamî eyyâmu’l-Murâbıtîn ve’l-Muvahhidîn. Ebu Hamid el-Gazzâlî dirasetu fi fikrihi ve asrihi ve te’sirihi, Rabat: el-Memleketu’l-Mağribiyye Camiatu Muhammed el-Hamis Menşuratu Külliyyeti’l-Adab ve’l-Ulûmu’l-İnsaniyye.
• Ergüven, Ş. (2007). Endülüs’te Dil ve Nahiv Çalışmaları. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6 (12), 143-155.
• Ergüven, Ş. (2010). X. ve XI. Yüzyıllarda Endülüs’ün İlmi ve Edebi Panoramasına Genel Bir Bakış. İSTEM, 8 (15), 19-27.
• Ferhad, Y. Ş. (1993). Gırnata fi zılli Beni Ahmer, Beyrut: Daru’l-Ceyl.
• Fierro, Maria İsabel (1992). Heresy in Al-Andalus. The Legacy of Muslım Spaın (Ed. Salma Khadra Jayyusı). Leiden-New York-Köln: E. J. Brıll.
• Fierro, Maribel (2009). Endülüs’te Tasavvufa Muhalefet (Çev. Semih Ceyhan). Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18 (2), 327-359.
• Ğinan, M. A. (1990). Devletü’l-İslam fi’l-Endelüs (Asru’s-sâlis-kısmu’l-evvel). Kahire: Mektebetu’l-Hanci.
• Ğinan, M. A. (1997). Devletü’l-İslam fi’l-Endelüs (Asru’r-râbi‘). Kahire: Mektebetu’l-Hanci.
• Haurani, G. F. (2000). Endülüs’te Akli Bilimlerin İlk Gelişimi (Çev. Mehmet Özdemir). Dini Araştırmalar, 2 (6), 199-211.
• İbn Bacce, (1991). Risaletu’l-Veda, Resaliu İbn Bacce el-İlahiyye (Thk. Macit Fahri). Beyrut: Daru’n-Nehar li’n-Neşr.
• İbn Cülcül, (1985). Tabakatu’l-etıbba ve’l-hukema, (Thk. Fuad Seyyid). Beyrut: Müessesetu’r-Risale.
• İbn İzârî (el-Merrâkûşî), (1983). el-Beyânu’l-muğrib fi ahbâri’l-Endelüs ve’l-Mağrib. vol. IV (Thk. İhsan Abbas). Beyrut: Daru’s-Sekafe.
• İbn Kattan (el-Merrâkûşî), (1990). Nuzumu’l-Cemân (Thk. Mahmud Ali Mekki). Beyrut: Daru’l-Garbi’l-İslami.
• İbn Rüşd, (2013). Felsefe-Din İlişkileri Faslu’l-Makâl el-Keşf an Minhâci’l-Edille (Haz. Süleyman Uludağ). İstanbul: Dergah Yayınları.
• İbn Tufeyl/İbn Sina, (2000). Hayy İbn Yakzan Ruhun Uyanışı (Çev. Yusuf Özkan Özburun ve Diğerleri). İstanbul: İnsan Yayınları.
• İbn-i Haldûn, (2004). Mukaddime. vol. I, II (Çev. Halil Kendir). Ankara: Yeni Şafak Kültür Armağanı.
• Kaya, E. S. (2003). Maliki Mezhebi. TDV İslam Ansiklopedisi, 27, 519-535.
• Kaya, M. C. (2014). Tabakat Literatürünün Endülüs’teki İlk Örneği: İbn Cülcül ve Tabakatü’l-etıbba ve’l-hükema’sı. Felsefe, Tıp ve Tarih (Ed. Mustakim Arıcı). İstanbul: Klasik Yayınları. 37-56.
• Makkı, M. (1992). The Political History of Al-Andalus. The Legacy of Muslım Spaın (ed. Salma Khadra Jayyusi). Leiden-New York-Köln: E. J. Brill.
• Mesud, M. H. (2009). Endülüs İslam Hukuk Tarihi: Genel Bir Bakış (Çev. M. Tayyib Kılıç). İSTEM, 7 (14), 403-432.
• Munis, H. (1992). Meâlimu tarihi’l-Mağrib ve’l-Endelüs. Mektebetu’l-Üsra.
• Ocak, A. (2009). Selçuklu Medreselerinin Mağrib ve Endülüs Üzerindeki Etkileri. TurkishStudies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 4/3, 1622-1647.
• Özdemir, M. (1995). Endülüs. TDV İslam Ansiklopedisi. 11, 211-225.
• Özdemir, M. (2006). Muvahhidler. TDV İslam Ansiklopedisi. 31, 410-412.
• Özdemir, M. (2012). İbn Rüşd’ün Yaşadığı Asırda Endülüs. Diyanet İlmi Dergi, 48 (3), 7-30.
• Özdemir, M. (2013). Endülüs Müslümanları Kültür ve Medeniyet. Ankara: TDV Yayınları.
• Palencia, A. G. (2009). İslam’da Gayr-ı Müslimlerin Endülüs İslam Kültürüne Katkıları, (Çev. M. Faruk Toprak). İSTEM, 7 (14), 377-382.
• Parlak, N. (2015). Endülüs’te Toplumsal Kutuplaşmanın Sebepleri ve Kültürel Sonuçları. Milel ve Nihal, 12 (1), 81-106.
• Puig, J. (2001). İslam Felsefesinin Hristiyan İspanya’daki Serüveni (1200’e Kadar). İslam Felsefesinin Avrupa’ya Girişi (Charles E. Butterworth-Blake Andree Kessel) (Çev. Ömer Mahir Alper-Ayşe Meral). İstanbul: Ayışığı Kitapları.
• Ribeira, H. (1994). et-Terbiyetü’l-İslamiyye fi’l-Endelüs (Trc. Tahir Ahmed Mekki). Kahire: Dâru’l-Mearif.
• Ruano, D. S. (2006). Why Did The Scholars of Al-Andalus Distrust al-Ghazali? Ibn Rushd al-Jadd’s Fatwa on Awliya Allah. Der Islam, 83 (1), 137-156.
• Saruhan, M. S. (2006). Zahirîliğin Öncüsü İbn Hazm’da Felsefi Meseleler. Dini Araştırmalar, 9 (25), 159-179.
• Sezgin, F. (2008). İslam’da Bilim ve Teknik, c. I, (Çev. Abdurrahman Aliy). İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları.
• Street, T. (2013). İslam Mantık Tarihi, (Der. ve Çev. Harun Kuşlu). İstanbul: Klasik Yayınları.
• Şenel, C. (2012). Batalyevsi’de Sudur Tasavvuru. İslami İlimler Dergisi, 7 (13), 7-20.
• Urvoy, Dominique, (1993). Notes et Documents Le Manuscrit ar 1483 de L’Escurial et la Polemique Contre Gazâlî dans Al-Andalus. Arabica, XL, 114-119.
• Watt, W. M. & Cachia, P. (2012). Endülüs Tarihi, (Çev. Cumhur Ersin Adıgüzel & Qiyas Şükürov). İstanbul: Küre Yayınları.
• Yıldırım, O. (1998). İbn Tumart ve Muvahhid Davası’nın Oluşumu. Belleten, 62 (234), 403-424.
• Yıldız, M. (2016). Endülüs’te Felsefe, Din ve Siyaset İlişkisi. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Yıldız, Ş. (2009). Endülüs Bilim Hayatında Yahudiler. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18 (1), 509-528.
• Yılmaz, S. & Erbaş, F. (2017). Endülüs Emevi Halifesi II. Hakem’in İlmi Kişiliği ve İlim Hayatına Sağladığı Katkılar. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17 (1), 157-185.
• Yiğit, İ. (2006). Murabıtlar. TDV İslam Ansiklopedisi, c. 31, 152-155.