Hasankeyf İnsanlarının Paleodemografik Analizi

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: 2, 485 - 508, 24.11.2020

Ayşe Acar

https://doi.org/10.19059/mukaddime.778721

Öz

Arkeolojik toplumlar üzerinden yapılan paleodemografik çalışmalarla, toplumların nüfus yapısı ve büyüklüğü hakkında bilgi sahibi olunabilir. Çalışmanın amacı, Ilısu Baraj Projesi kapsamında ortaya çıkarılan insan iskelet kalıntılarını paleodemografik açıdan değerlendirmektir. Çalışmanın materyalini, Ilısu Baraj Projesi kapsamında, Er Rızk Camii alanında bulunan P237 no’lu parselde güneyden kuzeye A1 ve B1 plan karelerdeki arkeolojik kazı çalışmasında elde edilen insan kemikleri oluşturmaktadır. Çalışmada 63 adet basit toprak mezar bulunmuş, birey sayısı 82 kişi olarak tahmin edilmiştir. Veri analizi sonucunda; % 23,17 erkek, %8,5 kadın, %34 bebek ve çocuk, %34 cinsiyet tahmin edilememiştir. Yaşam süreleri bütün bireyler için 17,53 yıldır. Yetişkin bireylerin ortalama yaşam uzunlukları kadın bireylerde 35,25 yıl, erkek bireylerde 35,66 yıldır. Hasankeyf toplumunda en yoğun ölümler 1-5 yaş arasındaki bireylerde % 13,41 oranındadır. Patolojilerin değerlendirilmesi ile toplumun beslenme alışkanlıklarının hayvansal ürünlere yönelik olduğu söylenebilir. Boy uzunluğu tibia uzunluğuna göre ortalama 171,38 +-4,00 cm olarak hesaplanmıştır. Sonuç olarak, Hasankeyf toplumu bireylerinin Paleodemografik analizi ile Güneydoğu Anadolu bölgesi için arkeolojik veri kaynağı niteliği taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Paleodemografi, osteoloji, Orta Çağ, Hasankeyf

Kaynakça

• 1. Acar, A. (2017). Dara Antik Kent Kazısı Antropolojik Analiz. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 33:101-116.
• 2. Acar, A. (2018). Mardin Midyat Aktaş Mevkii İnsan İskeletlerinde Diş ve Çene Patolojileri. Mukaddime, 9(1), 151-172 DOI: 10.19059/mukaddime.353493,151-172.
• 3. Akbaş, N., ve Özer, İ. (2020). Müslüman Bir Orta Çağ Topluluğu Olan Müslümantepe (Diyarbakır) Yerleşiminde Yaşam Uzunluğu. Antropoloji, (39), 1-17. https://doi.org/10.33613/antropolojidergisi.709905
• 4. Angel, J. L. (1969). The Basis of Paleodemography. American Journal of Physical Anthropology, 30: 427-438.
• 5. Aufderheide, C. & Conrado Rodríguez-Martín, (1998). The Cambridge Encyclopedia of Human Paleopathology. Cambridge University Press.
• 6. Bass, W. M. (1995). Human Osteology: A Laboratory and Field Manual. 4th. edition. Special Publication No. 2. Missouri: Missouri Archaeological Society.
• 7. Bıçak, S. ve Suata Alpaslan, F. (2015). Zeytinli Ada İskelet Topluluğunun Diş ve Çene Patolojisi Açısından İncelenmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Fen Fakültesi Fen Bilimleri Dergisi (CFD), Cilt:36, S.32-46.
• 8. Brothwell, D. R. (1981). Digging up Bones: The Excavation, Treatment, and Study of Human Skeletal Remains. Cornell University Press.
• 9. Buikstra, J. E. & Ubelaker, H. D. (1994). Standards for Data Collection From Human Skeletal Remains. Fayetteville: Arkansas Archeological Survey Research Series No. 44.
• 10. Çırak, A., Çırak, M. T., ve Erkman, C. A. (2013). Kelenderis Halkının Diş ve Çene Patolojileri, OLBA, 21, 1-25.
• 11. Çöloğlu, A. S. & İşcan, M. Y. (1998). Adli Osteoloji. İstanbul Üniversitesi Rektörlük Yayınları, İstanbul.
• 12. Demirjian, A., Goldstein, H. ve Tanner, J. M. (1973). A New System of Dental Age Assessment. Human Biology, 45:211-227.
• 13. Erdal, Ö. D. ve Özbek, M. (2009). Değirmentepe (Malatya) Çocuk İskeletlerinin Antropolojik Analizi, 25. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 279-296.
• 14. Erdal, Y. S. (2011). Tasmasor Geç Demir Çağı İskeletlerinin Antropolojik Analizi. In: Tasmasor. Şenyurt SY (ed.), Bilgin Yayınları, Ankara.
• 15. Erkman, A. C., ve Alkan, Y. (2013). 2010-2011 Van Kalesi Höyüğü İskeletlerinin Paleodemografik Analizi. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 28, 97-102.
• 16. Gözlük Kırmızıoğlu, P. (2018). Van-Karagündüz (Ortaçağ) Erişkin Bireylerinin Dental Patoloji Analizi, Cumhuriyet Dental Journal, 21(1): 1-8.
• 17. Gözlük, P. (2005). Karagündüz Toplumunun Paleodemografik Açıdan İncelenmesi, Ankara Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Antropoloji Dergisi, Sayı 20:75-106.
• 18. Güleç, E., Akın, G., Sağır, M., Koca Özer, B., Gültekin, T., ve Bektaş, Y. (2009). Anadolu İnsanının Antropometrik Boyutları: 2005 yılı Türkiye Antropometri Anketi Genel Sonuçları. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 49(2), 187-201.
• 19. Hillson, S. (1990). Teeth, New York: Cambridge University Press.
• 20. İşcan, M. Y. ve Miller-Shaivitz, P. (1984). Determination of Sex From the Tibia. American Journal of Physical Anthropology, 64:53-58.
• 21. Krogman, W. M. & İşcan, M. Y. (1986). The Human Skeleton in Forensic Medicine. Springfield, IL: Charles C. Thomas.
• 22. Lovejoy, C. (1985). Dental Wear in Libben Population: Its Functional Pattern and Role in the Determination of Adult Skeletal Age at Death. American Journal of Physical Anthropology 68:47-56.
• 23. Meindl, R. S., ve Russell, K. F. (1998). Recent advances in method and theory in paleodemography. Annual Review of Anthropology, 27(1), 375-399.
• 24. Olivier, G. (1969). Practical Anthropology. Charles C. Thomas Publisher, Springfield, Ilionis.
• 25. Ortner, D. J. & Putschar, W. (1981). Identification of Pathological Conditions in Human Skeletal Remains. Washington: Smithsonian Institution Press.
• 26. Özer, İ., Sağır, M., Koca Özer, B., Karatufan, A., ve Şahin, S. (2016). Havuzdere Orta Çağ İskeletlerinin Paleoantropolojik Analizi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 47-57.
• 27. Perizonius, W. (1984). Closing and Non-closing Sutures in 256 Crania of Known Age and Sex from Amsterdam (A.D.1883-1909). Journal of Human Evol. 13:201-216.
• 28. Scheuer, L. & Black, S. (2000). Developmental Juvenile Osteology. New York: Academic Press.
• 29. Sevim, A., Gözlük Kırmızıoğlu, P., Yiğit, A., Özdemir, S. ve Durgunlu, Ö. (2006). Erzurum/Güllüdere İskeletlerinin Paleoantropolojik Açıdan Değerlendirilmesi, 22. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 141-160.
• 30. Şarbak, A. (2019). Akgüney İskelet Toplumu Dişlerin Paleopatolojik Açıdan İncelenmesi, Antropoloji, 38: 5-19.
• 31. Torun, N. ve Gözlük Kırmızıoğlu, P. (2015). Tokat (Niksar) İskeletlerinde Diş ve Çene Patolojileri. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 39 (2): 47-70.
• 32. Trotter, M. ve Gleser, G. C. (1951). Estimation of Stature From the Long Bones of American Whites and Blacks. American Journal of Physical Anthropology, 10:463-514.
• 33. Ubelaker, D. H. (1991). Human Skeletal Remains: Excavation, Analysis, Interpretation (Second edition). Taraxacum.
• 34. Üner, S. (1972). Nüfusbilim Sözlüğü, Hacettepe Üniversitesi Yayınları D17, Ankara.
• 35. Workshop of European Anthropologists. (1980). Recommendations for Age and Sex Diagnosis of Skeletons. Journal of Human Evolution, 9: 517-549.
• 36. Yaşar, Z. F. (2007). Adli Dental Antropoloji: Dental Antropoloji Açısından Minnetpınarı ve Güllüdere Toplumlarının Dişlerinin Karşılaştırmalı Analizi, (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• 37. Yiğit, A., Gözlük Kırmızıoğlu, P., Durgunlu, Ö., Özdemir, S., ve Sevim Erol, A. (2008). Kahramanmaraş/Minnetpınarı İskeletlerinin Paleantropolojik Açıdan Değerlendirilmesi. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 23, 91-110.
• 38. Yiğit, A., Yılmazer Salihoğlu, N., Gözlük Kırmızıoğlu, P., Yaşar, Z. F., Kesikçiler, B., ve Sevim Erol, A. (2010). Trabzon Kızlar Manastırı İnsan İskeletlerinin Antropolojik Açıdan Değerlendirilmesi. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 25, 105-126.