Şeyh Gālib’in “Şarap” Redifli Gazelinin Redif-Anlam İlgisi Bağlamında Değerlendirilmesi

Yıl 2021, Cilt: 12 Sayı: 2, 485 - 502, 01.11.2021

Özlem Çayıldak

https://doi.org/10.19059/mukaddime.882678

Öz

Bu çalışmada 18. yüzyılın önemli şairlerinden Şeyh Gâlib’in “şarap” redifli gazeli redif-anlam ilgisi ve gazelde anlam bütünlüğü açısından incelenecektir. Bu gazelde redif sadece ahenk unsuru değildir, aynı zamanda şiirin başlangıcından bitimine kadar şiire bir anlam bütünlüğü de kazandırır. Şeyh Gâlib, bu gazelde Arapça bir kelime olan “şarap”ı redif kelime olarak seçmiştir. Gazelin tamamında şarap ve şarapla ilgili unsurlardan bahsedilmiş, bu konuyla ilgili tasvir ve teşbihler yapılmıştır. Gazelin her beyiti kendi içerisinde bir anlam bütünlüğü oluşturmakla kalmamış, bunun yanı sıra takip eden diğer beyitler de bir alt anlam alanı oluşturmuşlardır. Yani gazelde ilk beyitten itibaren hem beyitlerde hem de gazelin bütününde redif etrafında teşekkül eden bir anlam bütünlüğü ve beyitler arası bir tamamlayıcılık söz konusudur. Şarap, klasik Türk şiirinin zengin anlam dünyasında çeşitli benzetme ve ilgilerle karşımıza çıkan önemli bir kavramdır. Hatta edebiyatımızda şaraptan, kadehten, meclisten ve sakiden gerçek veya tasavvufi anlamıyla bahseden saki-name diye bir tür vardır. Şarap ve onunla ilgili kavramların bu kadar önemli olduğu şiirimizde “şarap” redifinin kullanılması da gazel-anlam ilgisi açısından son derece önemlidir. Gâlib’in bu gazelinde “şarap” redif olarak kullanılmış; ancak kadehten, humardan, meclisten de çeşitli benzetmelerle bahsedilmiştir. Beyitlerin anlamları incelendiğinde tıpkı saki-namelerde olduğu gibi kelimelerin tasavvufi anlamlarına da işaret edildiği görülmüştür. Gazel bu hâliyle anlam bütünlüğünün ve geçişlerinin ustalıkla sağlandığı, şarapla ve onunla ilgili kavramların çeşitli benzetmelerle anlatıldığı bir saki-nameyi andırmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Şeyh Galib, şarap, redif, anlam

Kaynakça

• Akgül, A. (2008). “Bir Mit Olarak “Şarabın İcadı” ve Anlamı, Milli Folklor, Yıl 20, Sayı 80, s. 13-20.
• Akün, Ö.F. (1994). “Divan Edebiyatı”, TDVİA, C9, İstanbul.
• Albayrak, N. (2007). “Redif” TDVİA. C34. İstanbul.
• Arı, A. (2008). Galib Dede’nin Aşk Ateşi Şeyh Galib Divanında Aşk, İstanbul: Profil Yay.
• Arslan, M. (2012). Osmanlı Edebiyat- Tarih- Kültür Araştırmaları-Saki-nameler-, İstanbul: Kitabevi Yay.
• Ayvazoğlu, B. (2013). Aşk Estetiği, İstanbul: Kapı Yay.
• Bayındır, A. (1980). “İslam Açısından Sarhoş Edici İçkiler”, Medeniyet Mecmuası, C4, (3). s. 3-19.
• Bozkurt, N. (2000). “İçki”, TDVİA, C21, İstanbul.
• Canım, R. (1998). Türk Edebiyatında Saki-nameler ve İşret-name, Ankara: Akçağ Yay.
• Ceylan, Ö. (2007). Tasavvufi Şiir Şerhleri, İstanbul: Kapı Yay.
• Ciğa, Ö. ( 2015). “Şeyh Galib’in Kaside ve Gazellerinde Redif Kullanım Analizi”, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 13, s. 240- 256.
• Çağbayır, Y. (2017). Ötüken Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Çayıldak, Ö. (2018). Klasik Türk Edebiyatında Saki-nameler “ Şekil ve Muhteva İncelemesi”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İnönü Ünv. Malatya.
• Devellioğlu, F. ( 2004). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Ankara: Aydın Kitabevi.
• Doğan, M. N. (2008). “Divan Şiirinde Şarap Metaforları”, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Dergisi, C38, s.63-98.
• Ebu’l- Alâ Afîfî, (2015). Tasavvuf- İslam’da Manevi Hayat-, Türkçesi: Ekrem Demirli,
• Abdullah Kartal, (6. Baskı), İstanbul: İz Yayıncılık.
• İnalcık, H. (2011). Has Bahçede ‘Ayş u Tarab, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yay.
• İpekten, H. (2006). Şeyh Galib Hayatı Sanatı Eserleri, Ankara: Akçağ Yay.
• Kurnaz, C. (1993). “Câm” , TDVİA, C7, İstanbul.
• Kurnaz, C. (1997). Divan Edebiyatı Yazıları, Ankara: Akçağ Yay.
• Macit, M. ( 2004). Divan Şiirinde Ahenk Unsurları, İstanbul: Kapı Yay.
• Mengi, M. ( 2003). Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Ankara: Akçağ Yay.
• Okçu, N. (2011). Şeyh Gâlib Dîvânı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü www.kulturturizm.gov.tr
• Okuyucu, C. (2010). Divan Edebiyatı Estetiği, İstanbul: Kapı Yay.
• Pala, İ. (1995). “Âh Mine’l-Aşk”, Cogito Dergisi, S4, Yapı Kredi Yayınları, s. 81-103.
• Pala, İ. (2004). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Kapı Yay.
• Pürcevadi, N. (1998). Can Esintisi, Çev. Hicabi Kırlangıç, İstanbul: İnsan Yay.
• Şentürk, A. (2016). Osmanlı Şiiri Kılavuzu I, İstanbul: Osmanlı Edebiyatı Araştırmaları Merkezi
• Şentürk, A. (2017). Osmanlı Şiiri Kılavuzu II, İstanbul: Osmanlı Edebiyatı Araştırmaları Merkezi
• Şentürk, A. , Kartal A., (2007). Eski Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Dergah Yay.
• Tökel, D. A.(2003). “Anlama Götüren Kilometre Taşları: Divan Şiirini Redifine Göre Yorumlamak”, Yom Sanat, S. 11, s. 39-43.
• Uludağ, S. (2001), Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Üstüner, K. (2014). Tasavvuf ve Klasik Şiirimiz, Ankara: Akçağ Yay.
• Yıldırım, N. (2008). Fars Mitolojisi Sözlüğü, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.