Sosyoekonomik Katmanlarda Dil Kullanımı

Yıl 2021, Cilt: 12 Sayı: 2, 435 - 484, 01.11.2021

Fatih Doğru , Ferdi Bozkurt

https://doi.org/10.19059/mukaddime.886421

Öz

Bu çalışmada sosyoekonomik katmanlara göre dil kullanım farklılıklarını ortaya koymak amaçlanmıştır. Tüketiciden tüketiciye e-ticaret olanağı sağlayan ve ilan metnini satıcının özgün biçimde oluşturabildiği bir platform olan sahibinden.com internet sitesindeki farklı fiyat aralıklarında yer alan otomobil ilan açıklamalarındaki dil kullanım özellikleri incelenmiştir. Bu çalışma kapsamında 7063 sözcükten oluşan bir derlem oluşturulmuştur. Derlemde; söz dizimi başlığı altında tümce sayısı, tümce uzunluğu, tümce yapısı, tümce biçimi, edilgen çatılı tümceler, yüklemin türüne göre tümceler, yüklemin yerine göre tümceler, eylemsiler (ortaçlar, ulaçlar, adeylemler); söz varlığı başlığı altında sözcük sayısı, sözcük çeşitliliği, önadlar, belirteçler, ilgeçler, bağlaçlar, adıllar, ünlemler, kısaltmalar, yabancı söz kullanımı; edimbilgisel özellikler başlığı altında nezaket gösteren biçimbirimler, emirler, sorular; diğer dil kullanım özellikleri başlığı altında ise yazım yanlışları, noktalama yanlışları, büyük-küçük harf kullanım tercihleri işaretlenmiştir. Bu özelliklerin sosyoekonomik katman, toplumsal sınıf ve dilsel kodlara göre sayıları, dağılımları ve oranları tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmada sosyoekonomik katmanlar en alt katman, alt katman, orta alt katman, orta katman, üst katman ve en üst katman; toplumsal sınıflar alt sınıf, orta sınıf ve üst sınıf; dilsel kodlar ise dar kod ve geniş kod olmak üzere gruplandırılmıştır. Bu gruplar arasında dil kullanımı bakımından benzerlik ve farklılık gösteren yönler irdelenmiştir. Çalışma sonucunda farklı sosyoekonomik katmanlardaki bireylerin dil kullanımlarıyla ilgili birtakım farklılıklar görüldüğü tespit edilmiştir. Toplumdilbilime ilişkin temel alanyazında ön plana çıkan araştırmalardaki bulguların büyük bir bölümünün bu çalışma ile parallellik gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

toplumdilbilim, sosyoekonomik katmanlar, toplumsal sınıflar, dilsel kodlar, dil kullanımı

Language Use on Socio-Economic Strata

Öz

Kaynakça

• Ash, Sharon (2013). Social Class. The handbook of Language Variation and Change, (Editörler: J.K. Chambers & Natalie Schilling). s.350-367.
• Bernstein, Basil (1958). Some Sociological Determinants of Perception, The British Journal of Sociology, Cilt 9. Sayı 2 s.159-774. https://www.jstor.org/stable/587912?seq=1
• Bernstein, Basil (1959). A Public Language : Some Sociological Implications of a Linguistic Form, The British Journal of Sociology, Cilt 10, No 4. s.311-326. https://www.jstor.org/stable/587797?seq=1
• Bernstein, Basil (1962). Social Class, Linguistic Codes and Grammatical Elements. Language and Speech, 5(4), s.221-240.
• Biber, Douglas (1990). Methodological Issues Regarding Corpus-based Analysis of Linguistic Variation”. Literary and Linguistic Computing 5(4): ss.257–269.
• Bussmann, Hadumod (2006). Routledge Dictionary of Language and Linguistics. Routledge.
• Büyükkantarcıoğlu, Nalan (1992). İstanbul’daki Üç İlkokulda Farklı Sosyal Katmanlardan Gelen Üçüncü ve Beşinci Sınıf Öğrencilerinde Ölçüt-dil Sözcük Dağarcığı Farklılıkları. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(3), s.227-237.
• Çolak, Gülcan (2003). Ergenlik Dönemindeki Çocukların Sosyoekonomik Şartlar Çerçevesinde Dili Kullanma Biçimleri (Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çolak, Gülcan (2008), Türkçedeki Temel Kelimelerin Cinsiyetlere Göre Çağrışım Setleri (Doktora Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dağabakan, Fatma Öztürk (2012). Toplumdilbilimsel Bir Kavram Olarak Kadın-Erkek Dil Ayrımına Türkçe ve Almanca Açısından Bir Yaklaşım. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (47), s.87-106.
• Dağabakan, Fatma Öztürk (2019). Toplumdilbilim. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Doğru, Fatih (2014). Türkçe Buyrum Tümcelerinde Kibarlık / Kabalık, VI. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildirileri (Editörler: Hatice Şahin ve İbrahim Karahanci), C.1, s.651-669, Bursa: Star Ajans.
• Eker, Süer (2007). Toplumdilbilgisel Bir Gösterge Olarak /e/. (Editörler: Süer Eker-Ayşenur İslam), Edebiyat ve Dil Yazıları. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Giddens, Anthony (2012). Sosyoloji. (Yayıma hazırlayan Cemal Güzel) İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• İmer, Kamile (1990). Dil ve toplum. Ankara: Gündoğan Yayınları.
• İmer, Kamile; Kocaman, Ahmet & Özsoy, A. Sumru (2013). Dilbilim Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Kalaycıoğlu, Sibel (2002). Toplumsal Tabakalaşma, Sosyolojiye Giriş (Ed. İ. Sezal), 295–316. Ankara: Martı Yayınevi.
• Labov, William (2001) Principles of Linguistic Change. (Volume II: Social Factors). Oxford: Basil Blackwell.
• Labov, William (1966) 2006. The social stratification of English in New York City (2. Baskı). Cambridge, UK: Cambridge University Press.
• Leech, Geoffrey (1983). Principles of Pragmatics. New York: Longman.
• Paulston, C. B., ve Tucker, G. R. (Eds.). (2003). Sociolinguistics: The Essential Readings. Oxford: Blackwell. Swann, J., Deumert, A., Lillis, T., & Mesthrie, R. (2004). A Dictionary of Sociolinguistics. Edinburgh: Edinburgh University Press Ltd.
• Şahin, Esen ve Kaya, Fatma (2019). Tüketiciden Tüketiciye E-Ticaret Olanağı Sağlayan Web Sitelerinin Deneyimsel Pazarlama Faaliyetlerinin Tüketicilerin Plansız Satın Alma Davranışlarına ve Tatminlerine Etkisi: Konya İli Örneği, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (41), 255-280.
• Şahin, Can ve Karakaş, Ayhan (2017). Dünya’da ve Türkiye’de e-ticaret Sektörü, ICMEB’17 International Congress on Management Economics and Business (Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Kongresi) Proceedings / Bildiriler Kitabı (Editörler: Hamza Çeştepe ve Ertuğrul Yıldırım), 27-33, Zonguldak.
• Şengül, Murat (2009). Sosyal Farklılıklardan Kaynaklanan Dil Kullanımı ve Türkçe Eğitimine Yönelik Bir Değerlendirme. Turkish Studies, International Periodical For The Language and Literature and History of Turkish or Turkic, 4(8), s.2166 -2180.
• Trudgill, Peter (1974). The Social Differentiation of English in Norwich (Vol. 13). Cambridge Studies in Lingustics. Cambridge: Cambridge University Press.
• Veith, H. Werner (2005). Soziolinguistik: Ein Arbeitsbuch mit 104 Abbildungen, Kontrollfragen und Antworten, (Revize edilmiş 2. baskı), Tübingen: Gunter Narr Verlag.
• Yılmaz, Tahsin (1974). Eğitimde Eşitsizliğin Kaynaklarından Biri Olarak Dil Yapısının Okul Başarısındaki Rolü. Ankara: Ankara Basım ve Ciltevi.
• Güncel Türkçe Sözlük, https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 02.02.2021).
• Lexically, https://lexically.net/downloads/version6/HTML/type_token_ratio_proc.htm (Erişim Tarihi: 12.02.2021).
• Sahibinden, https://www.sahibinden.com/ (Erişim Tarihi: 31.12.2020).
• Türk Dil Kurumu, https://www.tdk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 02.02.2021).
• Worldometers, https://www.worldometers.info/world-population/ (Erişim Tarihi: 02.02.2021).