Klasik Arap Şiirinde Sevgiliye Duyulan Aşk ve Özlemin İfade Edilmesinde Kullanılan İmgeler

Yıl 2023, Özel Sayı - Klasikten Moderne Aşk Mefhumu, 66 - 82, 19.03.2023

Ahmet Abdülhadioğlu

https://doi.org/10.19059/mukaddime.1243364

Öz

Aşk teması, farklı ulus ve kültürlerin edebiyatında olduğu gibi Arap edebiyatında da şiirde en çok işlenen konulardan biri olmuştur. Hislerle duyumsanabilen ve deruni bir duygu olması hasebiyle insan hayatında manevi bir yolculuk veya süreç olarak tanımlayabileceğimiz aşk ile yine şuur etmenin ve hissedebilmenin bir başka boyutu olan şiir arasında böylesine güçlü bir bağın olması kaçınılmazdır. Klasik Arap şiirinde aşka dair duygu aktarımının farklı yollarla yapılmıştır. Arap dilinin kendine has zenginliği, fonetik unsurları barındırması bakımından aruz vezinleri, kafiye ile zengin belağat unsurlarının kullanılması, bunun yanında harf ve hareke unsurlarının ses-mana ilişkisi içinde kullanımı, aşka ve sevgiliye duyulan hislerin aktarılmasında önemli görevler üstenmişlerdir. Bu çalışmada, söz konusu dilsel unsurlarla belaği üsluların duygu aktarımına ne şekilde aracılık ettiklerine farklı başlıklar altında değinilecektir.

Anahtar Kelimeler

Aşk, özlem, Arap şiiri, sevgili, imge

Kaynakça

• ‘Amr b. Kulsûm (1992). Dîvân. Eymen Meydân (Ed.). Cidde: en-Nâdî’l-Edebi’s-Sekâfî.
• ʻAbbâs b. el-Ahnef. (1954). Dîvân. ʻÂtike el-Hazrecî (Ed.). Kahire: Dâru’l-Kutubi’l-Misriyye.
• ʻAbîd b. el-Abras, Ebû Ziyâd Abîd b. el-Ebras el-Esedî. (1994). Dîvân, Eşref Ahmed ʻAdra (Ed.). Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-ʻArabî.
• ʻAntere, ʻAntere b. Şeddâd b. Amr el-Absî. (1970). Dîvân, Muhammed Saʻîd Mevlevî (Ed.). Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî.
• Abdülhadioğlu, A. (2018). Klasikten Moderne: Arap Şiirinde Şiir-Mekân İlişkisi, Tarih Okulu Dergisi (XXXIII), 997-1043.
• Beşşâr b. Burd. (2007. Dîvân. Muhammed et-Tâhir b. ‘Aşûr (Ed.). Cezayir: Yayın evi yok.
• Cemîl Buseyne, Cemîl b. Abdullah b. Ma‘mer. (tsz.). Dîvân, Beyrut: Dâr Sâdır.
• Cerîr, Cerîr b. ʻAtiyye b. el-Hatafâ et-Temîmî. (1986). Divân. Beyrut, Dâr Beyrut.
• Demirayak, K. (2009). Arap Edebiyatı Tarihi I, Cahiliye Dönemi, Erzurum: Fenomen Yayınları.
• el-Aʻşâ, Meymûn b. Kays b. Cendel. (2010). Dîvân, Mahmud İbrahim Muhammed er-Rıdvânî (Ed.). Katar: Vezâretu’s-Sekâfe ve’l-Funûn ve’t-Turâs.
• el-Câhız, Ebu Osman ʻAmr b. Bahr. (1351). el-Hanîn ile’l-Vatan, Tahir el-Cezâirî (Ed.). Kahire: el-Matbʻatu’s-Selefiyye.
• el-Ebşîhî, Şihâbuddîn Muhammed b. Ahmed b. Mansûr. (tsz.). el-Mustatraf fi Kulli Fennin Mustazraf. Muhammed Enîs Tabbâ‘ (Ed.). Beyrut: Dâru’l-Erkâm.
• el-ʻİclî, Ebu’n-Necm el-Fadl b. Kudâme b. ‘Ubeyd el-‘İclî. (2006). Divân. Muhammed Edîb ‘Abdulvâhid Cumrân (Ed.). Dimaşk: Mecme‘u’l-Luğati’l-‘Arabiyye.
• el-Kayrevânî, İbn Reşîk. (1992). el-‘Umdetu fî mehâsini’ş-şi‘r ve âdâbihî, (2.bas.). Şam: Matba‘atu’l-Kâtibi’l-ʻArabî.
• el-Ma‘arrî, Ebu’l-‘Alâ’ Ahmed b. Abdillâh b. Suleymân el-Ma‘arrî. (1957). Siktu’z-Zend. Beyrut: Dâr Sâdir.
• el-Murakkişu’l-Ekber, ʻAmr b. Saʻd. (1998). Dîvânu’l-Murakkişeyn, Kârîn Sâdır (Ed.). Beyrut: Dâr Sâdır.
• el-Musta‘simî, Muhammed b. Eydmûr. (2015). ed-Durrul’l-Ferîd ve Beytu’l-Kasîd. Kâmil Selmân el-Cebbûrî (Ed.). Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʻİlmiyye.
• el-Va’vâu’-d-Dimeşkî. (1993). Divan. Sâmî ed-Dehhân (Ed.). Beyrut: Dar Sâdır.
• en-Nâbiğatu’z-Zübyânî, Ebû Ümâme Ziyâd b. Muâviye b. Dabâb b. Câbir en-Nâbiğa ez-Zubyânî. (1119). Dîvân, Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim (Ed.). (2.bas.). Kahire: Dâru’l-Maʻârif.
• es-Simatu’l-Kuşeyrî. (2003). Dîvân. ʻHâlid Abdurraûf el-Cebr (Ed.). Amman: Dâru’l-Menâhic.
• es-Sîrâfî, Ebu Said el-Hasan b. ‘Abdullah. (1955). Ahbâru’n-nahviyyîni’l-Basriyyîn. Tâhâ Muhammed ez-Zeynî, Muhammed ‘Abdulmun‘im Hefâcî (Ed.). Kahire: Şeriketu ve Matba‘atu Mustafa el-Bâbî el-Halebî.
• eş-Şâbu’z-Zarîf, Şemsuddîn Muhammed b. ʻAfîfiddîn Suleymân et-Tilmisânî. (1967). Dîvân, Şâkir Hâdî Şukr (Ed.). Necef: Matbaʻatu’n-Necef.
• et-Tebrîzî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. ʻAlî b. Muhammed el-Hatîb et-Tebrîzî. (1994). Şerhu Dîvâni Ebî Temmâm. Râcî el-Esmer (Ed.). Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî.
• Hasan, İ. (1968). Şiʻru’l-Vukûf ʻale’l-atlâl mine’l-câhiliyyeti ilâ nihâyeti’l-karni’s-sâlis, Şam: Matbaatu’t-Terakkî.
• İbn Kuteybe, Abdullāh b. Müslim b. Kuteybe ed-Dîneverî, (1967). eş-Şiʻr ve’ş-şuʻarâ, Ahmed Mahmûd Şâkir (Ed.). Kahire: Dâru’l-Maʻârif.
• İmruu’l-Kays, Hunduc b. Hucr b. el-Hâris Âkilu’l-Murâr. (2004). Divân, Mustafa Abduşşâfî (Ed.). Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʻİlmiyye.
• Kaʻb b. Zuheyr, Ebu’l-Mudarrab Ka‘b b. Zuheyr b. Rebî‘a. (1997). Dîvân, Ali Fâʻûr (Ed.). Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʻİlmiyye.
• Kafes, M. (2016). Muallakalarda Hayvan ve Bitki Tasvirleri, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 35, 145-164.
• Kuseyyir ‘Azze, Ebû Sahr Küseyyir b. ʻAbdirrahmân b. el-Esved el-Huzâʻî. (1971). Dîvân, İhsân ‘Abbâs (Ed.). Beyrut: Dâru’s-Sakâfe.
• Murtâd, A. (1998). es-Sebʻu’l-muʻallakât: Mukârebe simyâiyye antropolojiyye li nusûsihe. Şam: İttihâdu’l-Kuttâbi’l-ʻArab.
• Sâhib, H. İ. (2000). es-Sûratu’s-semʻiyye fi’ş-şiʻri’l-ʻArabî kable’l-İslâm. Yayın yeri yok: Manşûrât İttihâdi’l-Kuttâbi’l-ʻArab.
• Tarafe b. el-ʻAbd. (2000). Dîvân, Duriyye el-Hatîb, Lütfî es-Sakkâl (Ed.). (2. bas.). Beyrut: el-Muessetu’l-ʻArabiyye li’d-Dirâsât ve’n-Neşr.
• ʻUmar b. Ebî Rebîʻa. (1996). Dîvân. Fâyiz Muhammed (Ed.). (2.bas.). Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-ʻArabî.
• Zu’r-Rumma, Gaylân b. Ukbe b. Ma‘dî b. Amr el-Adevî. (1995). Divân, Ahmed Hasan Besec (Ed.). Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye.
• Zuheyr b. Ebî Sulmâ, Zuheyr b. Ebî Sulmâ b. Riyâh el-Muzenî. (1988). Dîvân, Ali Hasan Fâ‘ûr (Ed.). Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye.