Bir Tarihçinin Tarihi Bir Romanı: Îhsan Colemêrgî’nin Zeynel Beg’i

Yıl 2023, Cilt: 14 Sayı: 1, 73 - 88, 30.05.2023

İlyas Suvağci

https://doi.org/10.19059/mukaddime.1182700

Öz

Tarih ve roman toplumların ve bireylerin hayatlarını ele alan iki önemli unsurdur. Tarihçi bilgi ve belgelere dayanarak yaşanmış olayları aktarırken romancı ise gizli ayrıntıları ve hayatları yorumlar. Bizler de bu çalışmamızda bir roman yazılırken tarihten nasıl faydalanılabileceğini Îhsan Colemêrgî’nin Zeynel Beg adlı romanı üzerinden inceledik. Eser Kürt edebiyatında, roman türünde Hakkari tarihini anlatan ilk örneklerdendir. Bu nedenle eserin incelenmesi önem arz etmektedir. Zeynel Beg adlı romanı ele alan bu çalışmada; olay, kişi, yer ve zaman ögelerini nasıl kurgulandığı, tercih edilen anlatıcı türünün romanın kurgusunu nasıl etkilediği, eserin diğer tarihi romanlarla ne tür benzerlikler taşıdığı, incelenmiştir. Çalışmada nitel araştırma yöntemi olan içerik analizine başvurulmuştur. Hakkari tarihi üzerine araştırmaları olan Îhsan Colemêrgî’nin tarihçi yönü söz konusu romanında da görülür. Olaylar bir romancıdan ziyade bir tarihçinin bakış açısıyla anlatılmıştır. Bundan hareketele yazarın, bir roman yazmak için tarihten faydalanırken eserde kendisini anakronizm örneklerinden de kurtaramamıştır.

Anahtar Kelimeler

Tarihi roman, Kürt romanı, Zeynel Beg, Hakkari tarihi, Îhsan Colemêrgî.

Romaneka Dîrokî Ya Dîroknasekî: Zeynel Bega Îhsan Colemêrgî

Öz

Dîrok û roman du hêmanên sereke ne ku behsa jîyana civak û ferdan dikin. Çawa ku dîroknas xwe dispêre belgenameyan û bûyerên berê radigihîne romannivîs jî kitekit û jîyanên ku di dîrokê da nepenî mane şîrove dike. Em di vê xebata xwe da li ser romana Îhsan Colemêrgî ya bi navê Zeynel Beg bisekinîn gelo di vê romanê da nivîskarî çawa ji dîrokê sûd wergirtîye. Wekî cureyeka romanê ev berhem di edebîyata Kurdî da yek ji nimûneyên ewil yên ku li ser dîroka Hekaryan e. Lewma lêkolîna me ji ber vê sedemê girîng e. Di vê xebatê da me ev pirs bersivandin; gelo hêmanên romanê yên binyadgerî yên wek zîncîreya rûdanê , karakter , zeman û mekanî çawa hatine honandin, cureyê vegêr bandoreka çawa li ser romanê kirîye, wekhevîyên vê berhemê ligel romanên dî yên dîrokî çi ne? Me rêbaza nirxandina naverokê ya çawahînîyê bi kar anî. Me dît ku di navbera nivîskarî û berhema wî da têkilîyeka girîng heye. Bûyerên ku di romanê da tên vegotin ji riwangeha romannivîsekî zêdetir dişibe ya dîroknasekî. Lewma mirov dikare bibêje ku di berhemê da mînakên anakronîzmê jî tên dîtin. Lewma nivîskarî ji bo nivîsandina dîrokê roman wek amûrekê bi kar anîye

Anahtar Kelimeler

Romana dîrokî, romana Kurdî, Zeynel Beg, dîroka Hekaryan, Îhsan Colemêrgî.

Kaynakça

• Adsay, F. (2013). Romana Kurdî (Kurmancî) ya Dîrokî: Bîra Civakî û Nasname. Teza masterê ya neçapkirî, Zanîngeha Mardin Artuklu, Mêrdîn.
• ................., (2014). Daxwaz û Endîşeyên Îroyî di Romanên Dîrokî de: Xwendineke Muqayeseyî li ser Hawara Dîcleyê û 3 Gav û 3darek. Remezan Alan-Ergin Öpengin (Ed.), di nav Tîr û Armanc (Gotarên Rexneyî Li Ser Edebîyata Kurdî ya Modern) (r.131-153). Stenbol: Peywend.
• Altuğ, F. (2017). İstinat Duvarı Olarak Cezmi: Tarihe Müstenit Hikaye. Zeynep Uysal (Ed.), Edebiyatın Omzundaki Melek (Edebiyatın Tarihle İlişkisi Üzerine Yazılar) içinde (s. 149-206). İstanbul: İletişim.
• Argunşah, H. (2010). Tarihi Romaynın Yükselişi. Hece Türk Romanı Özel Sayısı (2.bs.). (s. 454-464). Ankara: Hece.
• Bingöl, U. (2019). Modernizmden Postmodernizme Eleştiri Terimleri Sözlüğü (Tanımlar, Açıklamalar, Örnekler). İstanbul: Akademik Kitaplar. Colemêrgî, Î. (2018). Zeynel Beg. Diyarbekir: Lîs.
• Çetin, N. (2008). Roman Çözümleme Yöntemi (6.bs.). Ankara: Öncü Kitap.
• Donovan, J. (2019). Feminist Teori Entelektüel Gelenekler (Aksu Bora-Meltem Ağduk Gevrek-Fevziye Sayılan, Çev.). İstanbul: İletişim.
• Hesen, E. (2019). Romana Dîrokî Bîr û Nasnameya Civakî ye. Kovara Rojava, 2, 32-35.
• Jale, G. (2006). Reşad Ekrem Koçu'nun Tarihi Romanları. Yayımlanmamış doktora tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon.
• Lukacs, G. (2008). Tarihsel Roman. (İsmail Doğan, Çev.). Ankara: Epos.
• Ölmez, C. (2018). Temsîlên Romanên Dîrokî Yên Eliyê Evdilrehman. The Journal of Mesopotamian Studies, 3/2, 43-63.
• Saadi, Sahand S. (2016). Rehendên Dîrokî Di Romana Xewna Zelamên Îranî Mardîn Îbrahîmê. Teza masterê ya neçapkirî, Zanîngeha Yüzüncü Yıl, Wan.
• Turan, C. (2020). Di Navbeyna Dîrok û Edebiyatê de: Teknîka Biyografî û Otobiyografiyê di Romanên Erebê Şemo Berbang û Şivanê Kurmanca de. M. Zahir Ertekin-Mehmet Yıldırımçakar (Ed.), Di nav Destpêka Romana Kurdî (Gotarên li ser Romana Êwra Kavkazê) (r. 195-210). Wan: Peywend.
• Yakışır, A. Nur (2009). Modern Bir Olgu Olarak Çokkültürlülük. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Yalçın-Çelik, S. Dilek (2005). Yeni Tarihselcilik Kuramı ve Türk Edebiyatında Postmodern Tarih Romanları. Ankara: Akçağ.