SİYASETLE ALÂKALI MI ALÂKASIZ MI?: KADINLAR HALK FIRKASI’NDAN GÜNÜMÜZE KADIN-SİYASET İLİŞKİSİ

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 2, 49 - 66, 31.12.2020

Emel Çokoğullar Bozaslan

https://doi.org/10.35333/mukatcad.2021.281

Öz

Kadınlar Halk Fırkası, 1923'ün Haziran ortasında Nezihe Muhiddin başkanlığında kurulmuştur. Fırkanın amacı, kadının toplumsal konumunun iyileştirilmesi şeklinde tanımlanmış ve odağına kadını aldığı gerek adıyla gerekse de tüzüğüyle ortaya konmaya çalışılmıştır. Türk siyasal hayatında oldukça önemli ve özgün bir yer teşkil eden Kadınlar Halk Fırkası, rejimin henüz inşa sürecinin sancılı atmosferinde olması ve yürürlükteki seçim kanununun yarattığı sınırlamaların varlığı gibi gerekçeler öne sürülmüş ve fırkanın kuruluşu/faaliyeti onaylanmamıştır. Fırkanın, kadınlar tarafından kurulması ve kadının her alandaki gelişimine odaklanmış olması erkek egemen yapının çok temel bir endişe yaşamına neden olmuştur. Fırkanın kabul görmemesi, 7 Şubat 1924'te Türk Kadınlar Birliği adını taşıyan bir derneğin kurulması ile sonuçlanmıştır. Siyasal alana yönelik talep ve beklentilere ilişkin herhangi bir açıklama yapılmamaya çalışılmış ve aksi tavırlar da çeşitli şekillerde önlenmeye çalışılmıştır. Türk Kadınlar Birliği de 10 Mayıs 1935'te Türk kadınının siyasal ve toplumsal açıdan güç kazandığı ve haklarını elde ettiği gerekçeleri öne sürülerek kendini feshetmiştir. Kadınların siyasal haklarıyla ilgili bu önemli örgütlenme taleplerinin ve siyasal parti kurarak mücadelelerini yürütmelerinin durdurulması, aslında Türkiye'de günümüze dahi etkileri ulaşacak şekilde kadınların siyasetin kendilerine uzak yönünü öğrenmelerine neden olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kadınlar Halk Fırkası, kadın-siyaset ilişkisi, kadın

Kaynakça

• Arat, Z. F. (1998). Kemalizm ve Türk Kadını. A. Berktay Hacımirzaoğlu (Ed.). 75 yılda kadınlar ve erkekler, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları. Baykan, A. (1994). The Turkish Woman: An Adventure in Feminist Historiography. Gender and History. Basil Blackwell Ltd. Berktay, F. (1998). Kadın Olmak/Yaşamak/Yazmak, İstanbul: Pencere Yayınları. Berktay, F. (2001). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Feminizm. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Modernleşme ve Batıcılık, Cilt 3, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bora, A. (2002). Bir Yapabilirlik Olarak Ka-Der. A. Bora-A. Günal (Der.). 90’larda Türkiye’de Feminizm, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çaha, Ö. (1996). Sivil Kadın Türkiye’de Sivil Toplum ve Kadın. E. Özensel (Çev.). İstanbul: Vadi Yayınları. Çakır, S. (1991). Siyasal Yaşama Katılım Mücadelesinde Türk Kadını. N. Arat (Ed.). Kadınlar ve Siyasal Yaşam Eşit Hak-Eşit Katılım, İstanbul: Cem Yayınevi. Çakır, S. (1993). Osmanlı Kadın Hareketi. İstanbul: Metis Yayınları. Çakır, S. (1997). Kadın Tarihinden İki İsim: Ulviye Meylan-Nezihe Muhiddin. Toplumsal Tarih, Cilt VIII, Sayı: 46. Çakır, S. (2001). “Bir’in nostaljisinden kurtulmak: Siyaset teorisine ve pratiğine cinsiyet açısından bakış”. A. İlyasoğlu ve N. Akgökçe (Der). Yerli Bir Feminizme Doğru, İstanbul: Sel Yayıncılık. Göle, N. (1991). Modern Mahrem Medeniyet ve Örtünme. İstanbul: Metis Yayınları. Güneş-Ayata, A. (2010). Türkiye’de Kadının Siyasete Katılımı. Ş. Tekeli (Yay. Haz.). 1980’ler Türkiyesi’nde Kadın Bakış Açısından Kadınlar, İstanbul: İletişim Yayınları. Güneş-Ayata, A. & Gölgelioğlu, Ö. (2010). Fırsat Eşitliği mi Sonuçta Eşitlik mi? 2000’li Yıllarda Kadın Kotası Tartışmaları. H. Durudoğan, F. Gökşen, B. E. Öder, D. Yükseker (Der.). Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Tartışmaları Eşitsizlikler, Mücadeleler Kazanımlar. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları. Kandiyoti, D. (1988). Slave Girls, Temptresses and Comrades: Images of Women in the Turkish Novel. Feminist Issues, 8, No. 1. Kandiyoti, D. (1997). Cariyeler Bacılar Yurttaşlar Kimlikler ve Toplumsal Dönüşümler. A. Bora ve F. Sayılan, Ş. Tekeli, H. Tapınç, F. Özbay (Çev.). İstanbul: Metis Yayınları. Kandiyoti, D. (2010). Ataerkil Örüntüler: Türk Toplumunda Erkek Egemenliğinin Çözümlenmesine Yönelik Notlar. Ş. Tekeli (Yay. Haz.). 1980’ler Türkiyesi’nde Kadın Bakış Açısından Kadınlar. İstanbul: İletişim Yayınları. Koray, M. (1995). Kadın Siyaset Kota. Her Yönüyle Türkiye’de Kadın Olgusu Kadın Gerçeğine Yeni Yaklaşımlar. N. Arat (Yay. Haz.). İstanbul: Say Yayınları. Minibaş, T. (1996). Siyasal Partiler Yelpazesinde Kadının Konumu. N. Arat (Yay. Haz.). Kadın Gerçeklikleri. İstanbul: Say Yayınları. Sancar, S. (2017). Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti Erkekler Devlet Kadınlar Aile Kurar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tekeli, Ş. (1982). Kadınlar ve Siyasal Toplumsal Hayat. İstanbul: Birikim Yayıncılık.
• Tekeli, Ş. (1989). Kadınlar Neden Politikada Yoklar? Sosyalist Feminist Kaktüs, Sayı: 5.
• Tokgöz, O. (1994). Kadın Seçmen İmgesi: Türkiye’de Kadının Bireysel Siyasal Katılımı Üzerine Bir Deneme. Amme İdaresi Dergisi, Cilt: 27, Sayı: 4.
• Toprak, Z. (1986). 1935 İstanbul Uluslararası Feminizm Kongresi ve Barış. Toplum Düşün Sanat, Sayı: 24
• Toprak, Z. (1988). Halk Fırkası’ndan Önce Kurulan Parti: Kadınlar Halk Fırkası. Tarih ve Toplum, Sayı: 51.
• Toprak, Z. (1994). Türkiye’de Siyaset ve Kadın: Kadınlar Halk Fırkası’ndan Arşıulusal Kadınlar Birliği Kongresi’ne (1923-1935). İstanbul Üniversitesi Kadın Araştırmaları Dergisi, Sayı 2. Toprak, Z. (2014). Türkiye’de Kadın Özgürlüğü ve Feminizm (1908-1935). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. Yaraman, A. (1999). Bir Demokrasi Tartışması Türkiye’de Kadınların Siyasal Temsili (1935-1999). İstanbul: Bağlam Yayıncılık. Zihnioğlu, Y. (2003). Kadınsız İnkılap: Nezihe Muhiddin, Kadınlar Halk Fırkası, Kadın Birliği. İstanbul: Metis Yayınları. Zileli, F. (1984). Neden Bağımsız Bir Kadın Hareketi. Saçak, 30/1.