COVİD-19 PANDEMİSİNİN TÜRKİYE’DE KADINLARIN ÇALIŞMA HAYATINA KATILIMI VE İŞ-YAŞAM DENGESİNE ETKİLERİNİN TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTLİĞİ BAĞLAMINDA İNCELENMESİ

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 45 - 64, 29.06.2022

Nazlı Yüceol , Serhat Kakı , Işıl Çekçi

Öz

Bu araştırmada 17 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefinden biri olan Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Türkiye’de 2015-2021 yılları arasında, Covid- 19 pandemisi öncesi ve sonrası bağlamında incelenmiştir. Bu bağlamda Toplumsa Cinsiyet Eşitliği hedefinin 9 alt hedefinden 2 tanesi seçilmiş ve bunlar ile bağlantılı iki konu özelinde değerlendirme yapılmıştır. Bu başlıklardan ilki için iş-yaşam dengesi, iş-yaşam çatışması, iş-özel yaşam dengesi konuları ele alınmış ve Covid-19 öncesi ve sonrası değerlendirilmesi yapılmıştır. Seçilen ikinci alt hedef ile bağlantılı olarak ise kadınların çalışma hayatına katılımı ile ilgili olarak Covid-19 öncesi ve sonrası değerlendirilmesi yapılmıştır.
Çalışmanın amaçlarından ilki Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinin belirlendiği yıl olan 2015 yılından 2021’e, Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Hedefinin çalışma kapsamında ele alınan alt hedeflerinin, belirlenen yıllar arasında nasıl bir değişim gösterdiğinin tespit edilmesidir. Çalışmanın bir diğer amacı ise Covid-19 pandemisi öncesi ve sonrasındaki değişimi gözlemlemek ve bir durum tespiti yapmaktır. Araştırma derleme türünde kaleme alınmıştır. Elde edilen veriler ışığında öncelikle iş-yaşam dengesi bağlamında Covid-19 öncesinde var olan eşitsizliğin Covid-19 sonrasında artarak devam ettiği görülmektedir. Bu durumda ise özellikle Covid-19 döneminde yaygın olarak kullanılan evden çalışma ve esnek çalışma uygulamalarının eşitsizliği daha da artırdığı ve özellikle kadın çalışanların ağırlıklı olduğu sektörlerin pandemiden daha fazla etkilenmiş olması ifade edilebilir. Bir diğer taraftan istihdama katılım oranları bağlamında yapılan değerlendirmede Covid-19 öncesi kadın erkek arasında eşitsizlik olduğu ancak bu eşitsizliğin Covid-19 döneminde belirgin bir artış gösterdiği görülmüştür. Elde edilen veriler ışığında Covid-19 pandemisi sonrasında bu eşitsizliğin ortadan kaldırılabilmesi adına ne tür adımların atılması gerektiği ile ilgili önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri, Toplumsal Cinsiyet Eşitliği, Covid-19, iş-Yaşam dengesi, kadın istihdamı

Kaynakça

• Akbaş, Ö. Z., & Dursun, C. (2020). KORONAVİRÜS (COVID-19) PANDEMİSİ SÜRECİNDE ÖZEL ALANINA KAMUSAL ALANI SIĞDIRAN ÇALIŞAN ANNELER. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(5), 78-94. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1128136 adresinden alındı
• Akdemir, S., Davarcıoğlu Özaktaş, F., & Aksoy, N. (2019). Türkiyede ve Seçilmiş Ülkelerde Kadının İşgücü Piyasasındaki Yeri. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 184-202.
• Akkaş, İ. (2019). Cinsiyet ve Toplumsal Cinsiyet Kavramları Çerçevesinde Ortaya Çıkan Toplumsal Cinsiyet Ayrımcılığı. EKEV Akademi Dergisi, 97-119. http://www.ekevakademi.org/Makaleler/132721677_05%20Ibrahim%20AKKAS.pdf adresinden alındı
• Alemdar, Z. (2019). Dış Politikada Kadınlar. 05 13, 2021 tarihinde dspace.ceid.org.tr: https://dspace.ceid.org.tr/xmlui/bitstream/handle/1/381/ekutuphane3.5.2.1.24.pdf?sequence=1&isAllowed=y adresinden alındı
• Bayazıt, M., Türetgen, İ. Ö., Ayyıldız, F., & Kosova, J. E. (2021). C O V I D - 1 9 G ö l g e s i n d e E v d e n Ç a l ı ş m a v e İ ş- Y a ş a m D e n g e s i A r a ş t ı r m a s ı(Rapor 1). Sabancı Üniversitesi. 05 15, 2021 tarihinde https://sites.google.com/view/covid-19arastirmasi adresinden alındı
• BBCNews. (tarih yok). https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-50822713. 05 24, 2021 tarihinde www.bbc.com: https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-50822713 adresinden alındı
• Belli, A., & Aynacı, G. (2020). Üniversite Öğrencilerinin Toplumsal Cinsiyet Rolleri. Uluslararası Toplum Araştırma Dergisi, 4210. doi:10.26466/opus.663605
• Cavlak, H., & Akpınar, İ. (2019). Türkiye-Avrupa Birliği Katılım Müzakereleri Sürecinde Sosyal Politika ve İstihdam Projelerinde Kadının Yeri. IJEASS, 40-58.
• Çelik, M., & Gürtaş, G. (2020). Kadın İş Görenlerin Karşılaştığı Sorunların İş Bırakma Eğilimlerine Etkisi: Gaziantep OSB Örneği. Kadem Kadın Araştırmaları Dergisi, 265-287. doi:DOI: 10.21798/kadem.2021266731
• Çetinkaya, Ş. (2018). Kadının İş Gücüne Katılıması Ve Beşeri Sermaye Açısından Kadın İşgücünün Türkiye-AB Ülkeleri Karşılaştırması. Dergipark, 16-33. 05 13, 2021 tarihinde https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/618787 adresinden alındı
• Deloitte. (2020). Salgının Çalışan Kadınlar Üzerindeki Etkisini Anlamak. Deloitte. 05 21, 2021 tarihinde https://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/tr/Documents/about-deloitte/salginin-calisan-kadinlar-uzerindeki-etkisini-anlamak.pdf adresinden alındı
• Deniz. (2020). Çalışan Kadınlar Covid-19'a Yakalandı. Bloomberg Businessweek Türkiye. 05 21, 2021 tarihinde https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---europe/---ro-geneva/---ilo-ankara/documents/genericdocument/wcms_758432.pdf adresinden alındı
• Disk. (2021, 03 07). 05 16, 2021 tarihinde Disk Araştırma Covid-19 Döneminde Kadın İşgücünün Durumu Raporu: http://arastirma.disk.org.tr/?p=5034 adresinden alındı
• Disk-Genelİş. (2020). Türkiye'de Kadın Emeği Raporu. Disk. Mart 26, 2021 tarihinde https://bianet.org/system/uploads/1/files/attachments/000/002/916/original/rapor.pdf?1583398048 adresinden alındı
• Ecevit, Y. (2010). , İşgücü Piyasasında Toplumsal Cinsiyet Eşitliği El Kitabı. Ankara: İşkur.
• Erikli, S. (2020). ÇALIŞMA YAŞAMINDA TOPLUMSAL CİNSİYET AYRIMCILIĞININ GÖRÜNÜMÜ. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 39-60.
• Ersoy, A., & Ehtiyar, V. R. (2020). Toplumsal Yük ve Kariyer: Konaklama Sektöründeki Kadın Yöneticilerin Kariyer Gelişimlerini Etkileyen Toplumsal Cinsiyet Faktörlerinin Analizi. Journal of Economy Culture and Society(62), 1-20. doi:DOI: 10.26650/JECS2020-0072
• Genç, Y., & Vural , F. (2018). İstihdam Politikalarının Çalışma Hayatına Etkisi ve Sosyal Hizmetler. Asos Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi(76), 53.
• Göcen, C. E. (2018). Türkiye’de Kadının İşgücüne Katılmadaki Yeri ve Uluslararası İstihdam Çabaları. Econder International Academic Journal, 2, 313-333. doi:0000-0001-8626-5808
• Gümüş, İ., & Türkyılmaz, B. (2017). GÜNEY AVRUPA VE TÜRKİYE’DE İŞ-YAŞAM DENGESİ: KARŞILAŞTIRMALI BİR ANALİZ. Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 64-88. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/329088 adresinden alındı
• Gündüz, R. (2019, Mart 8). OECD’de kadınların iş gücüne katılım oranının en düşük olduğu ülke Türkiye. Mart 26, 2021 tarihinde https://tr.euronews.com/2019/03/08/oecd-de-kadinlarin-is-gucune-katilim-oraninin-en-dusuk-oldugu-ulke-turkiye adresinden alındı
• Güzel, B. (2020). TÜRKİYE’DEKİ SOSYAL HİZMET UZMANLARININ TOPLUMSAL CİNSİYET ALGISININ BELİRLENMESİ. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi(16), 82-100. doi:https://doi.org/10.46218/tshd.825323
• Hacıalioğlu, A. B., & Sağlam, M. (2020). Covid-19 Pandemi Sürecinde Tüketici Davranışları ve E-Ticaretteki Değişimler. MEDYA VE KÜLTÜREL ÇALIŞMALAR DERGİSİ, 16-29.
• İçli, G. (2018). Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Politikaları ve Küreselleşme. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 141. doi:10.5505/pausbed.2018.91886
• ILO. (2020). COVID-19 Ortamında ve Sonrasında Uzaktan Çalışma- Uygulama Kılavuzu. ILO. https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---europe/---ro-geneva/---ilo-ankara/documents/publication/wcms_759299.pdf adresinden alındı
• ipsos. (2020, 12 04). Pandemi Sonrası Çalışma Modelleri Nasıl Değişecek? Kadının İstihdamı Nasıl Etkilenecek? 05 21, 2021 tarihinde www.ipsos.com/tr: https://www.ipsos.com/tr-tr/pandemi-sonrasi-calisma-modelleri-nasil-degisecek-kadinin-istihdami-nasil-etkilenecek adresinden alındı
• İstatistiklerle Kadın 2020 Tuik. (2021, 03 05). 05 16, 2021 tarihinde Tuikweb: https://tuikweb.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=37221 adresinden alındı
• Kaliannan, M., Perumal, K., & Dorasamy, M. (2016). DEVELOPING A WORK-LIFE BALANCE MODEL TOWARDS IMPROVING JOB SATISFACTION AMONG MEDICAL DOCTORS ACROSS DIFFERENTGENERATIONS. The Journal of Developing Areas, 50(5), 343-351. doi:10.1353 / jda.2016.0035
• Karabıyık, İ. (2012). TÜRKİYE’DE ÇALIŞMA HAYATINDA KADIN İSTİHDAMI. Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, XXXII(I), 231-260.
• Komisyonu, A. B. (2018). Kadın hakları ve cinsiyet eşitliği konusunda AB ne yapıyor? Brüksel. 05 31, 2021 tarihinde https://www.abbilgi.eu/tr/assets/docs/EU%20factsheet%20TR%20- %20Questions%20and%20Answers%20What%20is%20the%20EU%20doing%20for%20women's%20rights%20and%20gender%20equality.pdf adresinden alındı
• Kukreti, A., Painolli, A. K., & Rana, N. (2021). Where Do We Stand: Factors Affecting Sustainable Development. Prosedia Environmental Science, Engineering and Managment , 583-589.
• KüreselAmaçlar. (2015). https://www.kureselamaclar.org/amaclar/toplumsal-cinsiyet-esitligi. 05 23, 2021 tarihinde www.kureselamaclar.org: https://www.kureselamaclar.org/amaclar/toplumsal-cinsiyet-esitligi/ adresinden alındı
• Lewis, S., & Beauregard, T. A. (2018). The Meanings of Work-Life Balance: A Cultural Perspective. The Cambridge handbook of the global work-family interface (s. 720-732). içinde Cambridge University Press.
• Lungumbu, S., & Butterly, A. (2020, 11 26). Covid-19 salgını kadınların eşitlik mücadelesini BM'ye göre 25 yıl geriletebilir. 05 23, 2021 tarihinde www.bbc.com.tr: https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-55087826 adresinden alındı
• Mary K. Feeney, J. M. (2019). Family-friendly policies, gender, and work–life balance in the public sector. Review of Public Personnel Administration, 39(3), 422-448. doi:10.1177/0734371X17733789
• Matos, K. (2015). Modern families: Same- and different-sex couples negotiating at home. New York: NY: Families and Work Institute. Mayıs 16, 2021 tarihinde https://www.familiesandwork.org/research/other adresinden alındı
• Memiş, E. (2020). COVID-19 SALGINININ KADIN ÇALIŞANLAR AÇISINDAN ETKİLERİ. Tüsiad.
• Memiş, E. (2020). COVID-19 SALGINININ KADIN ÇALIŞANLAR AÇISINDAN ETKİLERİ. Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi. TÜSİAD.
• Onaran, B. T., Balsoy, G., & Pakkan, N. H. (2021). Özel Dosya: Toplumsal Cinsiyet ve Şiddet. Reflektif Sosyal Bilimler Dergisi, 5-9. doi:DOI: https://doi.org/10.47613/reflektif.2021.11
• Öcal, A. T. (2021). TÜRKİYE’DE İŞGÜCÜ PİYASASINDA TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTSİZLİĞİ. WORLD WOMEN CONFERENCE-II.
• Parlak, N. K. (2016). Refah Devletinin Yeniden Yapılanması ve AB Ülkelerinde İş-Yaşam Dengesi. Ankara: TAEM (Türk-Metal Sendikası Araştırma ve Eğitim Merkezi) Yayınları.
• Pwc Türkiye. (2021). Çalışma Hayatında Kadınlar Endeksi: https://www.pwc.com.tr/tr/hizmetlerimiz/insan-yonetimi-ve-organizasyon-danismanligi/yayinlar/calisma-hayatinda-kadinlar-endeksi-2021.html adresinden alındı
• Rasoolimanesh, S. M., Ramakrishna, S., Hall, C. M., Esfandiar, K., & Seyfi, S. (2020). A systematic scoping review of sustainable tourism indicators in relation to the sustainable development goals. Journal of Sustainable Tourism, 1-22. doi: https://doi.org/10.1080/09669582.2020.1775621
• Sachs, J. D. (2015). The Age of Sustainable Development. Columbia University Press.
• Salgın neden en çok kadınları vurdu? (2021, 03 07). 05 21, 2021 tarihinde https://www.dw.com/tr: https://www.dw.com/tr/salg%C4%B1n-neden-en-%C3%A7ok-kad%C4%B1nlar%C4%B1-vurdu/a-56787185 adresinden alındı
• Sarıca, Y. P., & Çağlı, E. (2018). İş-Aile Yaşamında Dengeyi Bulma Çabaları: Ülke İncelemeleri. Sosyal Güvenlik Dergisi, 8(1), 95-118. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/467994 adresinden alındı
• Savaş, N. (2019). KARAR ALMA MEKANİZMALARINDA TOPLUMSAL CİNSİYET. 05 20, 2021 tarihinde file:///C:/Users/nyuceol/Downloads/KARARALMAMEKANZMALARINDAKADIN.pdf adresinden alındı
• Seval, H. N. (2017). ÇALIŞAN KADINLARIN EN BÜYÜK SINAVI: İŞ-AİLE YAŞAMI DENGESİ(ZLİĞİ) VE KADIN SAĞLIĞINA ETKİSİ. Bilge Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(2), 184-193. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/400164 adresinden alındı
• Seval, H. N. (2017). Çalışan Kadınların En Büyük Sınavı: İş-Aile Yaşamı Dengesi(zliği) ve Kadın Sağlığına Etkisi. Bilge Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(2), 184-193. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/400164 adresinden alındı
• skdturkiye. (2020). Covid-19’dan en çok kadınları etkiledi. 05 21, 2021 tarihinde http://www.skdturkiye.org/: http://www.skdturkiye.org/esit-adimlar/guncel/covid19dan-en-cok-kadinlari-etkiledi adresinden alındı
• Şahin , S., & Bayhan , A. C. (2020). Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliğinin Ekonomik Boyutu. Lectio Socialis, 60.
• Şeker, A. (2020). Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliğinin İrrasyonelliği. .Curr Res Soc Sci, 6(2),, 92-102. doi:10.30613/curesosc.651457
• Şen, H., Kaya, A., & Alpaslan, B. (2018). Sürdürülebilirlik Üzerine Tarihsel ve Güncel Bir Perspektif. Ekonomik Yaklaşım, 29(107), 1-47. doi: 10.5455/ey.39101 Thiele, L. P. (2016). Sustainability. Cambrige, UK: Polity Press.
• Toksöz, G., & Memiş, E. (2018). İstihdamda Toplumsal Cinsiyet Eşitliği. Ankara: Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği (CEİD). Mayıs 21, 2021 tarihinde https://ceidizler.ceid.org.tr/dosya/ceidWeb1.4.1.1.4.pdf adresinden alındı
• (2020). Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Neden Önemli? https://www.kureselamaclar.org/ adresinden alındı
• Turan, S. (2020). ş Dünyasında Kadın-Kökler düşündüğümüzden daha derinde ve değişim kolay değil. Bloomberg Businessweek Türkiye. 05 21, 2021 tarihinde https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---europe/---ro-geneva/---ilo-ankara/documents/genericdocument/wcms_758432.pdf adresinden alındı
• Türk Tabipler Birliği. (2008, 03 07). Türk Tabipler Birliği. 02 21, 2021 tarihinde Türk Tabipler Birliği: https://www.ttb.org.tr/875ydj3 adresinden alındı
• Türkmen, D., & Alptekin, G. (2020). Ergenlerin Toplumsal Cinsiyet Eşitliğine İlişkin Tutumlarının Belirlenmesi. Uluslararası Dil, Eğitim ve Sosyal Bilimlerde Güncel Yaklaşımlar Dergisi (CALESS),, 609. doi:10.35452/caless.2020.32
• Umutlu, S. (2021). Kadınlarda İş-Aile-Yaşam Dengesi ve Tükenmişlik. Ankara: Astana Yayınları.
• UNDP. (2018). SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA HEDEFLERİ ve TOPLAM FAKTÖR VERİMLİLİĞİ. Toplam Faktör Verimliliği için Politika Çerçevesi Geliştirilmesine Destek Projesi.
• Uşen, Ş. (2020). COVID-19 SALGINI DÖNEMİNDE “ZORUNLU” EVDEN ÇALIŞMA:İŞ VE ÖZEL YAŞAMA ETKİLERİ(Özet Rapor). İ.Ü. İKTİSAT FAKÜLTESİ İNSAN KAYNAKLARI ARAŞTIRMA MERKEZİ . 05 15, 2021 tarihinde https://cdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=ozet.-inkam.-evden-calisma.pdf adresinden alındı
• Ünal, B., & Gülseren, L. (2020). COVID-19 pandemisinin görünmeyen yüzü:Aile içi kadına yönelik şiddet. Klinik Psikyatri Dergisi(23), 89-94. doi:DOI: 10.5505/kpd.2020.37973
• Vakfı, İ. K. (2019). AB KATILIM SÜRECİNDEKİ TÜRKİYE’NİN KADIN İSTİHDAMI KARNESİ. İstanbul: İKV. 05 20, 2021 tarihinde https://www.ikv.org.tr/images/files/%C4%B0KV_Degerlendirme_Notu_AB_Kat%C4%B1l%C4%B1m_S%C3%BCrecindeki_T%C3%BCrkiyenin_Kad%C4%B1n_%C4%B0stihdam%C4%B1_Karnesi(2).pdf adresinden alındı
• WEF. (2017). The Global Gender Gap Report-2017. WEF. 05 24, 2021 tarihinde http://www3.weforum.org/docs/WEF_GGGR_2017.pdf adresinden alındı www.hrdergi.com. (2021, 02 02). hrdergi. hrdergi.com: https://hrdergi.com/pandemide-isten-ayrilanlarin-yuzde-80%E2%80%99i-kadin adresinden alındı
• Yanıkkerem, E., Topsakal, Ö., & Boz, A. (2020). Sağlık Bilimleri Fakültesi Öğrencilerinin Toplumsal Cinsiyet Eşitliği. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 165.
• Yavuz, K. (2020). COVID-19 SALGINININ SOSYAL POLİTİKANIN GELECEĞİ ÜZERİNE ETKİLERİ. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(45), 181-193. doi:10.29228
• Yelçe, A. D. (2020, 11 16). hurriyet.com.tr. 05 15, 2021 tarihinde https://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/aysegul-domanic-yelce/covid-19-golgesinde-evden-calisma-ve-is-yasam-dengesi-41663387 adresinden alındı
• Yıldırım, F., & Gül, H. (2021). Uluslararası Kalkınma Politikaları ve Kadınların Güçlendirilmesi Üzerine Bir Değerlendirme. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(1), 679-695.