İfade Özgürlüğü Açısından Ağ Tarafsızlığı Kavramı veTürkiye’deki Hukuki Düzenlemeler ve Pratik Uygulamaları/Net Neutrality Concept in Terms of Freedom of Expression and Its Applications in Turkey

Yıl 2013, Cilt: 37 Sayı: 3, 37 - 60, 24.09.2013

Duygu Hatipoğlu Aydın , Çağdaş Ceyhan , Mustafa Berkay Aydın

Öz

‘Ağ tarafsızlığı’ (net neutrality), İnternet’in yaygınlaşmaya başladığı ve gündelikhayatın vazgeçilmezleri arasına girdiği 1990’ların sonunda ortaya atılmış ve hakkındakitartışmaların hala yoğun biçimde sürdüğü bir kavramdır. Kısaca ‘ağ tarafsızlığı’ olarakadlandırılan bu kavramın pek çok boyutu vardır. Esas meselenin ‘katmanlı erişim’ (accesstiering) olduğu tartışmada, ana hedef, İnternet servis sağlayıcıların ve hükümetlerinİnternet’teki tüm veriye eşit şekilde davranması ve kullanıcı, site, içerik, uygulama veiletişim tarzı ve benzeri kriterler bakımından ayrımcı ya da farklı uygulama yapmamasıdır.İnternet, gerek devletler gerekse şirketler tarafından düzenlenmeye ve etkilenmeye açıkbir alandır; ağ tarafsızlığı ise, bir bakıma İnternet’in nasıl düzenleneceği noktasında çokkatmanlı ve çok boyutlu bir tartışmanın genel adıdır. Ağ tarafsızlığı tartışmasının temelvurgusu İnternet’in kullanıcılara tarafsız olması vurgusudur. Özellikle 2000’li yıllardanitibaren ağ tarafsızlığı kavramı ABD’de sıkça tartışılmaya başlanmıştır. En önemli ağtarafsızlığı tartışmalarından bir olan ABD’nin en büyük cep telefonu operatörü olanVerizon Communication ile Federal İletişim Komisyonu (FCC) arasındaki tartışma haladevam etmektedir. Ağ tarafsızlığını savunan yaklaşımlar içerik sağlayıcıların yasal birdüzenleme yapılmaması halinde ayrımcı davranabileceklerini bunun da ağ tarafsızlığınıengelleyeceğini öne sürerken ağ tarafsızlığına karşı olanlar ise teknik ve iş modelininyenilenemeyeceğini öne sürmektedir. Özellikle İnternet’in demokratik karakteri ağtarafsızlığı tartışmalarında ön plana çıkmaktadır. Dikey bütünleşik İSS’lerin içeriküzerinde ayrımcılık yapması demokratik bir tartışma ve kamusal alan için gerekli olanerişim hakkını kısıtlayabilmektedir.Ağ tarafsızlığı kavram olarak ifade özgürlüğü ile doğrudan ilişkilidir. Ağ tarafsızlığı klasiksansür yapısı ve araçlarından da farklıdır. İhtiyaç bazlı ya da doğrudan engellemeler vebenzeri biçimlerde İnternet’teki veri trafiğinin ticari, reklam, güvenlik gibi amaçlarlaengellenmesi yahut denetlenmesi, gözetlenmesi, İnternet kullanıcılarını, özellikledüşüncelerini ifade etme, fikirlerini yayma noktasında, ‘doğrudan’ ve çoğunlukla‘habersiz’ bir engellemeye maruz bırakmaktadır. Örneğin DPI (deep packet inspection)teknolojisi katmanlı erişimin bir biçimidir; ‘İnternet trafiğinin tanımlanması,sınıflandırılması, gözetlenmesi ve denetlenmesi’ için ağ operatörlerine (ya da İnternetservis sağlayıcıları vb) izin veren bir uygulamadır. Giderek yaygınlaşan DPI teknolojisi,hem ağ tarafsızlığı hem de ifade özgürlüğü tartışmasının sınırlarını çizmek bakımındanönemlidir. DPI uygulamaları, hem gizliliği hem de iletişim özgürlüğünü ihlal ederekifade özgürlüğünü kısıtlayabilmektedir. DPI teknolojisi ile şirketler ve hükümetler, hangiverilerin, kime ne şekilde ulaşabileceğine ya da ulaştırılmayacağına karar verebilmegücüne sahip olmuşlardır. Öte yandan ağ tarafsızlığında, farklı bağlamlarda, farklıiçeriklerle tartışılmaktadır, kamu yararının hukuki, pratik ve ticari fikirlerle bir aradadüşünülmesi söz konusudur.Bu çalışmada, ağ tarafsızlığı kavramı açıklanmaya çalışılacak, bu kavramın ifadeözgürlüğü ile ilişkisine değinildikten sonra, Türkiye özelindeki hukuksal düzenlemelerve pratik uygulamaları örneklenmeye çalışılacaktır.

 

---

‘Net neutrality’ is a term, which appeared at the end of 1990’s when the Internetstarted spread and be one of the indispensables of live. Moreover, it is such a termthat discussions over it have still been continuing. The concept, which can shortlybe described as ‘the Internet objectivity’, has many dimensions. The main aim inthe discussion where the basic problem is ‘access tiering’ is to have Internet serviceproviders and the government to treat all the data located on the Internet evenly, andto have them not to do discriminatory or different treatments in terms of site, content,application and similar criteria. Internet is an area, which is vulnerable to be formedor affected by either governments or corporations, or both; on the other hand, ‘netneutrality’ is the common name of a multi-level and multidimensional discussion onhow the Internet should be formed. The basic emphasis of net neutrality is that theInternet should be neutral for the users. Net neutrality concept has been argued in theUSA, especially, since 2000’s. One of the most important arguments on net neutralityhas been continuing between one of the biggest cell phone operator in the USA, VerizonCommunication and Federal Communication Commission (FCC). While approachesdefending Net neutrality claim that if no legal regularities is held, then content (service)providers will be discriminative, thus resulting in preventing net neutrality, others whoare against net neutrality claim that technical and business model will not be renewed.The democratic character of the Internet stands out in the net neutrality arguments.The fact that vertically integrated ISP’s make discriminations on content limits theaccess rights needed for a democratic discussion and public sphere.‘Net neutrality’ is a concept, which is closely related to freedom of expression. Netneutrality is also different from classical censor structure and tools. Blocking, inspecting, or monitoring the data flow on the Internet in terms of commercial, advertisements orsecurity either because of needs or directly cause Internet user be prevented directlyor mostly without warning especially in terms of expressing their ideas, and spreadingtheir ideas. For example DPI (deep packet inspection) technology is a kind of multilevelaccess, which allows web operators (or Internet service providers, etc.) to define,classify, observe, and inspect traffic on the Internet. DPI technology, which is gettingmore important and widespread, is important to draw the borders of discussions onboth net neutrality and freedom of expression. DPI applications could limit freedom ofexpression by violating both secrecy and freedom of communication. With the help ofDPI technology, corporations and governments gained the power of determining whichdata to be given to who, or even whether to be given. On the other hand, ‘net neutrality’has also been discussed in relation to different concepts with different contents. Publicwelfare should be thought together with judiciary, practical and commercial ideas.In this study, the concept of ‘net neutrality’ will be defined, and after its relation withfreedom of expression made clear, judiciary arrangements and practical applications ofit would be exemplified in Turkey.

Anahtar Kelimeler

Ağ tarafsızlığı, ifade özgürlüğü, İnternet, içerik erişimi, DPI / Net neutrality, freedom of expression, Internet, access to content, DPI.

Kaynakça

• Ahmet Yıldırım v. Turkey Davası, No. 3111/10 (Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 18 Aralık 2012). http://www.ankarabarosu.org.tr/Detay.aspx?SYF=7677. Son erişim tarihi, 02013.
• Altaş, H (2009). Telekomünikasyon Alanındaki Abonelik Sözleşmeleri. İçinde: Prof. Dr.
• Ali Naim İnan’a Armağan, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 157-168. Alternatif Bilişim Derneği (2013) Türkiye’de İnternetin Durumu, http://www. alternatifbilisim.org/wiki/T%C3%9CRK%C4%B0YE%E2%80%99DE_%C4%B0NTERNET%
• E2%80%99%C4%B0N_DURUMU_-_2013. Son erişim tarihi, 7.05.2013.
• Altıparmak, M (2011). Ağ Kaynaklarının Tarafsızlığı http://cmehmet6parmak.wordpress. com/2011/04/18/ag-kaynaklarinin-tarafsizligi/9. Son erişim tarihi, 10.05.2013.
• Aru, Ç (2012) ABD’de Verizon FCC’nin Ağ Tarafsızlığı Düzenlemesi Yapmaya
• Yetkisi Olmadığını Yineledi. http://www.turk.internet.com/portal/yazigoster. php?yaziid=37920. Son erişim tarihi, 07.05.2013.
• Balkin, J (2009). The Future of Free Expression in a Digital Age (SSRN Scholarly Paper No. ID 1335055). Rochester, NY: Social Science Research Network. http://papers.ssrn. com/abstract=1335055. Son erişim tarihi, 10.05.2013.
• Barlow, J P (1996) A Declaration of the Independence of Cyberspace, https://projects. eff.org/~barlow/Declaration-Final.html. Son erişim tarihi, 10.05.2013.
• BEREC (Body of Europen Regulators for Electronic Communications) (2011) Guidelines on Transparency in the scope of Net Neutrality: Best practices and recommended approaches. y.y. BEREC.
• BTK (Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu) (2011). Şebeke Tarafsızlığı (Net Neutrality). Ankara. BTK.
• BTK (Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu) (2012). Genişbant Hizmetlerinde Şeffaflık
• Düzenlemeleri. Ankara. BTK. Directive 2002/22/EC of The European Parliament and of The Council of 7 March 2002 on universal service and users’ rights relating to electronic communications networks and services (Universal Service Directive) (7 Mart 2002) http://europa.eu/legislation_ summaries/information_society/legislative_framework/l24108h_en.htm. Son erişim tarihi, 10.05.2013.
• Dutertre, G (2007) Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarından Örnekler. Avrupa Konseyi Yayınları. Ankara.
• Dutton, W H, Dopatka, A, Law, G, Nash, V (2011). Freedom of Connection, Freedom of Expression: the Changing Legal and Regulatory Ecology Shaping the Internet. Paris: UNESCO.
• European Parliament Resolution on Freedom of Expression on the Internet (2006) http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?type=TA&reference=P6-TA-20060324&language=EN. Son erişim tarihi, 10.05.2013.
• European Union Approach (2013). European Union approach to Illegal and Harmful Content on the Internet (For submission to the COPA Commission) http://www. copacommission.org/meetings/hearing3/eu.test.pdf. Son erişim tarihi, 10.05.2013.
• Freedom House (2013). Freedom on The Net. http://www.freedomhouse.org/reporttypes/freedom-net. Son erişim tarihi, 10.05.2013.
• Ganley, P ve Allgrove, B (2006). Net Neutrality: A User’s Guide (SSRN Scholarly Paper No. ID 925693). Rochester, NY: Social Science Research Network. http://papers.ssrn. com/abstract=925693. Son erişim tarihi, 10.05.2013.
• Hahn, R ve Wallsten S (2006). The Economics of Net Neutrality. Economists’ Voice, 3(6), 1Kırlıdoğ, M, Uçkan, Ö, Fidaner, I B (2011). Deep Packet Inspection: Privacy and Communication Rights Violations. XVI. Türkiye’de İnternet Konferansı, İzmir.
• Kırlıdoğ, M, Fidaner, I B (2013). Derin Veri Analizi: İnternet’teki Temel Gözetim Aracı. Akademik Bilişim Konferansı 2013, Antalya. http://ab.org.tr/ab13/bildiri/327.pdf. Son erişim tarihi 25.08.2013.
• Köksal, E (2010) Ağ tarafsızlığı ilk Olarak Skype Benzeri Bir Uygulama Bloklandığında Konuşulmaya Başlandı- Söyleşi, http://www.turk.internet.com/portal/yazigoster. php?yaziid=30644. Son erişim tarihi 10.05.2013.
• Kurbalija, J (2010). An Introduction to Internet Governance (4. ed). y.y: DiploFoundation. La Rue, F (2011). Report of the Special Rapporteur on the promotion and protection of the right to freedom of opinion and expression (No. A/HRC/17/27). United Nations General Assembly.
• Lee Robin S ve Wu T (2009). Subsidizing Creativity through Network Design: ZeroPricing and Net Neutrality. Journal of Economic Perspectives, 23(3), 61-76.
• Macovei, M (2001). İfade Özgürlüğü: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Maddesi’nin Uygulanmasına İlişkin Kılavuz (No. 2).
• Marsden, C T (2010). Net Neutrality: Towards a Co-Regulatory Solution. Bloomsbury USA.
• Mendel, T, Puddephatt, A, Wagner, B, Hawtin, D, Torres, N (2012). Global survey on internet privacy and freedom of expression. Paris: UNESCO.
• Newman, J L (2008). Keeping the Internet Neutral: Net Neutrality and its Role in Protecting Political Expression on the Internet. Hasting Communications and Entertainment Law journal, Fall, 31(1), 153-172.
• Nunziato, D (2009). Virtual Freedom: Net Neutrality and Free Speech in the Internet Age
• ( ed). Stanford Law Books. Peer-to-peer. (10 Mayıs 2013). http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Peer-topeer&oldid=12907507. Son erişim tarihi, 10.05.2013.
• Phorm Fırtınası Büyümeye Devam Ediyor (2009). BT-Haber, http://www.btnet.com. tr/9549-phorm-firtinasi-buyumeye-devam-ediyor.html, Son erişim tarihi, 10.05.2013.
• PT Reklam Çözümleri Ticaret ve Servis Anonim Şirketi (2013). http://www. sektorelrehber.com.tr/firma/ptreklamcozumleriticaretveservisanonimsirketi. Son erişim tarihi, 10.05.2013.
• Save the Internet (2013). What We Do, Our Purpose. http://www.savetheinternet.com/ about. Son erişim tarihi, 22.04.2013.
• Sussman, L R (2000). Censor dot gov: the Internet and press freedom 2000. Journal of
• Government Information, 27(5), 537–545. Şahin, K (2009). İnsan Hakları ve Özgürlük Boyutuyla İfade Özgürlüğü: Gerekçeleri ve Sınırları. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• The Open Internet (2013). http://www.fcc.gov/guides/open-internet. Son erişim tarihi, 02013.
• Tiryaki, M K (2011). Ağ Tarafsızlığı ve Düzenleyici Yaklaşımlar, Bilişim Uzmanlığı Tezi, Ankara: BTK.
• Uçkan, Ö (2013). Gezi Sonrası Sosyal Medya: Büyük Biraderle Başa Çıkmak- Söyleşi, http://haber.sol.org.tr/devlet-ve-siyaset/gezi-sonrasi-sosyal-medya-buyuk-biraderlebasa-cikmak-haberi-78305. Son erişim tarihi, 25.08.2013.
• United Nations General Assembly Human Rights Council (2012). The Promotion, Protection and Enjoyment of Human Rights on the Internet. http://daccess-ods.un.org/
• TMP/3588119.74525452.html. Son erişim tarihi, 10.05.2013.
• Wu, T (2013) Network Neutrality FAQ. http://www.timwu.org/network_neutrality. html. Son erişim tarihi, 15.04. 2013.