Türkiye’de Düşünce Kuruluşları: Politik Bilginin Çeşitliliği, İmkânı ve Sınırlılıkları

Yıl 2022, Cilt: 46 Sayı: 1, 163 - 201, 14.03.2022

Mehmet Münip Babur , Nadir Suğur

Öz

Düşünce kuruluşları özellikle 2. Dünya Savaşından sonra Batılı ülkelerde önemli bir aktör haline gelmiştir. 1990’lı yıllardan itibaren sayıları artmış ve küresel olarak yayılmışlardır. Özellikle farklı karar alıcı çevrelere etki ederek karar alma süreçlerinde önemli bir aktör haline gelmişlerdir. Artık küresel ve ulusal düzeydeki politik kurum ve kuruluşların karar alma süreçlerinde düşünce kuruluşlarının ürettiği bilgilerin çok daha yaygın bir şekilde kullanıldığı görülmektedir. Düşünce kuruluşlarının 1960’lardan itibaren Türkiye ilk örnekleri ortaya çıkmıştır. Ancak 1990’lardan itibaren sayıları artmaya başlamıştır. Türkiye’deki düşünce kuruluşları son yıllarda bilgi üretim alanının en önemli güç merkezlerinden birisi haline gelmiştir. Özellikle 2000’li yıllarla birlikte, düşünce kuruluşlarının faaliyetleri sosyal, ekonomik ve politik alanında çok daha fazla görünür hale gelmiştir. Türkiye’de düşünce kuruluşlarının politik alanın inşasına yönelik ürettikleri bilgilerin kapsamı, faaliyetlerinin çeşitliliği, entelektüel kapasiteleri ve karar verici kurumsal aktörlerle olan ilişkileri açısından çok önemli bir konuma geldiği söylenebilir. Düşünce kuruluşlarının faaliyet alanları çeşitlilik göstermekle birlikte bu çalışma da düşünce kuruluşlarının politik alanın inşasında oynadıkları rol ele alınacaktır. 2019 yılı itibarıyla, Türkiye’de 53 düşünce kuruluşu bulunmaktadır. GGTTT İndekse göre içinde bulunduğu MENA bölgesinde Türkiye, İsrail ve İran’ın ardından en fazla düşünce kuruluşuna sahip 3. ülke konumundadır. Düşünce kuruluşlarının medyadaki görünürlüklerinin artması ile birlikte politik alanın inşasında ve politik aktörlerin karar alma süreçlerinde çok daha aktif bir rol oynadıkları görülmektedir. Bu çalışmada, politik alanının inşasında özellikle ABD ve Batı Avrupa ülkelerinde oldukça etkili olan bu kuruluşların Türkiye’de ne derece etkili oldukları ele alınmıştır. Bu bağlamda Türkiye’deki düşünce kuruluşlarının web sayfaları incelenmiş, yayınladıkları raporlar derlenmiş, faaliyet alanları tespit edilmiş ve Türkiye’nin önde gelen kimi düşünce kuruluşu temsilcileriyle derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Düşünce kuruluşlarının web-sayfaları ve sosyal medya ortamları betimsel içerik analizi yöntemi ile incelenmiştir. Araştırma sonucunda Türkiye’de düşünce kuruluşları önemli bir büyüklüğe ulaşmış olmakla birlikte, bu kuruluşlarının politik ve ekonomik güç merkezlerine karşı yeterince mesafeli olamadığı görülmüştür. Ayrıca düşünce kuruluşlarının, eleştirel bilgi kapasitelerinin sınırlı ve mali açıdan yeterince bağımsız ve özerk olamadıkları tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Düşünce kuruluşları, Politika, Politik bilgi, Bilgi, Yeni bilgi üretimi

Kaynakça

• Abelson, D. E. and Carberry, C. M. (1997). Policy experts in presidential campaigns: a model of think tank recruitment. Presidential Studies Quarterly, 27(4), 679-697.
• Akdoğan, Y. (2003). Muhafazakâr demokrasi. Ankara: Ak Parti Yayınları
• Akter, A. (2009). Türkiye’de stratejik araştırmalar üzerine bazı düşünceler. İçinde: H. Kanbolat ve H. A. Karasar (der) (2009). Türkiye’de stratejik düşünce kültürü ve stratejik araştırma merkezleri: başlangıcından bugüne Türk düşünce kuruluşları. Ankara: Nobel Yayınları, 4-16.
• Althusser, L. (2010). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları. İstanbul: İthaki Yayınları
• Aras, B., Toktaş, Ş. ve Kurt, Ü. (2010). Araştırma merkezlerinin yükselişi: Türkiye’de dış politika ve ulusal güvenlik kültürü. Ankara: SETA Yayınları
• Arslan, E. (2009). Düşünce Kuruluşlarının Türkiye Serüveni. İçinde: H. Kanbolat ve H. A. Karasar (der) (2009). Türkiye’de stratejik düşünce kültürü ve stratejik araştırma merkezleri: başlangıcından bugüne Türk düşünce kuruluşları. Ankara: Nobel Yayınları, 31-36.
• Ayman, S. G. (2009). Üniversitelerde kurulan stratejik araştırma merkezleri: Boğaziçi Üniversitesi -TÜSİAD Dış Politika Forumu (DIF) örneği İçinde: H. Kanbolat ve H. A. Karasar (der) (2009). Türkiye’de stratejik düşünce kültürü ve stratejik araştırma merkezleri: başlangıcından bugüne Türk düşünce kuruluşları. Ankara: Nobel Yayınları, 45-56.
• Bağcı, H. ve Aydın, A. (2009). Dünyada ve Türkiye’de düşünce kuruluşu kültürü. İçinde: H. Kanbolat ve H. A. Karasar (der) (2009). Türkiye’de stratejik düşünce kültürü ve stratejik araştırma merkezleri: başlangıcından bugüne Türk düşünce kuruluşları. Ankara: Nobel Yayınları, 57-123.
• Berger, P. ve Luckmann, T. (2008). Gerçekliğin sosyal inşası: Bir bilgi sosyolojisi incelemesi. İstanbul: Paradigma Yayıncılık
• Bourdieu, P. (1995). Pratik nedenler: eylem kuramı üzerine. İstanbul: Kesit Yayınları
• Bourdieu, P. (1996) Distinction: A Social Critique of the Judgement of the Taste. Massachusetts: Harvard University Press
• Bourdieu, P. (1997). Televizyon üzerine. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları
• Bourdieu, P. (2015). Bilimin toplumsal kullanımları: bilimsel alanın klinik bir sosyolojisi için. Ankara: Heretik Yayınları
• Campbell, J. L. and Pedersen, O. K. (2011). Knowledge regimes and comparative political economy. D. Beland ve R. H. Cox (2011). Ideas and Politics in Social Science Research 167: 172-90. New York: Oxford University Press.
• Campbell, J. L. (1998). Institutional analysis and the role of ıdeas in political economy. Theory and society, 27(3), 377-409.
• Castells, M. (2008). Enformasyon çağı: ekonomi, toplum ve kültür cilt 1, ağ toplumunun yükselişi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları
• Cetina, K. K. (2007). Culture in global knowledge societies: knowledge cultures and epistemic cultures. Interdisciplinary science reviews 32(4), 361-375.
• Chafuen, A. (2014). Think tanks and the power of networks. Https://www.Forbes.Com/ Sites/Alejandrochafuen/2014/02/19/Think-Tanks-And-The-Power-OfNetworks /#2a0d83324F47. Son erişim tarihi, 06/10/2019.
• Compston, H. (2009). Policy networks and policy change: putting policy network theory to the test. Hampshire: Palgrave Macmillan
• Cross, M. K. D. (2013). Rethinking epistemic communities twenty years later. Review of international studies, 39(1), 137-160.
• Denham, A. and Garnett, M. (2005). British think tanks and the climate of opinion. London: UCL Press
• Ediger, V. Ş. (2009). Türk think tankı’nın olgunlaşma dönemine doğru İçinde: H. Kanbolat ve H. A. Karasar (der) (2009). Türkiye’de stratejik düşünce kültürü ve stratejik araştırma merkezleri: başlangıcından bugüne Türk düşünce kuruluşları. Ankara: Nobel Yayınları, 197-208.
• Ersun, Ö. (2009). Stratejik araştırma kültürü. İçinde: H. Kanbolat ve H. A. Karasar (der) (2009). Türkiye’de stratejik düşünce kültürü ve stratejik araştırma merkezleri: başlangıcından bugüne Türk düşünce kuruluşları. Ankara: Nobel Yayınları, 233-241.
• Falkner, G. (2003). EU social policy in the 1990s: towards a corporatist policy community. London: Routledge
• Foucault, M. (1980). Power/knowledge: selected ınterviews and other writings 1972-1977. New York: Pantheon Books
• Gibbons, M., Limoges, C., Nowotny, H., Schwartzman, S., Scott, P. and Trow, M. (2010). The new production of knowledge: the dynamics of science and research in contemporary societies. London: Sage Publication
• Güvenç, S. (2006). Türkiye’nin dış politikası ve düşünce kuruluşları. İçinde: S. C. Mazlum ve E. Doğan (der), Sivil toplum ve dış politika: yeni sorunlar ve yeni aktörle. İstanbul: Bağlam Yayınları, 159-180.
• Güvenç, S. (2007). Türkiye’de düşünce kuruluşları ve uluslararası ilişkiler disiplini. Uluslararası ilişkiler/ınternational relations, 4(13), 137-144.
• Gramsci, A. (1986). Hapishane defterleri: tarih, politika, felsefe ve kültür sorunları üzerine seçme metinler. İstanbul: Onur Yayınları
• Haas, P. M. (1992). Introduction: epistemic communities and international policy coordination. International organization, 46(1), 1-35.
• Herman, E. S. ve Chomsky, N. (2012). Rızanın imalatı kitle medyasının ekonomi politiği. İstanbul: BGST Yayınları
• Kanbolat, H. (2009). Türkiye’de düşünce merkezi kültürünün oluşum süreci: Türkiye’de dış politika ve güvenlik alanındaki düşünce merkezleri. İçinde: H. Kanbolat ve H. A. Karasar (der) (2009). Türkiye’de stratejik düşünce kültürü ve stratejik araştırma merkezleri: başlangıcından bugüne Türk düşünce kuruluşları. Ankara: Nobel Yayınları, 305-319.
• Kantarcı, Ş. (2009). Yirmi birinci yüzyıl Türkiye’sinde doğan sivil tabanlı yeni kurumlar: stratejik araştırma merkezleri. İçinde: H. Kanbolat ve H. A. Karasar (der) (2009). Türkiye’de stratejik düşünce kültürü ve stratejik araştırma merkezleri: başlangıcından bugüne Türk düşünce kuruluşları. Ankara: Nobel Yayınları, 323-329.
• Karabulut, B. (2010). Dünyada ve Türkiye’de think tank kuruluşları: karşılaştırmalı bir analiz. Akademik bakış (4), 91-104
• Koellner, P. (2013). Think tanks: the quest to define and to rank them. GIGA Focus International Edition English, 10, ISSN 2196-3940
• Kuloğlu, A. (2009). Türkiye’de stratejik araştırma merkezlerine olan ihtiyaç. İçinde: H. Kanbolat ve H. A. Karasar (der) (2009). Türkiye’de stratejik düşünce kültürü ve stratejik araştırma merkezleri: başlangıcından bugüne Türk düşünce kuruluşları. Ankara: Nobel Yayınları, 413-418.
• Maier, H. (2004). The religious use of politics and/or the political use of religion. In Totalitarianism and political religions, volume 1. Routledge, 120-150.
• McGann, J. G. (1992). Academics to ideologues: a brief history of the public policy research ındustry. Political science and politics içinde 25 (4), 733-740.
• McGann, J. G. (2000). How think tanks are coping with the future. The Futurist, 34 (6), 16.
• McGann, J. G. (2007). Think tanks and policy advice in the United States, academics, advisors and advocates. New York: Routledge
• McGann, J. G. (2009). The think tank index. Foreing Policy Jan/Feb 2009, 82.
• McGann, J. G. (2017). 2016 The global go to think tanks report. http://repository.upenn.edu/think_tanks/12. Son erişim tarihi, 05/10/2019.
• McGann, J. G. (2021). 2020 The global go to think tanks index report. https://repository.upenn.edu/think_tanks/18. Son erişim tarihi, 23/06/2021.
• Medvetz, T. (2012). Murky power: “think tanks” as boundary organizations. D. Courpasson, D. Golsorkhi, J. J. Sallaz (Eds.) (2012). Rethinking power in organizations, ınstitutions, and markets research in the sociology of organizations. Bradford: Emerald Group Publishing, 113 – 133.
• Nurhan, A. (2009). Gelişmekte olan ülkelerde stratejik araştırma kültürü. İçinde: H. Kanbolat ve H. A. Karasar (der) (2009). Türkiye’de stratejik düşünce kültürü ve stratejik araştırma merkezleri: başlangıcından bugüne Türk düşünce kuruluşları. Ankara: Nobel Yayınları, 443-442.
• Pautz, H. (2011). Revisiting the think-tank phenomenon. Public policy and administration, 26(4), 419-435.
• Ritzer, G. ve Stepnisky, J. (2014). Sosyoloji kuramları. Ankara: De ki Yayınları
• Scott, J. M. (1999). Transnationalizing democracy promotion: the role od western political foundations and think –tanks. Democratization 6(3), 146-170.
• Sherrington, P. (2000). Shaping the policy agenda: think tank activity in the Europen Union. Global Society, 14(2), 173-189. Canterbury
• Smith, J. A. (1991), The idea brokers: think tanks and the rise of the new policy elites. New York: The Free Press Maxwell McMillan
• Sönmez, M. (2009). Türkiye’de düşünce merkezlerinin kurumsallaşması. İçinde: H. Kanbolat ve H. A. Karasar (der) (2009). Türkiye’de stratejik düşünce kültürü ve stratejik araştırma merkezleri: başlangıcından bugüne Türk düşünce kuruluşları. Ankara: Nobel Yayınları, 490-496.
• Stone, D. and Garnett, M. (1998). Introduction: think tanks, policy advice and governance. Stone, D., Denham, A. and Garnett, M. (Eds.) Think tanks across nations: a comparative approach Manchester: Manchester University Press, 1-21.
• Stone, D. (2000a). Think tank transnationalisation and non-profit analysis, advice and advocacy. Global Society. 14(2), 153-172.
• Stone, D. (2000b). Introduction to the symposium: the changing think tank landscape. Global Society, 14(2), 149-152.
• Stone, D. (2007). Recycling bins, garbage cans or think tanks? Three myths regarding policy analysis institutes. Public administration, 85(2), 259-278.
• Struyk, R. J. (2002). Management of transnational think tank networks. International Journal of Politics, culture and Society, 15(4), 625-638.
• Sudarshan, R. M. (2003). New partnerships in research: activists and think tanks. D. Stone. (Ed.) Banking on knowledge: The genesis of the global development network, 87-103.
• Tromblay, D. E. (2018). Intelligence and the intelligentsia: Exploitation of US think tanks by foreign powers. International journal of intelligence and counterintelligence, 31(1), 1-18.
• Weidenbaum, M. (2010). Measuring the influence of think tanks. Social science and public policy, 47 (2), 134-137
• Weaver, R. K. (1989). The changing world of think tanks. PS: Political Science & Politics içinde, 22(3), 563-578.
• Weaver, R. K. and McGann, J.G. (2000). Think tanks and civil societies in a time of change. R.K. Weaver ve J. G. McGann (Eds) (2017). Think tanks and civil societies catalysts for ideas and action. London: Routledge Taylor & Francis Group, 1-36.
• https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp. Son erişim tarihi, 23/06/2021
• https://www.brookings.edu. Son erişim tarihi, 24/06/2021