Türkiye’de Gündelik Hayatın Finansallaşması: Beyaz Yakalıların Finansal Borçluluk Deneyimleri

Yıl 2023, Cilt: 47 Sayı: 4, 1258 - 1291, 15.09.2023

İlkay Özküralpli

Öz

Bu çalışmada, finansal borçluluk deneyimlerinin gündelik hayatın finansallaşması çerçevesinde nasıl kurulduğunun ve buna bağlı olarak borçlu öznelliklerin üretiminin nasıl gerçekleştiğinin ortaya konması amaçlanmıştır. Finansallaşmış neoliberalizmde borç ve borçluluğun anlamları finansın spekülatif mantığıyla dönüşmüştür. Bu bağlamda, finansal araçları içermeyen borçlanma deneyimlerinden farklılaştığı ölçüde borçlu öznellikler de dönüşüp, çeşitlenmiştir. Çalışma kapsamında İstanbul’da çalışan en az bir ihtiyaç kredisi çekmiş beyaz yakalı 25 katılımcıyla derinlemesine görüşmeler yapılmış. Bu görüşmeler, söylem analizi aracılığıyla analiz edilmiştir. Sonuç olarak, kredinin bir finansal araç olarak spekülatif mantığının borçlanma deneyimine sirayet ederek, borcu ve borçlanmayı normalleştirdiği tespit edilmiştir. Bu normalleşme, borçluluğun içinde inşa edildiği yaşamın sosyo-ekonomik koşullarıyla bağıntısını koparacak biçimde işler ve anlatılar bireysel bir başarısızlık/başarı hikâyesi içine yerleşir. Böylelikle, kredinin tepkisel borçlanma dışı kullanımları bir sorun olarak ortaya çıkmadığı gibi politikleştirilemez de.

Anahtar Kelimeler

borç, finansal borçluluk, gündelik hayatın finansallaşması, kredi, kredi kartları

Financialization of Everyday Life In Turkey: Financial Indebtedness Experiencess of White-Collars

Öz

In this study, it has been aimed to determine how the experience of financial indebtedness was established within the framework of the financialization of everyday life and accordingly the production of the indebted subjectivities. In financialized neoliberalism, the meaning of debt and indebtedness is transformed by the speculative logic of finance. In this context, the borrowing experiences, realized by financial instruments such as consumer loans and credit cards, differ from the borrowing experiences which do not include financial instruments, and the indebted subjectivities are transformed and diversified in accordance with this difference. In this scope, 25 one-to-one in-depth interviews were conducted with white-collar participants who are working in Istanbul and had received one consumer loan at least. These interviews were analyzed through discourse analysis. As a result, it has been determined that the speculative logic of credit as a financial instrument permeates the experience of indebtedness and normalizes debt and indebtedness. This normalization works in such a way as to disassociate indebtedness from the socio-economic conditions of the life, and narratives are embedded in an individual failure/success story. In this way, uses of credit that cannot be reduced to reactive borrowing neither emerge as a problem nor can be politicized.

Anahtar Kelimeler

debt, financial indebtedness, financialization of everyday life, loans, credit cards

Kaynakça

• Aalbers M B (2008). The financialization of home and the mortgage market crisis. Competition & Change 12(2), 148–166.
• Agamben G (2017). Çıplaklıklar. Çev. Suna Kılıç, İstanbul: Alef Yayınevi.
• Adkins L (2017). Speculative features in the time of debt. The Sociological Review, 65(3), 448-462.
• Akçay Ü (2015). Güvencesizlik ve finansal içerilme. Başlangıç Dergisi, 27 Aralık. Son erişim tarihi, 30/03/2022.
• Akçay Ü (2017). Finansallaşma, Merkez Bankası Politikaları ve Borcun ‘Özelleştirilmesi’. İçinde P Bedirhanoğlu, Ö Çelik ve H Mıhçı (der), Finansallaşma Kıskacında Türkiye’de Devlet, Sermaye Birikimi ve Emek, İstanbul: NotaBene Yayınları, 45-83.
• Akçay Ü ve Güngen A R (2014). Finansallaşma, Borç Krizi ve Çöküş: Küresel Kapitalizmin Geleceği. İstanbul: NotaBene Yayınları.
• Akçay Ü ve Azizoğlu B (12.04.2015). Finansallaşma ve Borç Araştırma Ağı (DE-FIRE). http://riturkey.org/2015/04/finansallasma-ve-borc-arastirma-agi-de-fire-umit-akcay-bert-azizoglu/ Son erişim tarihi: 29.04.2023.
• Anonim Borç Direnişçileri Kolektifi (2022). Borç Direnişçisinin El Kitabı, Çev. İ Özküralpli ve U Karadağ, ViraVerita E-Dergi, 16, 62-72.
• Ascher I (2018). Portföy Toplumu: Kapitalist Öngörü Tarzı Üzerine. Çev. U Gezen, İstanbul: Açılım Kitap.
• Baker U (2018). Kanaatlerden İmajlara, Duygular Sosyolojisine Doğru, 5. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bauman Z (2019). Borçlu Zamanlarda Yaşamak: Citlali Rovirosa-Madrazo ile Söyleşi. Çev. A E Pilgir, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Beck U (1992). Risk Society: Towards a New Modernity. Çev. M Ritter, Londra: Sage Publications.
• Becker G S (1993). Human capital: A Theoretical and Empirical Analysis with Special Reference to Education. Chicago: University of Chicago Press.
• Bora T vd (2011). “Boşuna mı Okuduk?” Türkiye’de Beyaz Yaka İşsizliği. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bowsher J (2018). Credit/debt and Human Capital: Financialized Neoliberalism and The Production of Subjectivity. European Journal of Social Theory, 22 (4), 1-20.
• Brown W (2017). Halkın Çözülüşü: Neoliberalizmin Sinsi Devrimi. Çev. B E. Aksoy, İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Butler J ve Athanasiou A (2017). Mülksüzleşme: Siyasaldaki Performatif, Çev. B Ertür, İstanbul: Metis Yayınları.
• Chen J (2022). Spot Loan Definition, https://www.investopedia.com/terms/s/spot-loan.asp. Son erişim tarihi, 15.02.2022.
• Çalışkan K ve Callon M (2009). Economization, Part 1: Shifting Attention from The Economy Towards Processes of Economization. Economy and Society, 38 (3), 369-98.
• Dardot P ve Laval C (2012). Dünyanın Yeni Aklı: Neoliberal Toplum Üzerine Deneme, Çev. I Ergüden, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Dean M (1999). Governmentality: Power and Rule in Modern Society. Londra: Sage.
• Deleuze G (2013). Müzakereler, Çev. İ Uysal, İstanbul: Norgunk Yayıncılık.
• Deville J ve Seigworth G (2015). Everyday debt and credit. Cultural Studies, 29 (5-6), 615-629.
• dos Santos P (2012). On The Content of Banking in Contemporary Capitalism. İçinde C Lapavitsas (der), Financialisation in Crisis, Chicago: Haymarket, 83-118.
• Duménil G ve Lévy D (2005). The Neoliberal (Counter-)Revolution. İçinde Saad-Filho A ve Johnston D (der.), Neoliberalism: A Critical Reader, Londra: Pluto Press, 9–19.
• Dünya Bankası (2008). Finance for all? Policies and Pitfalls in Expanding Access. World Bank Policy Research Report. Washington, DC: World Bank.
• Ergur A (2005). Kredi Kartı Kullanımında Zaman Algılaması ve Borçlu Yaşam. Toplum ve Bilim, 102, 128-141.
• Ergur A (2012). Hermetik Yaşam Döngüsünün Kuruluşu: Sanayi-Sonrası Yaşam Biçimleri, Tüketim Örüntüleri ve Kentle Steril Temas Yordamları. Galatarasay Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayını, Özel Sayı (2), 11-67.
• Ertürk İ vd (2007). The Democratization of Finance? Promises, Outcomes and Conditions. Review of International Political Economy, 14 (4), 553-75.
• Feher M (2009). Self-Appreciation or The Aspirations of Human Capital. Public Culture 21 (1), 21-41.
• Feinberg R (1986). Credit Cards as Spending Facilitating Stimuli: A Conditioning Interpretation. Journal of Consumer Research, 13(3), 348-356.
• Fine B ve Saad-Filho A (2017). Thirteen Things You Need to Know About Neoliberalism. Critical Sociology, 43 (4-5), 685-706.
• Fleming P (2017). The Death of Homo Economicus: Work, Debt and the Myth of Endless Accumulation. Londra: Pluto Press.
• Fligstein N ve Goldstein A (2015). The Emergence of a Finance Culture in American Households, 1989–2007. Socio-Economic Review, 13 (3), 575–601.
• Foucault M (2013). Güvenlik, Toprak, Nüfus, College de France Dersleri 1977 – 1978, Çev. F Taylan, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Foucault M (2015). Biyopolitikanın Doğuşu, College de France Dersleri 1978-1979, Çev. A Tayla, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Gonzalez F (2015). Where are the Consumers?,‘Real Households’ and the Financialization of Consumption. Cultural Studies, 29(5-6), 781-806.
• Graeber D (2015). Borç: İlk 5000 Yıl, Çev. M Pehlivan, İstanbul: Everest Yayınları.
• Güngen A R (2017). Finansal Tabana Yayılma Siyaseti ve Türkiye’de Devletin Finansallaşması. İçinde P Bedirhanoğlu, Ö Çelik ve H Mıhçı (der), Finansallaşma Kıskacında Türkiye’de Devlet, Sermaye Birikimi ve Emek, İstanbul: NotaBene Yayınları, 23-45.
• Güngen A R (2021). Borçlandırma Siyaseti: Türkiye’de Finansal İçerilme - Ankara Dayanışma Akademisi Kitaplığı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Haiven M (2011). Finance as Capital’s Imagination? Reimagining Value and Culture in an Age of Fictitious Capital and Crisis. Social Text, 29 (3), 93-124.
• Haiven M (2012-2013). Finance Depends on Resistance, Finance Is Resistance, and Anyway, Resistance Is Futile. Mediations 26,1-2, Güz – Bahar, 85-106, Son erişim tarihi 01.09.2016.
• Haiven M (2013). Metaphoric Wealth: Finance, Financialization and the End of Narrative. İçinde T Dufresne ve C Sacchetti (der.), The Economy as Cultural System: Theory, Capitalism, Crisis, New York ve Londra: Continuum International Publication.
• Haiven M (2016). Hayali Sermaye, Popüler Kültürde ve Gündelik Yaşamda Finansallaşma, Çev. Y E Kara, İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Hardt M ve Antonio N (2012). Duyuru, Çev. A Yılmaz, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Harvey D (2015). Neoliberalizmin Kısa Tarihi, Çev. A Onacak, İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Hillig A (2019). Everyday Financialization: The Case of UK Households. Environment and Planning A: Economy and Space, 51 (7), 1460–1478.
• Hirschman E (1979). Differences In Consumer Purchase Behavior by Credit Card Payment System. Journal of Consumer Research, 6, 58-66.
• Kahn J (2011). Cash or Card: Consumer Perceptions of Payment Methods. (Doktora Tezi). Auckland University of Technology.
• Kalfa M (2016). Bulmak ve Bulunmak Fiillerinin Anlam ve Kullanım Özellikleri. TÜBAR XL, Güz, 83-104.
• Karaçimen E (2014). Financialization in Turkey: The Case of Consumer Debt. Journal of Balkan & Near Eastern Studies, 16 (2), 161-180.
• Karaçimen E (2015). Türkiye’de Finansallaşma, Borç Kıskacında Emek. İstanbul: SAV Yayınları.
• Kart E (2015). Yoksulluğun Mekanlarında Borçluluğun ve Borçlu’nun Üretilişi. Borçlan(dır)ma ve Türkiye’de Borçluluk, Praksis, 38 (2), 155 -179.
• Krippner G R (2005). The Financialisation of the American Economy. Socio-Economic Review, Review 13(3): 411–415.
• Kutz W (2018). Financialization Interrupted: Unwilling Subjects of Housing Reform in Morocco, City 22(4): 568–583.
• Langley P (2004). In The Eye of the “Perfect Storm”: The Final Salary Pension Crisis and Financialisation of Anglo-American Capitalism. New Political Economy 9(4): 539–558.
• Langley P (2007). Uncertain Subjects of Anglo-American Financialization. Cultural Critique 65 (Güz): 67–91.
• Langley P (2008). The Everyday Life of Global Finance: Saving and Borrowing in Anglo-America. New York: Oxford University Press.
• Lapavitsas C (2009). Financialisation, or the Search for Profits in the Sphere of Circulation. Economiaz 72(3): 98-119.
• Lazzarato M (2014). Borçlandırılmış İnsanın İmali, Çev. M Erşen, İstanbul: Açılım Kitap.
• Lazzarato M (2015). Borçla Yönetmek, Çev. Ş Çiltaş, İstanbul: Otonom Yayıncılık.
• Lemke T (2015). Foucault, Yönetimsellik ve Devlet, Çev. U Özmakas, Ankara: Pharmakon Yayınevi.
• Martin R (2002). Financialization of Daily Life. Philedelphia: Temple University Press.
• Marx K (1999 [1894]). Capital, Vol. III. New York: International Publishers. https://www.marxists.org/archive/marx/works/1894-c3/ch29.htm. Son erişim tarihi: 13.02.2021.
• Mc Kee Y (2015). DEBT: Occupy, Çağdaş Sonrası Sanat ve Borç Direnişinin Estetiği, Çev. A Boren. İçinde A Kuryel ve B Ö Fırat (der.), Küresel Ayaklanmalar Çağında Direniş ve Estetik, İstanbul: İletişim Yayınları, 355 – 383.
• Mirowski P (2013). Never Let a Serious Crisis Go to Waste: How Neoliberalism Survived the Financial Meltdown. Londra, New York: Verso.
• Montgomerie J (2009). The Pursuit of (Past) Happiness? Middle-class Indebtedness and American Financialisation. New Political Economy, 14 (1), 1-24.
• Öngel S (2018). İşçi Sınıfı, Kriz ve Borçluluk”. Yeni Emek Çalışmaları, Sınıf Perspektifinden Krize Bakmak Paneli. http://yeniemek.org/isci-sinifi-kriz-ve-borcluluk/ . Son erişim tarihi: 26.05.2019.
• Peck J (2010). Constructions of Neoliberal Reason. New York: Oxford University Press.
• Pellandini-Simányi L (2020). The Financialization of Everyday Life. İçinde C Borch ve R Wosnitzer (der), The Routledge Handbook of Critical Finance Studies. New York ve London: Taylor & Francis.
• Pellandini-Simányi L vd. (2015). The Financialization of Everyday Life or The Domestication of Finance? How Mortgages Engage with Borrowers’ Temporal Horizons, Relationships and Rationality in Hungary. Cultural Studies, 29 (5-6), 733-759.
• Pellandini-Simányi L ve Vargha Z (2019). How Risky Debt Became Ordinary: A Practice Theoretical Approach. Journal of Consumer Culture 20(2): 235–254.
• Read J (2012). Homo Economicus’un Bir Soykütüğü: Neoliberalizm ve Öznelliğin Üretimi, Çev. Ş Öztürk, Cogito, 70-71, Yaz, 82-95.
• Runnemark E, Hedman J ve Xiao X (2015). Do Consumers Pay More Using Debit Cards than cash? Electronic Commerce Research and Applications, 14(5): 285-291.
• Sachetti C (2013). Giriş. İçinde TDufresne ve S Sachetti (der.), The Economy As Cultural System: Theory, Capitalism, Crisis, New York: Bloomsbury.
• Sarıtaş-Oran S (2017). Sermayeyi BESlemek: Bireysel Emeklilik Sistemi ve Emekliliğin Finansallaşması. İstanbul: NotaBene Yayınları.
• Schultz T W (1962). Reflections on Investment in Man. Journal of Political Economy 70, 5(2).
• Soman D (1999). Effects of Payment Mechanism on Spending Behavior: The Illusion of Liquidity. Journal of Consumer Research, 27 (4), 460-474.
• Soman D ve Cheema A (2002). The Effect of Credit on Spending Decisions: The Role of The Credit Limit and Credibility. Marketing Science, 21(1), 32-53.
• Soederberg S (2013). The US Debtfare State and The Credit Card Industry: Forging Spaces of Dispossession. Antipode, 45 (2), 493–512.
• Soederberg S (2016). Borç Refahı Devletleri ve Yoksulluk Endüstrisi: Para Disiplin ve Artık Nüfus, Çev. E Karaca, İstanbul: NotaBene Yayınları.
• Sullivan T, Warren E ve Westbrook J (2000). The Fragile Middle Class: Americans in Debt. New Haven: Yale University Press.
• Toscano A (2014). Alien Mediations: Critical Remarks on The Making of the Indebted Man. The New Reader (1).
• Tuovila A (2021). Revolving credit. Investopedia. https://www.investopedia.com/terms/r/revolvingcredit.asp. Son erişim tarihi: 15.02.2022.
• Uca O (2016). Türkiye’de Orta Sınıfın Fotoğrafı: Akışlar ve İlişkiler, Maddi Olmayan Emeğe Sahanın Eleştirisi. İstanbul: NotaBene Yayınları.
• van der Zwan N (2014). Making Sense of Financialization. Socio-Economic Review, 12, 99-129.
• Yükseker D (2010). Türkiye Toplumunu Bir Arada Tutan Nedir? Toplumsal Tutkal Olarak Borç ve Borçluluk. Toplum ve Bilim, 117, 6-18
• Zelizer V A (2011). Economic Lives: How Culture Shapes the Economy. Princeton: Princeton University Press .