Cemâleddîn Aksarâyî’ye Nispet Edilen Hâşiye ale’l-Keşşâf’ta Ayetlere Dilbilimsel Yaklaşımlar

Yıl 2017, , 125 - 153, 30.06.2017

Mehmet Kaya

https://doi.org/10.30523/mutefekkir.331946

Öz

Dilbilimsel tefsir Kur’an yorumunda müfessirin ilk başvurduğu ve de tarihsel açıdan en kadim yöntemdir. Mutezilî düşünce biçimini ayetler üzerinde uygulamayı hedefleyen bir tefsir olarak Zemahşerî’nin el-Keşşâf adlı eseri, bu özelliğiyle eleştirilse de barındırdığı eşsiz dilbilimsel yorumlar sebebiyle hemen her anlayıştaki müfessirin başvurduğu bir kaynak olma hüviyetine sahiptir. Bu özelliği sebebiyle üzerinde birçok muhtasar, şerh ve haşiye çalışması yapılmıştır. Keşşâf haşiyelerinden biri de Manisa İl Halk Kütüphanesi Manisa Akhisar Zeynelzade Koleksiyonu 45 Ak Ze 422 numaralı arşivde kayıtlı Cemaleddin Aksarâyî (ö. 791/1388)’ye nispet edilen Hâşiye ale’l-Keşşâf’tır. Yaptığımız araştırmada bu eserin, Beyzâvî (ö. 638/1286)’nin Envâru’t-tenzîl’i üzerine yazılmış bir haşiye olduğunu ve de yazarının Cemâleddin İshâk el-Karamânî (ö. 933/1527) olduğunu tespit etmiş bulunmaktayız. Eserde ayetler dilbilimsel açıdan kelime anlamı, iştikak sarf, nahiv ve belagat ilmi açısından yorumlanmış, sıkça kelimenin irab farklılığına ve bu durumda ortaya çıkan anlam farklılıklarına değinilmiştir. Biz bu çalışmada Cemâleddîn Aksarâyi’ye nispet edilen Hâşiye ale’l-Keşşâf adlı eserdeki ayetlerin dilbilimsel yorumlarını inceleyeceğiz.

Anahtar Kelimeler

Dilbilimsel Tefsir, Aksarâyî, Karamânî, Hâşiye ale’l-Keşşâf, Eleştiri

Linguistic Approaches to the Quranic Verses in Hâşiye ale’l-Keşşâf At-tributed to Jamâleddîn Aksarâyî

Öz

In the interpretation of Qur’an, linguistic tafsir is the first and ancient method that a mufassir refers to. Although Zemahşerî’s al-Keşşâf which aimed to apply the Mu’tazila way of thinking on the verses have been criticized, because of its unique linguistic interpretations, it has the identity of being a source that the mufassirs in every comprehension have referred to. Because of this feature, several mufassirs have performed exegesis and annotation studies on it. One of these studies is Hâşiye ale’l-Keşşâf which is connected to Jamal al-Din Aksarayî (d. 791/1388) and located in Manisa City Public Library, in Manisa Akhisar Zeynelzade collection and stored in the archive number 45 Ak Ze 422. We think it is mistaken for his missing annotation in Süleymaniye Library Carullah Collection no 208 and as a result of the search we did, we have made firm that this work is an annotations written about al-Baydawi (d. 638/1286) Anwar al-tanzil and its author is Jamal al-Din Ishaq al-Qaramani (d. 933/1527). In this book, the Quranic verses were interpreted in terms of linguistics, meaning of the words, lexicalize, syntax and rhetoric, and also noun/verb differences of the word and the meaning differences. In this study we are going to examine the linguistic interpretations of the Quranic verses in Hâşiye ale’l-Keşşâf attributed to Jamaleddin Aksarayi.

Anahtar Kelimeler

Linguistic Tafsir, Aqsarayî, Qaramani, Hâşiye ale’l-Keşşâf, Critics

Kaynakça

• Ata, Ramazan, Selçukludan Osmanlıya Aksaray Okulu, Hüner Yay. Konya 2016.