Mukhtaṣar Ikhtilāf al-‘Ulamā, Abū Jaʿfar Aḥmad aṭ-Ṭaḥāwī

Yıl 2021, , 309 - 314, 15.06.2021

Muhammed Hüsnü Çiftçi

https://doi.org/10.30523/mutefekkir.949257

Cited By: 1

Öz

Muhtasaru İhtilâfi’l-‘Ulemâ, Ebû Ca’fer et-Tahâvî

Öz

Ebû Ca‘fer et-Tahâvî’nin (ö. 321/933), fıkha dair ilk kaleme aldığı İḫtilâfü’l-‘ulemâ adlı eseri günümüze kadar gelmiş olmakla birlikte eserin 130 cüz olduğu bildirilmektedir. Daha sonra İmam Kerhî’nin (ö. 340/952) önemli talebelerinden Ebû Bekr el-Cessâs (ö. 370/981) tarafından kitap ihtisar edilmiş ve Muḫtaṣaru iḫtilâfi’l-‘ulemâ adıyla şöhret bulmuştur.
Eser önce İḫtilâfü’l-fuḳahâ adıyla Muhammed Sagîr Hasan el-Ma‘sûmî, tarafından 1971’de İslâmâbâd’da eksik olarak yayınlanmıştır. Daha sonra tamamı Muḫtaṣaru iḫtilâfi’l-‘ulemâ adıyla Abdullah Nezîr Ahmed tarafından 1995’te Beyrut’ta tahkikli olarak neşredilmiştir.
Eser, 5 cilt olup fihrist ve diğer ziyadeler hariç 2128 sayfadan ibarettir. Muhakkik fıkhî ihtilâfları toplamda 2322 başlıkta numaralı olarak tasnif etmiştir. Kitap, diğer fıkıh kitaplarındaki gibi “Kitâbü’t-tahâre”, “Kitâbü’s-salât” şeklinde başlıklandırılmış olmakla birlikte “bab” ve “fasıl” şeklinde tasnif edilmemiştir. Halbuki müellifin daha sonra kaleme aldığı Şerhu Me‘âni’l-âsâr adlı eserinde bab başlıklarının kullanıldığı görülmektedir.
Tahâvî ihtilâflı meseleleri incelediği bu eserinde mezheplere dair verdiği bilgileri mezheplerin kendi kaynaklarından aktarmaktadır. Mezheplerin teşekkül ve gelişme sürecinde Tahâvî’nin diğer mezhepleri de kuşatıcı bir eser kaleme almış olması, Hanefî literatürü için önemli bir kazanım sayılmalıdır. Nitekim Saymerî’nin (ö. 436/1045) kendi dönemine kadar bu eserin bir benzerinin yazılmadığını haber vermiş olması eserin ilm-i hilâf sahasında bir ilk olduğunu teyit etmektedir. Ayrıca müellifin, 2322 farklı ihtilâflı konuyu inceleyerek fıkıh literatürüne geniş bir fihrist kazandırmış olması çalışmaya ayrı bir değer kazandırmaktadır. Hâlbuki Tahâvî’nin diğer eserlerinde bu oranda konu başlığı yer almamaktadır.

Anahtar Kelimeler

İhtilâfi’l-‘Ulemâ, et-Tahâvî, İḫtilâfü’l-fuḳahâ