GEÇMİŞTE VE GÜNÜMÜZDE ÇEMENOTUNUN KULLANIM ALANLARI: TRIGONELLA FOENUM-GRAECUM L.

Yıl 2015, Cilt: 5 Sayı: 1, 1 - 4, 01.04.2015

Ayşe Baldemir , Selen İlgün

Öz

Akdeniz Bölgesi ve Asya kökenli olan Trigonella foenumgraecum L. (Leguminosae) bilinen en eski bitkilerdendir. Bitkinin tohumları ve yaprakları dünyanın farklı ülkelerinde çeşitli amaçlar için (tedavide, baharat, zararlılarla mücadele ve parfüm sanayi gibi) kullanılır. Örneğin tohumları Eski Mısır’da; doğumu kolaylaştırıcı ve sütü arttırıcı olarak, geleneksel Çin tıbbında; erkek üreme sistemi ve böbrek rahatsızlıklarında, İran’da ise halk arasında tonik olarak ve kan şekerini düşürmek için kullanılmıştır. Literatüre göre Dioscorides, jinekolojik rahatsızlıkların bütün tiplerinde bu bitkiyi kullanmıştır. Türkiye’de T. foenum-graecum türünün tohumları eski devirlerden beri cinsel gücü arttırıcı, çıban tedavisinde, balgam söktürücü, müshil etkili ve şeker hastalığına karşı kullanılmıştır. Bu tohumlar, İç Anadolu Bölgesi’nde özelliklede Kayseri ve Yozgat illerinde sıklıkla tüketilen “Çemen” isimli karışımın ana maddesini oluşturur.Bu çalışmada T. foenum-graecum tohumlarının geçmişte ve günümüzde kullanım alanları ile ilgili bilgiler derlenmiştir

Anahtar Kelimeler

Trigonella foenum-graecum, Çemen, Geleneksel kullanım, Kayseri

Usage Areas of Fenugreek in the Past and Today: Trigonella foenum-graecum L.

Öz

Abstract Originated from Mediterranean Region and Asia, Trigonella foenum-graecum L. (Leguminosae) is one of the oldest herbs known. Fenugreek leaves and seeds have been used in different countries around the world for different purposes (such as medicinal uses, spice, controlling insects, perfume industries). For instance, seeds of Fenugreek was used to easy childbirth and to increase milk flow in Ancient Egypt, for kidney disturbances and male productive tract problems intraditional Chinese medicine, and also in Iranian traditional medicine it was used as a tonic, blood sugar lowering. According to the literature, Dioscorides used to seeds of Fenugreek for all types of gynecological problems. In Turkey, Foenugreek seeds have been used to aphrodisiac, treatment of abscess, expectorant, laxative and diabetes since ancient times. The seeds, constitute the main ingredient of the spice mixture, known as “Çemen”, often consumed in the Central Anatolia, especially provinces of Kayseri and Yozgat. In this study, information about usage areas of T. foenum-graecum seeds in the past and present have been compiled.

Anahtar Kelimeler

Trigonella foenum-graecum, Çemen, Geleneksel kullanım, Kayseri

Kaynakça

• Akgül A. Baharat Bilimi ve Teknolojisi. Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Gıda Bilimi ve Teknolojisi Bölümü Derneği Yayınları No: 15. 1993.
• Elçi MŞ. Farklı Çemen (Trigonella foenum-graecum L.) Çeşit ve Populasyonlarının Van Ekolojik Koşullarında Bazı Verim ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. 2010.
• Petropoulus GA. Medicinal and Aromatic Plants–Industrial Profiles. New Fetter Lane London. 2002.
• Toppo AF, Akhand R, Pathak AK. Pharmacological Actions And Potential Uses of Trigonella Foenum-graecum: A Revıew. Asian Journal of Pharmacetical and Clinical Research. 2009;4,29:32.
• Attokaran M. Natural Food Flavors and Colorants. IFT Press, ISBN 978-0-8138-2110-8, 2011.
• Seidemann J. World Spice Plants Economic Usage, Botany, Taxonomy. Springer –Veriag Berlin Heiderberg New York. Gençkan MS. Yem Bitkileri Tarımı. E.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları. 1983
• Manniche L. An Ancient Egyptian Herbal. British Museum Press, 2 Edt, ISBN 978-0714119748, 2006.
• Sarı AO, Oğuz B, Bilgiç A. ve ark.. Ege ve Güney Marmara Bölgelerinde Halk İlacı Olarak Kullanılan Bitkiler. J of AARI ;20(2):1-21. Wolfe AF. The Complete Idiots Guide to Herbal Medicine. Penguin Press, ISBN 0-02863372-5, Indianapolis USA, 1999.
• Koç H. Bitkilerle Sağlıklı Yaşama. Kültür Eserleri Dizisi, ISBN: 975-17-2925-4, 2002.
• Yeşilada E. İyileştiren Bitkiler, 2. Baskı, Hayy Grup Yayıncılık, 2012.
• Baytop T. Türkiye’de Bitkiler İle Tedavi. İstanbul Üniv. Eczacılık Fak. Yayınları. 1984.
• Rakhee SD, Meena DL, Lal BC, Prabhakar KR, Vidya SG. Assessment of genetic diversity in Trigonella foenum-graecum and Trigonella caerulea using ISSR and RAPD markers. BMC Plant Biology, 2004; 4: 13.
• Gupta A, Gupta R, Lal B. Effect of Trigonella foenum-graecum seeds on glycemic control and insülin resistance in type Diabetes mellitus. Alternative Medicine. 2001;49:1057-1061.
• Soylu S, Sade B, Atalay E, Pilgir Ç, Çetinkaya Ü. Çemen (Trigonella foenum-graecum L.) genotiplerinde farklı ekim zamanlarının verim ve verim öğeleri üzerine etkileri. Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 2000; 14(22):131–142.
• Parthasarathy VA, Kandiannan K, Srinivasan V. Organic Spiches, New India Publishing, ISBN 978 89422-84-3, New Delhi,
• Mazza G, Oomah BD. Herbs, Botanicals and Teas. CRC Press, ISBN 1-56676851-9, Florida, 1998.
• Gürbüz Ü. Pastırma Üzerinde Değişik Tuzlama Tekniklerinin Uygulanması ve Kaliteye Etkileri. Doktora Tezi, Konya Selçuk Üniversitesi, 1994.
• Zohary D, Hops M, Weiss E. Domestication of Plants in the Old World. 4. Edt, Oxford University Press, ISBN 978-0-19- 1, New York, 2012.