Trabzon Vilayeti Hayvan Ekolojisinin Tarihsel Panoramasından Bir Örnek:Osmanlı Salnameleri

Yıl 2016, Cilt: 6 Sayı: 3, 106 - 111, 01.12.2016

Şule Sanal Mehmet Yavuz Erler Ayşe Menteş Gürler

Öz

Salname, bir yıllık olayları topluca göstermek üzere yazılmış eserler için kullanılan ve Türkçeye de Tanzimat’tan sonra girmiş olan bir terimdir. Osmanlı Devleti’ndeki ilk salnameler, devlet tarafından 1847 yılında “Devlet-i Aliye-i Osmanî” ismi ile basılmıştır. Sınırları bu günkü Trabzon, Samsun, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane, Sivas, Amasya ile Tokat illerinin bazı kazaları arasındaki bölümü kapsayan Trabzon Vilayeti’nin ilk salnamesi 1869 yılında basılmıştır. Trabzon Vilayet Salnamesi, 1869–1904 yılları arasında toplam 22 adet yayınlanmıştır. Çalışma, bu salnamelerde Trabzon Vilayeti’nin hayvan ekolojisinin tarihsel panoramasını değerlendirmek amacıyla yapılmıştır. Yayınlanmış salnameler incelendiğinde üç önemli başlık olduğu tespit edilmiştir. Bunlar; 1- Evcil ve yabani hayvan varlığı ile bunların sayısal değerleri, 2Deniz ürünlerinin özellikle hamsi balığının nasıl avlandığı, değerlendirildiği ve tüketim şekli, 3-Yunus balıklarına yaklaşım ve avlanma şekilleri ile horoz dövüşleridir. Sonuç olarak, Salnamelerin XIX. yy son çeyreğinde Trabzon vilayetinin kapsadığı Karadeniz bölgesinin hayvan varlığı ile özellikle “Canik Atları” gibi, nesli tükenmekte olan hayvanlara ilişkin bilgilerin edinilmesi açısından önemli kaynaklar olduğu iddia edilebilir. Ayrıca, yunusların avlanma şekillerinin eleştirilmesi gibi hayvan hakları açısından günümüzde yeni yeni tartışılan konuların da ele alınmış olmasının, döneme ışık tutması açısından önemli olduğu söylenebilir

Anahtar Kelimeler

Hayvan, Salname, Trabzon Vilayeti Salnamesi

An Example From The Historical Panorama Of Animal Ecology Of The Trabzon Province: The Ottoman Annuals

Öz

Abstract "Salname" [henceforth referred to as “annual”]is a term used for works written to collectively show the events of one year, and which entered the Turkish language after the Reform in Ottoman Empire in 1839. The first annuals in the Ottoman State were published by the state in 1847 under the name "Devlet-i Aliye-i Osmani. They contain important information pertaining to historical, administrative, military, cultural, and other fields. The first annual for the Province of Trabzon, whose borders encompassed what is today Trabzon, Samsun, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, and the region between some of the townships of what is now Gümüşhane, Sivas Amasya, and Tokat, was published in the year 1869. The Trabzon Provincial Annual was published 22 times in total between the years 1869 and 1904. The study was conducted with the purpose of reviewing the historical panorama of the animal ecology of the Trabzon Province in these annuals. Three major headings were established upon examination of these annuals. These include: 1- Domestic and wild animal stocks and their numerical values, 2- How sea products, the anchovies in particular, were fished, put to use, and their form of consumption, and 3- The approach toward dolphins and the ways of hunting them, and cockfights. In conclusion, it can be argued that the annuals are important resources for the acquisition of information regarding the animal stock of the Black Sea region contained within the Province of Trabzon and endangered animals such as the Janik horses. Additionally, the handling also of issues only recently being discussed in our day with regard to animal rights, such as criticism of the way of hunting dolphins, is important in terms of shedding light on the period

Anahtar Kelimeler

Animal, Salname [Annual], Salname [Annual] of the Province of Trabzon

Kaynakça

• Pakalın MZ. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1993.
• Duman H, Bailey C, Yıldız M. Osmanlı Sâlnâmeleri ve Nevsâlleri Bibliyografyası ve Toplu Kataloğu. Enformasyon ve Dokümantasyon Hizmetleri Vakfı Yayınları, Ankara 2000.
• Çadırcı M. Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri’nin Sosyal ve Ekonomik Yapısı. Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara Yolalıcı ME. Türk Tarihinin Kaynaklarına Genel bir Bakış. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 2008; 1 (3): 471-484.
• Şaşmaz M. İngiliz Belgelerine Göre Trabzon Vilayeti Ticari Raporları 1830-1914 Cilt III. Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2014.
• Palalı İ. Osmanlı Salnameleri ve Tarih Araştırmalarındaki Kaynak Olarak Önemi. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2010; (23): 1–14.
• Erişim: (http://isamveri.org/?url=salname). Erişim Tarihi: 09.02.2016.
• Emiroğlu K. Trabzon Vilayeti Salnamesi 1869 -1904, Cilt: 1-23. Trabzon Vakfı Yayınları, Ankara 1993-2009.
• Erişim: (http://trabzonvakfi.org.tr/trabzon/ vkitap_salnameler.html). Erişim: 09.02.2016.
• Karsandık Ö. Maârif Salnâmelerine Göre Adana Sancağı’nda Eğitim- Öğretim (H.1316-1321/M.1898-1903). Tarih
• Araştırmaları Dergisi 2011; 130 (50): 151-171.
• Eroğlu C, Babuçoğlu M, Köçer M. Osmanlı Vilayet Salnamelerinde Halep. Global Strateji Enstitüsü Yayınları, Ankara Güher E. Maârif Salnâmeleri’ne Göre Cebel-İ Bereket Sancağı’nda Eğitim-Öğretim (h.1316-1321/m. 1898-1903).
• Turkish Studies: International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 2014; 9 (4): 457
• İzgöer AZ. Osmanlı Salnamelerinin Şehir Tarihi Bakımından Önemi. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 2005; 3 (6): 552.
• Kumerloeve H. Türkiye’nin Memeli Hayvanları. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi 1978; 28 (1): 178-204.
• Bilgin S ve ark. Türkiye Denizlerinde Yunus ve Balinaların Korunma Durumları ile Balıkçılıkla Etkileşimleri. XV. Ulusal Su Ürünleri Sempozyumu, Rize 1-4 Temmuz 2009.