The Dawn of the Term of Bioethics and Its Reflections in Turkey

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 2, 249 - 257, 17.05.2021

Abdullah Yıldız , Rukiye Kaya Serap Şahinoğlu

https://doi.org/10.31020/mutftd.901150

Cited By: 2

Öz

Fritz Jahr and Van Rensselaer Potter who are notable names in the history of bioethics, have important roles in conceptualization, systematization and institutionalization of bioethics. Bioethics primarily made efforts to answer the questions in the field of medicine in consequences of the concept’s application area and the problems encountered. However, in the process of evolution as a concept, it can be stated that bioethics has predisposition towards attaining a more comprehensive frame.
Whereas Jahr defines bioethics on the ground of responsibility and respect towards all living beings, Potter defines it as the science of survival. In this process, there are two prominent issues which are worth emphasizing particularly. Academic background of people who had important role in the history of bioethics and both development of new concepts and coming out of new problems which have never been thought and foreseen before as a result of scientific and technological progression of their times played principal roles in configuration and deepening of bioethics.
Yaman Örs, introduce the term of bioethics in the conceptual framework and provides it to become prevalent with different applications in Turkey. Örs uses the term as medical ethics in the narrowest sense, on the other hand he refers the term to handle the relationship between human and other living beings and things in a broad sense. In this study, while the factors having role in the evolution process of bioethics as a concept are being revealed, reflections of the concept in Turkey and its indications in the literature will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Bioethics, medical ethics, history of bioethics, Yaman Örs

Biyoetik Teriminin Ortaya Çıkışı ve Türkiye’deki Yansımaları

Öz

Biyoetik tarihinin önemli isimleri sayılan Fritz Jahr ve Van Rensselaer Potter biyoetiğin kavramsallaşması, sistemleşmesi ve kurumsallaşmasında etkili rol oynamışlardır. Biyoetik, uygulama alanı ve karşılaştığı ahlaki değer sorunları açısından öncelikli olarak tıp alanındaki sorulara cevap bulmaya çalışmıştır. Kavram, süreç içerisinde tıp etiğini kapsamasının ötesinde daha genel bir çerçeveye ulaşma eğilimindedir.
F. Jahr biyoetiği, bütün canlılara karşı sorumluluk ve saygı temelinde tanımlarken; Potter, hayatta kalma bilimi olarak özetlemektedir. Kavramın gelişiminde, biyoetik tarihinde önemli rol oynayan kişilerin akademik altyapıları ile o güne ait bilimsel ve teknolojik ilerlemeler belirleyici olurken aynı zamanda bu süreçte, üzerinde düşünülmemiş ve öngörülememiş ahlaki problemlerin ortaya çıkması da onun derinleşmesinde rol oynayan başlıca etkenler arasında sayılabilir.
Yaman Örs, biyoetik terimini kavramsal açıdan Türkiye’de tanıtıp farklı kullanımlarıyla yaygınlaşmasını sağlamıştır. Örs terimi en dar anlamıyla tıp etiği ile özdeş olan anlamda kullanırken daha geniş bir kapsamda insan ve öteki canlılar ve nesnelerle olan ilişkiyi ele alan bir kullanıma da işaret ettiğini görmek mümkündür. Bu çalışmada biyoetik kavramının evrimsel sürecinde rol oynayan etkenler ortaya konulurken onun Türkiye’deki yansımaları ve alanyazındaki izleri tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

biyoetik, tıp etiği, biyoetik tarihi, Yaman Örs

Kaynakça

• 1. Karahani K. İzonomi ve Felsefenin Kökenleri. 1. Baskı. İstanbul: Metis; 2018. s:53-4.
• 2. İyi S. Etik nedir? İçinde: Kuçuradi İ, Taşdelen D, editörler. Etik. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları; 2011. s:1-21.
• 3. Kuçuradi İ. Ahlak, Etik ve Etikler. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu; 2019. s:7-8, 14-6.
• 4. Callahan D. Bioethics. In: Post SG, editor. Encyclopedia of Bioethics. Volume 1. 3rd ed. Nev York: Thomson Gale; 2004. pp:278-87.
• 5. Whitehouse PJ. The rebirth of bioethics: Extending the original formulations of Van Rensselaer Potter. Am J Bioeth 2003;3(4):w26-31.
• 6. Muzur A, Rincic I. Two kinds of globality: A comparison of Fritz Jahr and Van Rensselaer Potter’s bioethics. Glob Bioeth 2015;26(1):23-7.
• 7. Potter VR. Bioethics, the science of survival. Perspect Biol Med 1970;14(1):127-53.
• 8. Sass H-M. Fritz Jahr’s 1927 concept of bioethics. Kennedy Inst Ethics J 2007;17(4):279-95.
• 9. Jahr F. Bio-ethics: reviewing the ethical relations of humans towards animals and plants. JAHR 2010;1(2):227-31.
• 10. Muzur A, Rincic I. Fritz Jahr (1895-1953): A life story of the “inventor” of bioethics and a tentative reconstruction of the chronology of the discovery of his work. JAHR 2011;2(2):385-94.
• 11. Steger F. Fritz Jahr’s (1895-1953) European concept of bioethics and its application potential. JAHR 2015;6/2(12):215-22.
• 12. Pitot HC, Drinkwater NR, Kasper CB. Memorial Resolution of the Faculty of the University of Wisconsin-Madison on the Death of Professor Emeritus Van Rensselaer Potter II. 2002. [cited 2021 Feb 14] Available from: https://mcardle.oncology.wisc.edu/memorial/potter_v_res.html
• 13. Potter VR. Bioethics: Bridge to the future. 1st ed. New Jersey: Prentice-Hall Inc.; 1971. pp:1-29.
• 14. Potter VR. Intracellular responses to environmental change: The quest for optimum environment. Environ Res 1970;3(2):176-86.
• 15. Muzur A, Rinčić I, Sodeke S. The real Wisconsin idea: The seven pillars of Van Rensselaer Potter’s bioethics. J Agric Environ Ethics 2016;29(4):587-96.
• 16. Potter VR. Global bioethics: Building on the Leopold legacy. 1st ed. Michigan: Michigan State University Press; 1988.
• 17. Tekin Ş. Bioethics in Near and Middle East, Turkey [Addendum]. In: Post SG, editor. Bioethics. 4th ed. Macmillan Reference USA; 2014. pp:2170-1.
• 18. Arda B, Şahinoğlu S. Bioethics in Turkey. Eubios J Asian Int Bioeth 1995;5(3):64-5.
• 19. Şahinoğlu-Pelin S. Ülkemizde tıp etkinliğinde Deontoloji’den Etik’e. Turkiye Klin J Med Ethics-Law Hist 1998;6(1):1-7.
• 20. Arda B, Kavas MV. Turkey. In: ten Have HAM, Gordijn B, editors. Handbook of global bioethics. New York: Springer Reference; 2014. pp:1573-96.
• 21. Oğuz Y, Arda B. Medical ethics interest grows in Turkey. Bull Med Ethics 1991;73:13-7.
• 22. Türkiye Biyoetik Derneği. Tarihçe [Internet]. [erişim tarihi 27/04/2018]. Erişim adresi: http://www.biyoetik.org.tr/kurumsal/tarihce/
• 23. Türkiye Biyoetik Derneği. Tüzük [Internet]. [erişim tarihi 27/04/2018]. Erişim adresi: http://www.biyoetik.org.tr/kurumsal/tuzuk/
• 24. Bioethics [Internet]. [cited 2019 Jul 10]. Available from: https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/bioethics
• 25. Bioethics [Internet]. [cited 2019 Jul 10]. Available from: https://www.merriam-webster.com/dictionary/bioethics
• 26. Bioethics [Internet]. [cited 2019 Jul 10]. Available from: https://www.lexico.com/en/definition/bioethics
• 27. Gordon J-S. Bioethics. In: Internet Encyclopedia of Philosophy (IEP): A Peer-Reviewed Academic Resource [Internet]. Available from: https://www.iep.utm.edu/bioethic/
• 28. Oğuz NY, Tepe H, Örnek Büken N, Kırımsoy Kucur D. Biyoetik Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu; 2005. s:35-36.
• 29. Türk Dil Kurumu. Biyoetik [Internet]. [erişim tarihi 27/04/2018]. Erişim adresi: http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bilimsanat&arama=kelime&guid=TDK.GTS.5ae2d6f2168db2.46638380
• 30. Örs Y. Science, ethics, and the biosphere. In: Arvanitis AV, editor. Fourth BIO International Conference: BIOPOLITICS – The Bio-Environment – volume III. 1991. pp:84-91.
• 31. Etik’in Anlamı ve Anlamsızlığı: Bir Bilimsel Felsefeci Olarak Yaman Örs’ün Yaklaşımıyla. Alpınar Z, editor. Ankara: Efil Yayınevi; 2011.
• 32. Örs Y. Gelişmekte olan bir kavram: Biyoetik. İçinde: Barış ve Çevre Kültürü. NÜSHED; 1995. s:130-60.
• 33. Örs Y. Gelişmekte olan bir kavram: Biyoetik. İçinde: Alpınar Z, editor. Etik’in anlamı ve anlamsızlığı: bir bilimsel felsefeci olarak Yaman Örs’ün yaklaşımıyla. Ankara: Efil Yayınevi; 2011. s:165-82.
• 34. Örs Y. Biyoetik. İçinde: Cevizci A, editor. Felsefe Ansiklopedisi Cilt 2. İstanbul: Etik Yayınları; 2004. s:671-5.
• 35. Metin S. Biyo-tıp etiği ve hukuk. 2. Baskı. İstanbul: BETİM; 2019. s:15-16.
• 36. Cevizci A. Felsefe Sözlüğü. 5. Baskı. İstanbul: Say Yayınları; 2015. s:81, 422-3.
• 37. Cevizci A. Büyük Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları; 2017. s:336.
• 38. Birden B. Çevre etiğinde bireyin ahlaki sorumluluğuna kısa bir bakış. Türkiye Biyoetik Derg 2016;3(1):4-14.
• 39. Hun E. Yaşat ki yaşayasın. 2. Baskı. İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılık; 2012. s:17-9.
• 40. Türkiye Çevre Sorunları Vakfı. İnsan ve Çevre. Ankara: Türkiye Çevre Sorunları Vakfı; 1982. s:9-10.
• 41. Keleş R. İnsan çevre toplum. İçinde: Keleş R, editor. İnsan çevre toplum. Ankara: İmge Kitabevi; 1992. s:9-15.
• 42. Arapgirlioğlu K. Megacities, environmental problems, citizen health and social responsibility. In: Universal Declaration on Bioethics and Human Rights: Social Responsibility and Health. İstanbul: UNESCO; 2011. pp. 83-95.
• 43. Ertan B. 2000’li yıllarda çevre etiği yaklaşımları ve Türkiye. Yönetim Bilim Derg 2004;2(1):93-108.
• 44. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi. No Title [Internet]. [erişim tarihi 21/02/2021] Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• 45. Birden B. Yeşil yol projesi'ne yönelik çevre hareketine aktif olarak katılan ve katılmayan yerel halkın çevresel değerlerinin karşılaştırılması: Rize örneği [Yayınlanmamış Tezi]. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Ankara, 2019.