The Mother Archetype in Turkish Myth Conception: Traditional Practices Reflected to the Present Day

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 3, 504 - 509, 28.09.2023

Fatma Şule Bilgiç , Aysu Yıldız Karaahmet

https://doi.org/10.31020/mutftd.1262070

Öz

Objective: This study aimed to compile the mother archetypes in Turkish myth conception and traditional practices reflected to the present day.
Method: Within the scope of the monograph-type study, the literature search was carried out in PubMed, CINAHL, Scopus, Google Scholar, ULAKBİM and Science Citation Index databases until February 2023, "Mother", "Archetype", "Myth", "Lilith", "Umay", " The subject was examined in general terms by scanning with the keywords “Albastı”, “Traditional Practices”, “Birth”, “Postpartum”. The obtained articles were examined in depth.
Results: According to the evaluation, it is seen that the positive and negative features of the mother archetype in Turkish myth imagination are used together. The mother archetype, Umay, Od Ene, White girls, Maygil, Yer-sub, Ak Ene and Ana, in addition to its positive features that look, magnify, protect, show compassion and inspire, Alkarısı, Yalmavuz, Black girls, Crone and Witch manifestations are frightening, It is included with its negative features that swallow, burn and kill. The main feature of the positive mother archetype is nurturing and protection. Umay main is associated with these features. In the mother archetype, a woman does not have to give birth to become a mother. In a basic sense, if a woman has adopted, looked after and fed a child in line with her mission of nourishing and protecting, she is considered a mother.
Conclusion: Umay and Albastı cults shape today's practices in Turkish myths before monotheistic monotheistic religions.

Anahtar Kelimeler

Albastı, Umay, Ana, Cult, Traditional Practices.

Proje Numarası

YOK

Türk Miti Tasavvurunda Anne Arketipi: Günümüze Yansıyan Geleneksel Uygulamalar

Öz

Amaç: Bu çalışmada, Türk miti tasavvurunda anne arketipleri ve günümüze yansıyan geleneksel uygulamaların irdelenmesi amaçlamıştır.
Yöntem: Monografi türündeki çalışma literatür taraması şeklinde gerçekleştirildi. Çevirim içi literatüre ulaşmak amacıyla PubMed, CINAHL, Scopus, Google Akademik, ULAKBİM ve Science Citation Index veri tabanlarında Şubat 2023’e kadar, “Anne”, “Arketip”,“Mit”, “Lilith”, “Umay”, “Albastı”, “Geleneksel Uygulamalar” ,“Doğum”, “Lohusalık” anahtar kelimeleri ile tarandı, elde edilen makaleler genel hatları ile irdelendi.
Bulgular: Yapılan değerlendirmeye göre Türk mit tasavvurundaki anne arketipinin olumlu ve olumsuz özelliklerinin bir arada kullanıldığı görülmektedir. Anne arketipi Umay, Od Ene, Ak kızlar, Maygıl, Yer-sub, Ak Ene ve Ana tezahürleri ile bakıp, büyüten, koruyan, şefkat gösteren, ilham veren olumlu özelliklerinin yanında Alkarısı, Yalmavuz, Kara kızlar, Kocakarı ve Cadı tezahürleri ise korkutan, yutan, yakan ve öldüren olumsuz özellikleri ile birlikte yer almaktadır. Olumlu anne arketipinin başlıca özelliği besleme ve koruma üzerinedir. Umay ana bu özellikler ile ilişkillidir. Anne arketipinde bir kadının, anne olması için doğurması gerekmez. Zaten temel anlamda besleme ve koruma misyonu doğrultusunda bir kadın bir çocuğu sahiplenmiş, bakıp beslemişse anne olarak kabul edilir.
Sonuç: Tek tanrılı semavi dinler öncesi Türk mitlerinde Umay ve Albastı kültü günümüz uygulamalarını şekillendirmektedir.

Anahtar Kelimeler

Albastı, Umay, Ana, Kült, Geleneksel Uygulamalar.

Destekleyen Kurum

YOK

Proje Numarası

YOK

Kaynakça

• 1. Ercan CA. Mitolojide Kadın, Toprak ve Kötücül Kadın İmgesi. Proceedıngs Book, 2019;225.
• 2. Badinter, Elisabeth. Annelik Sevgisi. Çeviren:K. Çelik. İstanbul:Afa Yayınları, 1992.
• 3. Yeter SC, Özcan K. ‘Lilith’figürü üzerinden mitoloji ve dinlerdeki kadın algısına feminist perspektiften bakış. Rumeli Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi 2022;(26):506-525.
• 4. Dursun A, Torun D. Türk halk anlatılarında anne arketipi. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi 2020;13(30):537-554.
• 5. Saydam B. Deli Dumrul’un Bilinci “Türk İslam Ruhu” Üzerine Bir Kültür Psikolojisi Denemesi. İstanbul: Metis Yay., 1997.
• 6. Fedakâr P. Besleyen mi, öldüren mi: Türk mitik tasavvurunda anne arketipinin antropomorfik görünümleri. Millî Folklor 2014;26(103):22-27.
• 7. Korucu AA. Freudyen ve Jungiyen yaklaşımlarla anne olgusu. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2019;23(1):133-143.
• 8. Gürses İ. Jung’cu Arketip Teorisi bağlamında tasavvufî öykülerin değerlendirilmesi: Sîmurg Örneği. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 2007;16(1):77-96.
• 9. Azar B. Ulu Ana’dan Albastıya değişim/dönüşüm sürecinde: Umay. Külliyat Osmanlı Araştırmaları Dergisi 2019;(7):1-7.
• 10. Kaya M. Türk Mitolojisinde Anne, Psikanaliz Yazıları, Annelik, İlkbahar 2007, Bağlam Yay., s. 75-97.
• 11. Yılmaz O. Sanatın arketipi olarak anne imgesi. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2010;34(2).
• 12. Bayat F. Türk Mitolojik Sistemi 1. Ankara:Ötüken, 2007
• 13. Türk Mitoloji Sözlüğü. Erişim Adresi: https://web.archive.org/web/20121209132326/http://www.kayipdunya.com/wp-content/uploads/kalins-pdf/singles/turk-mitolojisi-sozlugu-a-b.pdf
• 14. Aydoğan S. Türk Mitolojisi Bağlamında Bilge Kadından Korkulan Kadına Dönüşüm. Mitoloji Araştırmaları 2022:57.
• 15. Çobanoğlu Ö. Türk halk kültüründe memoratlar ve halk inançları. Ankara: Akçağ Yayınları. 2021.
• 16. Öztürk G. Carl Gustav Jung’ın dört arketip kuramı çerçevesinde kadının benlik sunumu ve sosyal medyada kadının metalaştırılması üzerine bir araştırma. Doktora Tezi, Marmara Universitesi. 2019.
• 17. Öncül K. Dede Korkut hikâyelerinde savaşçı kadın tipi ve animus kavramı. Electronic Turkish Studies 2008;3(2).
• 18. Çoruhlu Y. Türk Mitolojisinin Anahatları. İstanbul:Kabalcı, 2002.
• 19. Töret AB, Özdemir T. Eskişehir’de bir sağaltma ocağı: Albastı. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi 2022;15(39):677-690.
• 20. Çobanoğlu Ö. Batı Sibirya Türk Kültürü tetkiklerine göre Kayın ağacının Türk Mitolojisinde ‘Kutsal’laşmasının maddi kültürel nedenleri. III. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu, (Ed. Ülkü Çelik), Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü 2011;1:245-247.
• 21. Baysan M. Kütahya’da geçmişten günümüze doğum âdetleri: Bir gelenek olarak doğu yatağı. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2020;(64):265-283.