Kırsal Bölgede Yaşayan Hipertansiyonlu Bireylerin Öz Etkililik ve İlaç Uyumu

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 1, 264 - 273, 31.01.2025

Nilüfer Emre , Burhan Poyraz , Aysun Özşahin , Tamer Edirne

https://doi.org/10.31020/mutftd.1549558

Öz

Amaç: Hipertansiyonda öz etkililik ve ilaç uyumu hastalık yönetiminin temel bileşenleridir. Bu çalışmanın amacı kırsalda yaşayan hipertansiyonlu hastalarda öz etkililik ve ilaç uyum durumlarının değerlendirilmesi ve etki eden faktörlerin belirlenmesidir.
Yöntem: Tanımlayıcı kesitsel nitelikte olan bu çalışma Ekim-Aralık 2023 tarihleri arasında Denizli ilinde kırsal bölgedeki bir aile sağlığı merkezine başvuran 18 yaş üzeri, hipertansiyon tanısı almış hastalarda yapıldı. Verilerin toplanmasında sosyodemografik özellikler, öz bakımı değerlendirmek için hipertansiyon öz etkililik ölçeği ve ilaç uyumunu değerlendirmek için hipertansif hastalarda ilaca uyum öz etkililik ölçeği kullanıldı.
Bulgular: Çalışmaya 199 hasta dahil edildi. Katılanların yaş ortalaması 65,36 ± 12,04 olarak tespit edildi. Kadın oranı %64,3 ve evli oranı %70,9’dur. Hipertansiyon hastalarının hipertansiyon öz-etkililik puan ortalaması 49,01 ± 5,73, hipertansif hastalarda ilaca uyum öz-etkililik ölçeği puanın ortalaması 37,64 ± 8,28 olarak tespit edildi ve hipertansiyon öz etkililik ölçeği ile hipertansif hastalarda ilaca uyum öz etkililik ölçeği arasında pozitif yönde orta düzeyde bir ilişki bulundu (r=0,344; p=0,0001). Ayrıca obez hastalarda, kan basıncı takibi yaptırmayan, ölçüm kan basıncı değeri yüksek olan ve sigara kullanan hipertansiyon hastalarında öz etkililik puanı istatistiksel olarak daha düşük bulundu (p<0,05).
Sonuç: Çalışmada hipertansiyon hastalarında öz etkililik ve ilaç uyumu ilişkiliydi. Obez hastalarda, kan basıncı takibi yaptırmayan, kan basıncı ölçüm değeri yüksek olan ve sigara kullanan hipertansiyon hastalarında öz etkililik puanı daha düşük bulundu. Hipertansiyon yönetiminde bu faktörlerin de göz önünde bulundurulması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hipertansiyon, Öz-etkililik, İlaç Uyumu, Kırsal, Aile Hekimliği

Etik Beyan

-

Destekleyen Kurum

-

Teşekkür

-

Self-Efficacy and Medication Adherence of Individuals with Hypertension Living in Rural Areas

Öz

Aim: Self-care and medication compliance are essential components of disease management in hypertension. The aim of this study was to evaluate self-efficacy and medication adherence in hypertensive patients living in rural areas and to determine the influencing factors.
Method: This descriptive cross-sectional study was conducted on patient diagnosed with hypertension over the age of 18 who applied to a family health center in a rural area of Denizli province between October and December 2023. Sociodemographic characteristics, Hypertension Self-Efficacy Scale and medication adherence self-efficacy scale in hypertensive patients were used to collect data.
Results: A total of 199 patients were included in the study. The mean age of the participants was determined as 65.36 ± 12.04. The female rate is 64.3% and the married rate is 70.9%. The mean score of Hypertension Self-Efficacy Scale was 49.01 ± 5.73, while the mean of the medication adherence self-efficacy scale was 37.64 ± 8.28. A statistically significant, positive and moderate correlation was found between the medication adherence self-efficacy scale score and Hypertension Self-Efficacy Scale (r=0.344, p=0.0001). Self-efficacy were found to be statistically lower in obese patients, hypertensive patients who did not have blood pressure monitoring, had high blood pressure measurement values, and were smokers (p<0.05).
Conclusion: Self-efficacy was associated with medication compliance in hypertensive patients in the study. Obese patients, hypertensive patients who did not have blood pressure monitoring, had high blood pressure measurement values, and were smokers had lower self-efficacy. These factors should also be considered in hypertension management.

Anahtar Kelimeler

Hypertension, Self Efficacy, Medication Adherence, Rural, Family Medicine

Kaynakça

• 1. World Health Organization. Hypertension. [internet] [cited 2024 Haziran 6] Available from: https://www.who.int/health-topics/hypertension#tab=tab_1
• 2. NCD Risk Factor Collaboration (NCD-RisC). Worldwide trends in hypertension prevalence and progress in treatment and control from 1990 to 2019: a pooled analysis of 1201 population-representative studies with 104 million participants. Lancet London, England, 2021;398(10304):957–980.
• 3. Forouzanfar MH, et al. Global burden of hypertension and systolic blood pressure of at least 110 to 115 mmHg, 1990-2015. JAMA 2017;317(2):165-182.
• 4. GBD 2019 Risk Factors Collaborators. Global burden of 87 risk factors in 204 coun tries and territories, 1990-2019: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2019. Lancet 2020;396(10258):1223-1249.
• 5. Sengul S, ve ark. Changes in hypertension prevalence, awareness, treatment, and control rates in Turkey from 2003 to 2012, Journal of Hypertension 2016;34(6):1208-1217
• 6. Sağlık istatistikleri yıllığı 2012 T.C. Sağlık Bakanlığı [internet] [cited 2024 Ağustos 1] Available from: https://ekutuphane.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/istaturk2012.pdf
• 7. Han HR, et al. Development and validation of the Hypertension Self-care Profile: a practical tool to measure hypertension self-care. The Journal of cardiovascular nursing 2014;29(3):E11–E20.
• 8. Hallberg I, Ranerup A, Kjellgren K. Supporting the self management of hypertension: Patients’ experiences of using a mobile phone based system. J Hum Hypertens 2016;30:141
• 9. Hacıhasanoğlu R. Hipertansiyonda tedaviye uyumu etkileyen faktörler. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2009;8(2):167 - 172.
• 10. Gün Y, Korkmaz M. Hipertansif hastaların tedavi uyumu ve yaşam kalitesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi 2014;7(2):98-108.
• 11. Hacıhasanoğlu R, Gözüm S, Çapık C. Validity of the Turkish version of the medication adherence self-efficacy scale-short form in hypertensive patients Anadolu Kardiyoloji Dergisi 2012;12:241-48.
• 12. Türkoğlu N, Kılıç D. Hipertansiyon özetkililik ölçeği Türkçe formunun geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Kardiyovasküler Hemşirelik Dergisi 2021;12(29):190-195.
• 13. Ogedegbe G, et al. Development and evaluation of medication adherence self efficacy scale in hypertensive African-American patients. J Clin Epidemiol 2003;56: 520-9.
• 14. Karataş G, ve ark. Hipertansiyon hastalarında öz etkililik ve sağlık okuryazarlığının değerlendirilmesi: Güneydoğu anadolu Örneği. Turk J Cardiovasc Nurs 2024;15(37):79-86.
• 15. Turkoglu N, Kılıc D. Comparison of the effects of web-based and face-to-face training on the self-efficacy and health literacy of patients with hypertension: a quasi-experimental trial. ESTUDAM Public Health Journal 2022;7(1):15-25.
• 16. Khairy S, et al. Factors associated with self-efficacy in patients with hypertension: a cross-sectional study from Palestine. J Health Popul Nutr 2021 Feb 9;40(1):1.
• 17. Warren-Findlow J, Seymour RB, Brunner Huber LR. The association between self-efficacy and hypertension self-care activities among African American adults. J Community Health. 2012 Feb;37(1):15-24. doi: 10.1007/s10900-011-9410-6.
• 18. Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği. [internet] Hipertansiyon tanı ve tedavi kılavuzu. [cited 2024 Eylül 1] Available from: https://file.temd.org.tr/Uploads/publications/guides/documents/Hipertansiyon-Kilavuzu-2022.pdf
• 19. AlHadlaq Razan K, et al. Factors affecting self-management of hypertensive patients attending family medicine clinics in Riyadh, Saudi Arabia. Journal of Family Medicine and Primary Care 2019;8(12):4003-4009.
• 20. Türker E. Examination of self-care behavior profile and self-care management in hypertension patients. Sağlık Bilimleri Üniversitesi Hemşirelik Dergisi 2024;6(1):81-88.
• 21. Salim H, ve ark. The self-care profiles and its determinants among adults with hypertension in primary health care clinics in Selangor, Malaysia. Plos One 2019;14(11):e0224649.
• 22. Acharya R, et al. Selfcare management and its associated factors among patient with hypertension in Nepal. Journal of Chitwan Medical College 2022;12(40):91-96.
• 23. Maginga J, et al. Hypertension control and its correlates among adults attending a hypertension clinic in Tanzania. Journal of Clinical Hypertension (Greenwich) 2016;18(3); 207-216.
• 24. Erdem Y, ve ark. Dietary sources of high sodium intake in Turkey: SALTURK II. Nutrients 2017;9(9):933.
• 25. Vayısoğlu SK, ve ark. Yetişkinlerde tuz tüketim özellikleri ve etiket okuma alışkanlığıyla ilişkisi. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi 2022;10(2):627-640.
• 26. Uzun SU, Özdemir C, Zencir M. Pamukkale Üniversitesi öğrencilerinin tuz kullanımı ile ilgili bilgi, tutum ve davranışları. Fırat Tıp Dergisi 2016;21(4):187-194.
• 27. Arslantaş EE, ve ark. Hipertansif kişilerin hipertansiyon konusundaki tutum ve davranışları. Ege Tıp Dergisi 2019;58(4):319-329.
• 28. Özpancar N. Hipertansiyonda kanıta dayalı bakım uygulamaları. Turkish Journal of Cardiovas Nursing 2016;7:2– 11
• 29. Hacihasanoglu AR, et al. The effect of loneliness and perceived social support on medication adherence self-efficacy in hypertensive patients: An example of Turkey. J Vasc Nurs 2020;38(4):183-190.
• 30. Mollaoğlu M, Solmaz G. Adherence to therapy and qualıty of life in hypertensıve patients. Acta Clin Croat 2015;54(4):438-444.
• 31. Vatansever Ö, Ünsar S. Esansiyel hipertansiyonlu hastaların ilaç tedavisine uyum/öz etkililik düzeylerinin ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Turk J Card Nur 2014; 5(8): 66-74
• 32. Kankaya H, ve ark. Yaşlı hipertansif hastalarda ilaç tedavisine uyum öz etkililiği. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi 2017;33(3):1-10.
• 33. Schoenthaler A, Ogedegbe G, Allegrante JP. Self-efficacy mediates the relationship between depressive symptoms and medication adherence among hypertensive African Americans. Health Education and Behavior 2009;36:127–137