The Founder Who Left a Mark on Tuberculosis Association: Mümtaz Bahri Koru

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 1, 198 - 216, 31.01.2025

Berna Erayman , Serap Şahinoğlu

https://doi.org/10.31020/mutftd.1577632

Öz

Aim: This study aims to increase the recognition of Mümtaz Koru, the founder of the Konya Tuberculosis Association, which started its activities in 1948 in accordance with the biopolitics of the period, and a respected and distinguished person with his contributions to society in this field, in the society at large, and to make his leadership and dedication in the struggle visible.
Method: The study was designed as an archive review, and according to the biographical article classification, it is an “article written in honor of a deceased person” type. Konya Tuberculosis Association was visited, and written permission was obtained from the Association President Mümtaz Koru. The study was carried out between March and September 2023. Visual and written archive documents in the association library and memorial corner were accessed as primary sources.Local newspapers witnessing the period in the Konya Koyunoğlu Museum Press Archive were scanned, and articles that fit the scope and purpose of the study were used.In order to ensure historical integrity, the tuberculosis control activities carried out in the country during the period were reviewed with a detailed literature review.The data were analyzed within the framework of biographical research.
Results: In the light of the information obtained, Mümtaz Bahri Koru's activities for the fight against tuberculosis in Konya were presented in relation to his CV and personality traits.
Conclusion: It can be said that Mümtaz Bahri Koru displayed an exemplary personality with his leadership in the fight against tuberculosis in Konya in our recent history, played an important role in the fight and was a role model.

Anahtar Kelimeler

Konya Tuberculosis Fight Association, Mümtaz Bahri Koru, Medical history

Konya Veremle Savaş Derneği’nin İz Bırakan Kurucusu: Mümtaz Bahri Koru

Öz

Amaç: Bu çalışmada, 1948’de dönemin biyopolitikalarına uygun olarak faaliyetine başlayan Konya Veremle Savaş Derneği’nin kurucusu ve bu alanda topluma yaptığı katkılar ile saygın ve seçkin bir insan olan Mümtaz Koru’nun toplumun genelinde tanınırlığının arttırılması, mücadeledeki liderlik ve adanmışlığının görünür kılınması amaçlanmaktadır.
Yöntem: Çalışma arşiv taraması olarak tasarlanmış olup, biyografik makale sınıflamasına göre “vefat etmiş bir kişinin onuruna yazılmış makale” türündendir.
Konya Veremle Savaş Derneği ziyaret edilmiş, Dernek başkanı Mümtaz Koru’dan yazılı izin alınmıştır. Çalışma Mart-Eylül 2023 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Birincil kaynak olarak dernek kitaplığı ve anı köşesindeki görsel ve yazılı arşiv belgelerine ulaşılmıştır. Konya Koyunoğlu Şehir Müze ve Kütüphanesi Basın Arşivi’nde dönemin tanığı olan yerel gazeteler taranmış, çalışmanın kapsam ve amacına uyan yazılar kullanılmıştır.
Tarihsel bütünlüğü sağlamak amacıyla, döneme ait ülkede yapılan tüberküloz mücadele çalışmaları ayrıntılı bir alanyazın taramasıyla gözden geçirilmiştir. Veriler biyografik araştırma çerçevesinde analiz edilmiştir.
Bulgular: Ulaşılan bilgiler ışığında Mümtaz Bahri Koru’nun Konya’da tüberküloz mücadelesi için yaptığı faaliyetler, özgeçmişi ve kişilik özellikleri ile bağıntılı olarak sunulmuştur.
Sonuç: Mümtaz Bahri Koru’nun yakın tarihimizde, Konya’da tüberkülozla mücadelede yapmış olduğu liderlik ile örnek bir kişilik gösterdiği, mücadelede önemli bir rol oynadığı ve rol model olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Konya Veremle Savaş Derneği, Mümtaz Bahri Koru, Tıp tarihi

Etik Beyan

Çıkar çatışması bulunmamaktadır.

Teşekkür

Dernek binasında arşiv belgeleriyle çalışmamıza yazılı izin veren dernek başkanı Mümtaz Koru (Derneğin kurucusu Mümtaz Bahri Koru’nun yeğeni), belgelere ulaşmamızda yardımcı olan Dernek yönetim kurulunda ve Ulusal Verem Federasyonu yönetiminde görevli Sait Koru (yeğeni), Derneğin 1981-1994 tarih aralığında müdürü olan ve halen yönetim kurulunda bulunan Ahmet Çini (damadı), Dernek müdürü Mümtaz Hakan Çini, 3O yıldır Dernek bünyesinde çalışan Yurdanur Özkan’a, Koyunoğlu Müzesi ve Kütüphanesi arşiv görevlisi Ali Cahit Selvi ve Ali Ekici’ye çalışmamızdaki desteklerinden ötürü teşekkür ederiz.

Kaynakça

• 1. Aksu M. Tıp tarihi açısından verem savaşı. Ankara: Gazi Üniv. İletişim Fakültesi Basımevi; 2007.
• 2. Etker Ş. İstanbul’un ilk Verem Savaşımı Derneği: Ligue contre la Tuberculose (Phitisie pulmonaire) de Constantinople. Osmanlı Bilimi Araştırmaları 2020;21(2):225-247.
• 3. Köse H (2020). Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Türkiye’de veremle mücadele. T.C. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Tarih Ana Bilim Dalı Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi; Erzurum, 2020.
• 4. Yıldırım N, Gürgan M. Yataklı tedavi kurumları. In: Metintaş M, ed. Türk göğüs hastalıkları tarihi. İstanbul: Türk Toraks Derneği AVES Yayıncılık; 2012. pp:130.
• 5. Töre O. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e bulaşıcı hastalıklarla savaşım. Klimik Dergisi 2021;34(1):1-12.
• 6. Arıkan A. Milli Türk Tıp Kongreleri (1923-1968) ve Türkiye sağlık politikalarına etkileri. İstanbul: Türkiye Tıp Akademisi; 2010.
• 7. Tuğluoğlu F. Cumhuriyetin ilk döneminde verem mücadelesi ve propaganda faaliyetleri. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları 2008;13-14:1-24. 8. Umumi Hıfzıssıhha Kanunu 1930. Kanun Numarası: 1593 Kabul Tarihi: 24/4/1930 Yayımlandığı Resmi Gazete: Tarih: 6/5/1930 Sayı:1489 Yayımlandığı Düstur: Tertip: 3 Cilt: 1 Sayfa: 143 Erişim Adresi: mevzuat.gov.tr
• 9. Tekin AC. 1939-1950 yılları arasında Türkiye’de veremle mücadele faaliyetleri. Journal of Universal History Studies 2018:1(1):1–21.
• 10. Verem Savaşı Hakkında Kanun 1949. Kanun Numarası: 5368 Kabul Tarihi: 11/4/1949 Yayımlandığı Resmi Gazete:Tarih:15/4/1949 Sayı:7183 Yayımlandığı Düstur: Tertip: 3 Cilt: 30 Sayfa: 921 Erişim Adresi: mevzuat.gov.tr
• 11. Gökçe İT. Yedinci verem haftası. Yaşamak Yolu Dergisi 1952;195:2.
• 12. Genç Kuzuca İ, Şahinoğlu S, Acıduman A. Verem mücadelesinde sosyal yardım kurumları. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi 2019;9(3):337-348.
• 13. Otlu B, Yakupoğulları Y. Türkiye’de verem savaşı. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 2023; 13. Sanat ve Tarih Penceresinden Tüberküloz-100. Yıl Özel Sayısı:29-38
• 14. Lefromova O, Wais K, Kozak, M. Biographical articles in scientific literature: analysis of articles indexed in Web of Science. Scientometrics 2018;117:1695–1719.
• 15. Önder M. Mümtaz Koru. Konya: Ülkü Basımevi;1954.
• 16. KonyaBüyükşehir Belediyesi, Konya Ansiklopedisi, 2020. Erişim adresi: www.konyapedia.com/makale/2854/koru-mumtaz-bahri, Erişim Tarihi:25.9.2024
• 17. Gül M, Bayram A, Hakkoymaz O. Selçuklu’ dan günümüze Konya’nın sosyo-politik yapısı. Konya: Konya İl Emniyet Müdürlüğü AR-GE Yayınları-1; 2003. pp:36.
• 18. Yılmaz M. Konya'da Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti ve Mümtaz Bahri Koru. Konya: Çizgi Kitapevi; 2015.
• 19. Es S. “Hayal olmuş hakikatler; Konya İntibah ve Terakki Okulu hatıraları”, (Selçuk Es’in 18 Nisan 1976 tarihinde Koyunoğlu Müzesi’ne bağışladığı kişisel koleksiyonundan daktilo yazısı ile yazılmış 2 sayfalık not) Demirbaş, No:17272.
• 20. Önder M. Bir kaybın peşinden Mümtaz Koru, hayatı ve eserleri. Yeni Konya Gazetesi 1962;10 Ocak; s:2.
• 21. Uz MA. Konya kültürüne hizmet edenler. İçinde: Mümtaz Bahri Koru (1888-1963). Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi; 2003. pp:53-56.
• 22. Aladağ İH. Tüberküloz meselesi. Konya Halkevi Kültür Dergisi 1945;10:24-25.
• 23. Konya Veremle Savaş Derneği Tüzüğü. Ülkü Basımevi 1949; Konya.
• 24. Gürses H. Verem Savaş Dernekleri ve üniversitelerin tüberküloz kontrolündeki yeri. In: Kocabaş A, ed. Tüberküloz Kliniği ve Kontrolü. Adana: Çukurca Üniversitesi Basımevi; 1991. pp:461-463.
• 25. Konya Veremle Savaş Derneği 1949 yılı faaliyet raporu.
• 26. Konya Veremle Savaş Derneği 1954 yılı faaliyet raporu.
• 27. Aladağ İH. Tıbbın gidişi ve sağlığımız. Konya Halkevi Kültür Dergisi 1948;2(115):7-8.
• 28. Botsalı EŞ. Kefenin cebi yok. Yeni Konya Gazetesi 1954; 21 Temmuz; s:3
• 29. Konya Veremle Savaş Derneği 1950 yılı faaliyet raporu.
• 30. Konya Veremle Savaş Derneği 1951 yılı faaliyet raporu.
• 31. Konya Veremle Savaş Derneği 1952 yılı faaliyet raporu.
• 32. Konya Veremle Savaş Derneği 1953 yılı faaliyet raporu.
• 33. Konya Veremle Savaş Derneği 1955 yılı faaliyet raporu.
• 34. Konya Veremle Savaş Derneği 1956 yılı faaliyet raporu.
• 35. Konya Veremle Savaş Derneği 1957 yılı faaliyet raporu.
• 36. Konya Veremle Savaş Derneği 1958 yılı faaliyet raporu.
• 37. Konya Veremle Savaş Derneği 1959 yılı faaliyet raporu.
• 38. Konya Veremle Savaş Derneği 1960 yılı faaliyet raporu.
• 39. Konya Veremle Savaş Derneği 1961 yılı faaliyet raporu.
• 40. Konya Veremle Savaş Derneği 1962 yılı faaliyet raporu.
• 41. Konya Veremle Savaş Derneği Tüzüğü. Karınca Matbaası 2011; Konya
• 42. Konya Veremle Savaş Derneği. Erişim adresi: www.konyaveremlesavas.org.tr, Erişim Tarihi:25.9.2024
• 43. Başaran K. Dönüşen devletin yeni sosyal politika aracı: Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi 2022;14(27):259-275.
• 44. Kılıçaslan Z, Koçoğlu F. Türkiye’de Verem Savaşında derneklerin rolü. In: Özkara Ş, Kılıçaslan Z, eds. Tüberküloz. İstanbul:Toraks Kitapları-11; 2010. pp:673-679.
• 45. Ayasbeyoğlu N. Rahmetli Mümtaz Koru ve Yeşilay. Yeni Konya Gazetesi 1962; 7 Şubat; s:2.
• 46. Koru M. Teklife cevap. Yeni Konya Gazetesi 1954; 6 Şubat; s:1-2.