BAĞIMSIZ DENETÇİLERİN MESLEKİ ŞÜPHECİLİĞE İLİŞKİN GÖRÜŞLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2022, Cilt: 15 Sayı: 1, 117 - 154, 01.03.2022

Merve Toptan , Davut Aygün

https://doi.org/10.29067/muvu.976228

Öz

Çalışmanın amacı, bağımsız denetim şirketlerinde görev yapan bağımsız denetçilerin mesleki şüpheciliğe ilişkin bakış açılarını keşfetmektir. Bu bağlamda bağımsız denetçilerin mesleki şüpheciliğe ilişkin görüşlerinin belirlenebilmesi ve bağımsız denetçilerin mesleki şüphecilikle ilgili deneyimlerinin ve görüşlerinin derinlemesine bir analizle ortaya konulması için nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Çalışmada veri toplama aracı olarak görüşme tercih edilmiş olup yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla veriler elde edilmiştir. Çalışmanın amacına ulaşabilmesi için İstanbul ilinde ulusal ve uluslararası çapta faaliyet gösteren bağımsız denetim şirketlerindeki 13 bağımsız denetçiyle görüşme yapılmıştır. Çalışmada elde edilen verilerin analizinde betimsel ve içerik analizinden yararlanılmıştır. Elde edilen bulgulara göre bağımsız denetçilerin mesleki şüpheciliğe ilişkin görüşleri; mesleki şüpheciliğin anlamı, mesleki şüpheciliğin önemi, bağımsız denetimde mesleki şüphecilik tutumuyla odaklanılan alanlar, mesleki şüpheciliği etkileyen unsurlar, bağımsız denetimde mesleki şüphecilik özellikleri, bağımsız denetim sürecinde mesleki şüpheciliğin uygulanması, mesleki şüpheciliğin kanıtlanabilmesi, bağımsız denetim ve mesleki şüphecilik açısından karşılaşılan sorunlar ve çözüm yolları, bağımsız denetimin ve mesleki şüphecilik kullanımının geleceği olmak üzere 9 tema altında açıklanabileceği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Muhasebe, Denetim, Bağımsız Denetim, Bağımsız Denetçi, Mesleki Şüphecilik

EVALUATION OF INDEPENDENT AUDITORS' OPINIONS ON PROFESSIONAL SKEPTICISM

Öz

The aim of the study is to reveal the perspectives of independent auditors working in independent audit companies on professional skepticism. In this context, qualitative research method was used to determine the independent auditors’ opinions on professional skepticism and to reveal their experiences and opinions on professional skepticism through an in-depth analysis. In the study, data were obtained using a semi-structured interview form. In order to achieve the purpose of the study, interviews were conducted with 13 independent auditors from independent audit companies operating in the province of Istanbul on a national and international scale. Descriptive and content analysis was used to analyze the data obtained in the study. According to the findings obtained, it was determined that the independent auditors’ opinions on professional skepticism could be explained under 9 themes, namely the meaning of professional skepticism, the importance of professional skepticism, the areas focused with the attitude of professional skepticism in independent audit, the factors affecting professional skepticism, the characteristics of professional skepticism in independent audit, the practice of professional skepticism in the independent audit process, proving professional skepticism, the problems encountered in independent audit and professional skepticism and solutions, and the future of independent audit and the use of professional skepticism.

Anahtar Kelimeler

Accounting, Audit, Independent Audit, Independent Auditor, Professional Skepticism

Kaynakça

• Altunakar O. (2015). Finansal Tabloların Denetiminde Mesleki Şüphecilik. Çevrimiçi https://tr.linkedin.com/pulse/finansal-tablolar%C4%B1n-denetiminde-mesleki-%C5%9F%C3%BCphecilik-okan-altunakar
• Aschauer, E., Fink, M., Moro, A., Van Bakel-Auer. K. & Warming-Rasmussen, B. (2017). Trust and Professional Skepticism in the Relationship between Auditors and Clients: Overcoming the Dichotomy Myth. Behavioral Research in Accounting- American Accounting Association, 29(1), 19-42. DOI: 10.2308/bria-51654
• AUASB (2012). Professional Scepticism in an Audit of a Financial Report, Australian Government Auditing and Assurance Standards Board, AUASB Bulletin. Çevrimiçi https://www.auasb.gov.au/admin/file/content102/c3/Aug12_AUASB_Bulletin_Professional_Scepticism_in_an_Audit_of_a_Financial_Report.pdf
• Azgın N. (2018). Denetçinin Mesleki Şüpheciliğinin Denetim Kalitesine Etkisi. Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bağımsız Denetim Standartları. Çevrimiçi https://www.kgk.gov.tr/DynamicContentDetail/5167/Bag%CC%86%C4%B1ms%C4%B1z-Denetim-Standartlar%C4%B1
• Bağımsız Denetim Standardı 200, (2020). Bağımsız Denetçinin Genel Amaçları ve Bağımsız Denetimin Bağımsız Denetim Standartlarına Uygun Olarak Yürütülmesi, Resmi Gazete, 31350 (2.M), 30 Aralık 2020, https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/Duyurular/v2/TDS/TDS_2021_Seti/BDS%20200.pdf
• Bağımsız Denetim Standardı 240, (2020). Finansal Tabloların Bağımsız Denetiminde Bağımsız Denetçinin Hileye İlişkin Sorumlulukları, Resmi Gazete Sayısı: 31350 (2.M), 30 Aralık 2020, https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/Duyurular/v2/TDS/TDS_2021_Seti/BDS%20240.pdf
• Bağımsız Denetim Yönetmeliği, Resmî Gazete Sayısı: 28509, 26 Aralık 2012,https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=16907&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
• Bozkurt, N. (2018). Muhasebe Denetimi (8. Baskı). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Ciołek, M. (2017). Professional Skepticism In Auditing and Its Characteristics. Research Papers of the Wroclaw University of Economics/ Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wroclawiu, (474), 33–40. https://doi.org/10.15611/pn.2017.474.03
• Creswell, J. W. (2017). Araştırma Deseni: Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları (Çev. S. B. Demir), (3. Baskı). Ankara: Eğiten Kitap.
• Çetinkaya, N. (2017). Risk Odaklı Denetimde Denetim Kanıtının Kalitesinin Önemi ve Bir Araştırma. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 19(1), 109-133.
• Dalkılıç, A. F. & Oktay, S. (2011). Uluslararası Denetim ve Güvence Standartlarında Mesleki Şüphecilik. Mali Çözüm, Yıl 21 (103), 63–78.
• Endrawes, M. (2010). Professional Scepticism of Auditors: A Cross-Cultural Experiment. Doctoral Dissertation, University of Western Sydney.
• Erdoğan, S. (2015). Finansal Skandalların Bağımsız Denetim Boyutu. Mali Çözüm, (128), 15–32.
• Glover, S. M. & Prawitt, D. F. (2013). Enhancing Auditor Professional Skepticism. Çevrimiçi https://www.thecaq.org/enhancing-auditor-professional-skepticism/ https://doi.org/10.2308/ciia-50895
• Güredin, E. (2014). Denetim ve Güvence Hizmetleri SMMM Ve YMM’lere Yönelik İlkeler ve Teknikler (14. Baskı). İstanbul: Türkmen Kitabevi.
• Hançerlioğlu, O. (2013). Felsefe Sözlüğü (21. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Holley, S. C. (2016). The Relationship Between Professional Skepticism and Critical Thinking of Accounting Managers: A Quantitative Study. Doctoral Dissertation, Capella University.
• Hurtt, R. K. (2010). Development of a Scale to Measure Professional Skepticism. American Accounting Association- Auditing: A Journal of Practice & Theory, 29(1), 149-171. DOI: 10.2308/aud.2010.29.1.149
• Hurtt, R. K., Brown-Liburd, H., Earley, C. E. & Krishnamoorthy, G. (2013). Research on Auditor Professional Skepticism: Literature Synthesis and Opportunities for Future Research. Auditing: A Journal of Practice & Theory- American Accounting Association, 32, 45–97. DOI: 10.2308/ajpt-50361
• Hussın, S. A. H. S. & Iskandar, T. M. (2013). Exploratory Factor Analysis on Hurtt’s Professional Skepticism Scale: A Malaysian Perspective. Asian Journal of Accounting and Governance, 4, 11-19. DOI: http://dx.doi.org/10.17576/ajag-2013-4-5771
• IAASB (2012). Professional Skepticism in an Audit of Financial Statements, Staff Questions and Answers, Published by: International Federation of Accountants (IFAC). Çevrimiçi https://www.ifac.org/system/files/publications/files/IAASB%20Professional%20Skepticism%20QandA-final.pdf
• IAASB (2015). Enhancing Audit Quality in The Public Interest: A Focus on Professional Skepticism, Quality Control and Group Audits, Published by: International Federation of Accountants (IFAC). Çevrimiçi https://www.ifac.org/system/files/publications/files/IAASB-Invitation-to-Comment-Enhancing-Audit-Quality.pdf
• IAASB, IAESB & IESBA (2017). Toward Enhanced Professional Skepticism, Observations of the IAASB-IAESB-IESBA Professional Skepticism Working Group, Published by: International Federation of Accountants (IFAC), Çevrimiçi https://www.ifac.org/system/files/publications/files/Toward-Enhanced-Professional-Skepticism-IAASB-IAESB-IESBA.pdf
• Karahan, A. (2018). Bağımsız Denetçinin Mesleki Şüpheciliğinin Denetim Standartları Bağlamında Denetim Kalitesine Etkisi ve Bir Araştırma. Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü.
• Kardeş Selimoğlu, S. (2017). Bağımsız Denetimin Genel Çerçevesi. S. Kardeş Selimoğlu, M. Özbirecikli & Ş. Uzay, (Ed.), Bağımsız Denetim içinde (s. 1-17), (2. Basım). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Khaligova, J. (2019). Hileli Finansal Raporlama ve Bağımsız Denetçilerin Mesleki Şüpheciliği Üzerine Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Leung, E. Y. W. (2017). Professional Scepticism: Its Implications on Audits of Financial Statements, Hong Kong Institute of CPA, (110). Çevrimiçi https://www.hkicpa.org.hk/-/media/HKICPAWebsite/HKICPA/QPLC/Technical-articles/Techsource_January-2017_audit.pdf
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative Data Analysis: An Expanded Sourcebook. (2nd. Edition). Thousand Oaks: Sage Publications.
• Nelson, M. W. (2009). A Model and Literature Review of Professional Skepticism in Auditing. Auditing: A Journal of Practice & Theory, 28(2), 1-34. DOI: 10.2308/aud.2009.28.2.1
• PCAOB (2012). Maintaining and Applying Professional Skepticism in Audits, Staff Audit Practice Alert No. 10. Çevrimiçi https://pcaobus.org/Standards/QandA/12-04-2012_SAPA_10.pdf
• Popova, V. (2013). Exploration of Skepticism, Client-Specific Experiences, and Audit Judgments. Managerial Auditing Journal, 28(2), 140–160. https://doi.org/10.1108/02686901311284540
• Pretnar Abičić, S. (2014). Professional Skepticism of Auditors and Risk of Fraudulent Financial Reporting. Journal of Accounting and Management, 1-16. Çevrimiçi https://www.google.com/search?q=Professional+Skepticism+of+Auditors+and+Risk+of+Fraudulent+Financial+Reporting&oq=Professional+Skepticism+of+Auditors+and+Risk+of+Fraudulent+Financial+Reporting&aqs=chrome..69i57j69i60l3.400j0j7&sourceid=chrome&ie=UTF-8#
• Tayyar, N. Akyüz, F. Yeşil, T. Uslu, Y. & Kara. E. (2020). Muhasebe Açısından Mesleki Şüphecilik ve Etik Kavramları. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 13 (2): 215-232.
• Usul, H. (2015). TMS ve TFRS Uygulamalı Türkiye Denetim Standartlarına Göre Bağımsız Denetim (2. Baskı). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Yankova, K. (2015). The Influence of Information Order Effects and Trait Professional Skepticism on Auditor’s Belief Revisions, A Theoretical and Emprical Analysis. Wiesbaden: Springer Gabler.
• Yılmaz, E. (2018). Bağımsız Denetimde Mesleki Şüphecilik, Mesleki Şüpheciliğin Ölçülmesi ve Meslek Mensupları Üzerinde Bir Araştırma. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 20 (Özel Sayı), 838- 858.