Yeniden Değerleme Uygulamalarında Son Yasal Düzenlemeler ve Önceki Revizyonların Etkileri

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: Prof. Dr. Mehmet Özbirecikli Özel Sayısı, 279 - 302, 28.10.2023

Seda Yavuzaslan Söylemez

https://doi.org/10.29067/muvu.1279186

Öz

Ülkemizde yeniden değerleme uygulaması ilk kez 1984 yılında uygulanmış ve 2003 yılına kadar farklı düzenlemelerle uygulanmaya devam edilmiştir. 2003 yılında enflasyon düzeltme şartlarının oluşması ile 2004 yılında ilk kez enflasyon düzeltmesi uygulanmış ve yeniden değerleme uygulamadan kaldırılmıştır. 2005 yılında enflasyon şartları oluşmadığı için ne enflasyon düzeltmesi ne de yeniden değerleme uygulaması altın işi ile uğraşan işletmeler dışındaki işletmelerde uygulanmamıştır. Daha sonra VUK Geçici 31. Madde kapsamında 2018 yılında ve 2021 yılında tüm işletmelere tekrar yeniden değerleme olanağı tanınmış ancak devlete vergi verme zorunluluğu da getirilmiştir. Ekim 2021’de 7338 VUK Geçici 32. madde ile tek seferlik geçici yeniden değerleme getirilmiştir. Ocak 2022’de de VUK’a eklenen geçici 33. madde ile; 2021 ve 2022 yılı üç geçici ve hesap dönemi ile 2023 yılı üç geçici vergi dönemlerinde, enflasyon düzeltmesi şartlarının oluşup oluşmadığına bakılmaksızın enflasyon düzeltmesi yapılmayacağı ve bu sayılan dönemlerde yeniden değerleme uygulamasının yapılabileceği belirtilmiştir. Bu yasal düzenleme ile yeniden değerleme yapmak isteyen uygulayıcılara iki uygulama seçeneği sunulmuştur. 1.seçenek; önce tek seferlik yeniden değerleme uygulaması yapmak; sonra sürekli yeniden değerlemeyi uygulamak (daha avantajlı olabilmektedir); 2.seçenek; sadece sürekli yeniden değerleme uygulamak.
Çalışmada amaç; geçmişten günümüze yeniden değerleme uygulamaları ve en son yayınlanan VUK mükerrer 298. maddenin (Ç) fıkrası ile geçici 32. madde kapsamındaki sürekli (298 (Ç)) ve tek seferlik (32.madde) yeniden değerlenme uygulamalarına yönelik usul ve esasların yer aldığı 537 sıra nolu tebliğ çerçevesinde, tek seferlik (32.Madde) ve sürekli (298 (Ç)) yeniden değerleme uygulamalarının hangisinin, hangi durumlarda öncelikle uygulanması ve özellikle hangi hususlara dikkat edilerek uygulanmaları ve önceki uygulamaların yeni uygulamalar üzerindeki etkileri konusunda, işletmeye avantaj ve dezavantaj sağlayan durumları karşılaştırmalı ve uygulamalı olarak ortaya koymak ve analiz etmektir.

Anahtar Kelimeler

Yeniden Değerleme, Yeniden Değerleme Değer Artışı, Enflasyon

Latest Legal Regulations on Revaluation Applications and The Effects Of Previous Revisions

Öz

Revaluation is only applied to depreciable economic assets and immovables, and it partially reduces the effect of inflation in financial statements. Because of this, it is also called a partial inflation adjustment. The first revaluation application was put into practice in 1984 in Türkiye and was implemented until 2003. Inflation correction necessities emerged in Türkiye in 2003; the first inflation adjustment was applied in 2004, and revaluation was not applied then. However, since inflation did not occur in 2005, companies other than those dealing in gold applied neither an inflation adjustment nor revaluation. Later, within the scope of Article 31, companies that met the conditions were allowed to apply revaluation again in 2018 and 2021 but the obligation to pay taxes to the state has also been introduced. In October 2021, a one-time temporary revaluation was introduced with the 7338 Tax Procedure Law (TPL) Provisional Article 32. With the temporary Article 33 added to the TPL in January 2022, an inflation correction (regardless of whether the inflation adjustment conditions are met) will not be made in three temporary accounting periods in 2021 and 2022 and three provisional tax periods of 2023, but revaluation may be applied in these periods. This legal regulation provides practitioners with two implementation options. 1st option; first applying a one-time revaluation and then a continuous revaluation (option 1 may be more advantageous); 2nd option; only applying continuous revaluation.
This study examines revaluation practices from past to present and the revaluation application within the scope of the most recently published TPL temporary Article 298 (Ç) and provisional Article 32. Revaluation applications made within the scope of Article 298 (Ç) and Article 32, and their relationship to each other, their similarities and differences, and the effects of previous applications on the new applications were examined; additionally, key points concerning all applications are highlighted.

Anahtar Kelimeler

Revaluation, Revaluation Value Increase, Inflation

Kaynakça

• Açık, S. (2000). “Enflasyonun Finansal Tablolar Üzerindeki Etkilerini Giderici Bir Tedbir Olarak Enflasyon Muhasebesi Ve Türkiye’deki Yasal Düzenlemeler, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8, (2), 345 – 360.
• Akçin, O. ve Kıymetli Şen, İ. (2022). “7326 Ve 7338 Sayılı Kanunlar Kapsamında Yeniden Değerleme Uygulamaları Ve TFRS Finansal Tablolarına Etkileri”, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi,24, Modavica Özel Sayısı, Ös19- Ös56.
• Akpınar, A. (2021). “Maddi Duran Varlıklarda ve Yatırım Amaçlı Gayrimenkullerde Muhasebeleştirme ve Değerleme-BIST 100 Endeksindeki Firmaların Yeniden Değerlemeye İlişkin Uygulamaları”, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 13, (24), 354-374.
• Arzova, S.B. ve Şahin, B.Ş. (2022). “Yüksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlama Süreçleri Ve Enflasyon Muhasebesinin Finansal Tablolara Etkisi”, Mali Çözüm, 32(170), 13-31.
• Aslanoğlu, S. ve Can, S.P. (2022).” Sürekli Hale Gelen Yeniden Değerlemenin Kapsamı, Önemi, Vergisel Avantajları: Güneş Enerji Santrali İşletmesinde Bir Uygulama”, ÇAKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(2), 239-263
• Atasel, O.Y. ve Şeker, Y. “Enflasyon Oranları İle Likidite Oranları Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği”, Karadeniz 11.Uluslararsı Sosyal Bilimler Kongresi,1-18 Aralık 2022, Rize, 934-939.
• Çetiner, E. (1990). Konaklama İşletmelerinde Yeniden Değerleme, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi,27-30. Gündüz, N. (YMM), https://www.youtube.com/watch?v=JeI-ikf8A64
• Gürdal, K. (1999). “Türkiye Muhasebe Standardı-2: Yüksek Enflasyon Dönemlerinde Finansal Raporlama Standardının Uygulama Açısından Değerlendirilmesi”, Ankara SBF Dergisi, 54(1),81-96.
• Hacırüstemoğlu, R. (1992). “Enflasyonun Muhasebeye Etkisi”. Marmara İletişim Dergisi,1,85-87.
• Hazine ve Maliye Bakanlığı (Gelir İdaresi Başkanlığı VUK Genel Tebliğ Taslağı (https://www.gib. gov.tr/sites/default/files/fileadmin/mevzuatek/vukt ebligtaslak19042022.pdf
• Kotar, E. (1983). “Yeniden Değerlemenin Muhasebeleştirilmesi ve Teknik Sorunlar”, Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, IV(2), 119-140
• Köse, T. ve Ağdeniz, Ş. (2022). “Yeniden Değerleme Kapsamında Yapılan Düzenlemelerin Değerlendirilmesi”, Mali Çözüm, 32(172), 83-102.
• Özdemir, F.S. ve Arslan, S. (2007). “Enflasyon Muhasebesinde Kullanılan Yöntemlerin Karşılaştırmalı Analizi”, Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi,2,87-104
• Özkan, A. (2005). “Bağımsız Çalışan Muhasebecilerin Yaptığı Dönem Sonu Muhasebe Uygulamalarının Tespitine Yönelik Bir Araştırma”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi,7(2),95-119.
• Özkan, Ö. (1998). “Anonim Ortaklıklarda Yeniden Değerleme Suretiyle Esas Sermaye Artırım”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi,2(2),1-20.
• Sağlam, N. (2000). Maddi Duran Varlıklarda Yeniden Değerleme Ve Geçici Vergi Dönemlerinde Uygulanması, Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(1),105-127.
• Toroslu, M. V. (1995). Yeniden Değerleme, Mali Çözüm, Sayı :33,35-44.
• Ulusan, H. (2002). “Yeniden Değerleme Uygulamasının Sermayeyi Koruyucu Etkisi”, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 3 (2),11-128.
• Yalkın, K.Y. ve Gürdal, K. (2004). Enflasyon Muhasebesi ve Türkiye Uygulaması, Turhan Kitabevi, Ankara
• Yükçü, S.ve Özkan, S. (2003). SPK Mevzuatına Göre Enflasyon Muhasebesi, Ankara.
• 7144 sayılı kanun kapsamında VUK Gecici 31/1 (Mayıs 2018)
• 7326 sayılı kanun kapsamında VUK Geçici 31. Madde (Haziran 2021)
• 7338 VUK Geçici 32. Madde ile tek seferlik (Ekim 2021’de)
• 7352 sayılı kanun 213 sayılı VUK’ eklenen geçici 33. Madde (Ocak 2022)
• 213 sayılı VUK’A eklenen mükerrer 298 /Ç
• 213 sayılı VUK’A eklenen geçici 32.madde
• VUK Mükerrer 298. Madde (A)
• 500 Sıra Nolu Tebliğ
• 530 Sıra Nolu Tebliğ
• 537 Sıra Nolu Tebliğ
• TMS 29 Yüksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlama
• https://www.gib.gov.tr/node/159516
• https://www.tskb.com.tr/blog/kuresel-ekonomi/2023-ile-yine-yeniden-enflasyon-muhasebesi
• https://www.universalpartners.com.tr/dosyalar/7338-yd-270422114728.pdf