İnşa Kuralları, Mimari Algı ve Mekan Kullanımı Bağlamında Osmanlı Toplumunda “Cumba”/ “Şahnişin”

Yıl 2016, Cilt: 1 Sayı: 1, 87 - 103, 31.12.2016

Oya Şenyurt

https://doi.org/10.26835/my.270097

Cited By: 2

Öz

Bu
makalede konut içindeki bir odada ya da sofada bulunan ve sokağa yönelen
“cumba” ve “şahnişin”in bir mekan olarak Osmanlı toplumunda bireyler arasında
farklılaşan anlamları, algılanış biçimleri değerlendirilmiştir. “Cumba” ve
“şahnişin”in etimolojisi, mekanın şiirselliği, edebi tasvirler içindeki yeri,
belediye nizamnamelerindeki konumu ve mekansal işlevi; toplumdaki algılanma
biçimleri hakkında fikir yürütülmesini ve “cumba/şahnişin”in sosyo-kültürel
yönleriyle ele alınmasını anlamlı kılmaktadır. Bu bağlamda, Osmanlı toplumunda
bir yapı öğesinin farklı kesimler ve ilgi alanları tarafından farklı
algılanışlarını belgeler ve diğer metinler aracılığıyla makalede değerlendirerek;
mekana ait algının, terimlerin bugünkü sözlüklerdeki anlamları ile sınırlı
olmadığı ortaya konacaktır.

Anahtar Kelimeler

Cumba/şahnişin, mekan terminolojisi

The Alcove/Şahnişin in Ottoman Society within the Framework of Construction Rules, Architectural Perception and Space Usage

Öz

In this article, the changing meanings and
perception types of alcove and şahnişin in Ottoman society is evaluated as a
space that stays in a room or a sofa and orients to the street. The etymology
of alcove and şahnişin, the poetry of space, its place in literal narrations,
its position in municipal specifications and space function makes the
evaluation of cumba/şahnişin together with its socio-cultural sides and the
expression of its perception types in the society possible.

In this context, it will be expressed in this article that the
perception and terms related with space aren’t solely limited with their
present meanings in the dictionaries by examining  each construction object in Ottoman society
is seperately perceived  by the way of
documents and other texts in different sections and interests of the society.

Anahtar Kelimeler

Alcove/şahnişin, space terminology, space perception

Kaynakça

• Akın, Günkut, Asya Merkezi Mekan Geleneği, Kültür Bakanlığı Yayınları, 1990, Ankara.
• Arseven, Celal Esad, Sanat Ansiklopedisi, MEB., İstanbul 1950.
• Ayverdi, Sâmiha, İbrâhim Efendi Konağı, 14. B., Kubbealtı, İstanbul 2015.
• Bachelard, Gaston, Mekânın Poetikası, 2. B., İthaki, İstanbul 2014.
• Çakır, Serpil, “Osmanlı’da Kadınların Mekânı, Sınırlar ve İhlaller”, Cins Cins Mekân, Varlık, s. 76-101.
• Çetin, Yusuf, “Geleneksel Türk Evinde Cumba”, Sanat Tarihi Dergisi, S.: 15/2 Ekim, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İzmir 2006, ss. 18-27.
• Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, 26. B., Ankara 2010.
• Enlil, Zeynep Merey, “19. Yüzyıl İstanbul’unda Konut Yapı Gelenekleri ve Kent Kültürü”, Osmanlı Mimarlığının 7 Yüzyılı “Uluslarüstü Bir Miras”, Y.E.M., İstanbul 2000, ss. 286-295.
• Ergin, Osman Nuri, Mecelle-i Umûr-ı Belediyye, C.: 7, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul 1995.
• Ergin, Osman Nuri, Mecelle-i Umûr-ı Belediyye, C.: 4, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul 1995.