Bizans Prensesi Anikia Iuliana’nın Baniliği ve Aziz Polyeuktos Kilisesi

Yıl 2017, Cilt: 2 Sayı: 1, 47 - 63, 30.06.2017

Dilek Maktal Canko

https://doi.org/10.26835/my.307182

Öz

Bizans
İmparatorluğu'nda imparatoriçeler ve soylu kadınlar; malın, mülkün ve soyluluğun
hamili olarak manastırlar kurdular, hastaneler inşa ettirdiler, el yazmaları
ürettiler ve sanat hamisi olarak yetiştiler. Kaynakların yetersizliği nedeniyle
11. yüzyıl öncesine ilişkin bilgilerimizin kısıtlı olmasına rağmen; 6. yüzyılda
yaşamış olan prenses Anikia Iuliana'nın sanat hamisi olarak yetişen soylu bir
kadın olduğu bilinmektedir.

Anikia Iuliana,
imparatoriçe adayı olarak yetiştirilmesinin ardından hayallerinin
gerçekleşmemesi nedeniyle hayal kırıklığı yaşamış ve dönemin imparatoru Iustinianus
ile sanatsal alanda güç savaşına girmiştir. Bu güç savaşının ürünü Iuliana'nın baniliğinde
yaptırılmış Aziz Polyeuktos Kilisesi olmuştur. Pahalı işçiliği, şatafatlı sanat
eserleri ile kilise, Iuliana'nın konumunun ve gücünün büyüklüğünü kanıtlamakla
birlikte, zamana meydan okuyan banisini de ölümsüzleştirmiştir.

Bu makalede, Bizans
prensesi Anikia Iuliana'nın, mimari ve süsleme özellikleri bakımından çağının
ötesinde bir yapı olan Aziz Polyeuktos Kilisesi'ne maddi destek vermesinin
nedenleri incelenmiş ve bir imparatorluk kadınının mimari unsurlar ile sosyal
hayatta ve politikada yer alma süreci tartışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Bizans İmparatorluğu, soylu kadınlar, sanat hamiliği, Anikia Iuliana, Aziz Polyeuktos Kilisesi

Art Patron of Byzantine Princess Anicia Juliana and Hagios Polyeuktos Church

Öz

In the Byzantine Empire,
empresses and noble women as a owner of the goods, property and nobility
established monasteries, built hospitals, produce manuscripts; and they were
trained as a patron of the arts. Despite limited our knowledge of the pre-11^th
century due to the lack of resources, it is known the princess Anicia Juliana
lived in Constantinople in the 6^th century was a noble woman who was
trained as a patron of arts.

 

She was disappointed
for not being empress. Then she competed about artistic field with emperor
Justinianus in the period. This product of the competition was Hagios Polyeuktos
Church. The church with expensive workmanship and ornate artwork has proved the
power of Anicia Juliana.

 

In this
article, it is examined the reasons why the Byzantine prince Anicia Juliana
gave financial support to the Hagios Polyeuktos Church which is a structure
beyond the age of architectural and decorative features and discussed the
process of being involved in social life and politics with the architectural
elements of an imperial woman.

Anahtar Kelimeler

Anicia Juliana, Hagios Polyeuktos Church, Patron of Arts in Byzantium, Byzantine Women

Kaynakça

• Angelova, Dilianan N, Sacred Founders Women, Men and Gods in the Discourse of Imperial Founding Rome Through Early Byzantium, USA. California University, 2015.
• Baker, Katherine M, “The Anicia Juliana Codex: A Product of Cultural Inheritance and Appropriation ın 6th Century Byzantium”, Oklahoma Üniversitesi yayımlanmamış master tezi, 2013.
• Brubaker, Lelie, “Memories of Helena: Paterns in Imperial Female Matronage in the Fourth and Fifth Centuries”, Women, Men and Eunuchs, (Ed: Liz James), New York 1997, s. 76-99.
• Brubaker, Leslie, “The Vienna Dioskorides and Anicia Juliana”, Byzantine Garden Culture (Ed: Antony Littlewood, Henry Maguire, Joachim Wolschke-Bulmahn), Dumbarton Oaks Research Library and Collection Washington D.C, USA 2002, s. 189-214.
• Canko, Dilek Maktal, “Bizans Dünyasında ve Sanatında Kadının Yeri”. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir 2016.
• Ciotta, Gianliugi, “Anikia Iuliana Sarayı Yapılarından Aziz Polyeuktos Kilisesi”. Arkeoloji ve Sanat 141, İstanbul 2012, s. 101-110.
• Connor, Carolyn L, “Epigram in the Church of Hagios Polyeuktos in Constantinople and Its Byzantine Response”, Byzantion 69, 1999, s. 479-527.
• Connor, Carolyn, Bizans'ın Kadınları, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2011.
• Cormack, Robin, Byzantine Art, Oxford History of Art Series, Oxford Univercity Press, 2000.
• Cutler, Anthony, "Bizans'ta İhtişam ve Lüksün Vazgeçilmezliği", Byzantiondan İstanbul'a Bir Başkentin 8000 Yılı, 5 Haziran-4 Eylül 2010, İstanbul: Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi, İstanbul 2010, s. 136-143.
• Erbilgin, Seyda Hilal, Theodosios Hanedanında Kadın Banilerin Etkinlikleri, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2010.
• Erhat, Azra, “İo”, Mitoloji Sözlüğü, 1996, s. 152-153.
• Freely, John ve Çakmak, Ahmet S, İstanbul’un Bizans Anıtları, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2005.
• Gibson, Clare, Semboller Nasıl Okunur? Resimli Sembol Okuma Rehberi, Yem Yayınları, Çin 2002.
• Grant, Michael, Roma’dan Bizans’a, Homer Kitabevi, İstanbul 2000.
• Harrison, Martin ve Fıratlı Nezih, “Excavations at Saraçhane in Istanbul: First Preliminary Report”, Dumbarton Oaks Papers 19, 1965, s. 230-236.
• Harrison, Martin ve Fıratlı, Nezih, “Excavations at Saraçhane in Istanbul: Second and Third Preliminary Reports”, Dumbarton Oaks Papers 20, 1966,.222-238.
• Harrison, Martin ve Fıratlı, Nezih, “Excavations at Saraçhane in Istanbul: Fourth Preliminary Report”, Dumbarton Oaks Papers 21, 1967, s. 273-278.
• Harrison, Martin ve Fıratlı, Nezih, “Excavations at Saraçhane in Istanbul: Fifth Preliminary Report, with a Contribution on A Seventh-Century Pottery Group”. Dumbarton Oaks Papers 22, 1968, s. 195-216.
• Harrison, Martin, A Temple For Byzantium, The Discovery and Excavation of Anikia Iuliana’s Palace-Church in İstanbul, İngiltere1989.
• James, Liz, “Depicting the Public Body”, Empresses and Power in Early Byzantium. Liz James, New York: Leicester Univercity Press, 2001, s. 133-147.
• James, Liz, “Making a Name: Reputation and Imperial Founding and Refounding in Constantinople”, Female Founders in Byzantium (Ed: Lioba Theis, Margaret
• Mullett, Michael Grünbart, Galina Fingarova, Matthew Savage), Polonya 2014, s. 63-72.
• Janick, Lules ve Stolarczyk, John, “Ancient Greek Illustrated Dioscoridean Herbals: Origins and Impact of the Juliana Anicia Codex and the Codex Neopolitanus”,
• Notulae Botanicae Horti AgrobotaniciCluj-Napoca 40 (1), 2012, .Erişim: www.notulaebotanicae.ro. 25.07.2016. s. 09-17.
• Kaegi, Walter Emil, “Anicia Juliana”, The Oxford Dictionary of Byzantium 1 (Ed: Alexander P. Kazhdan, Alice-Mary Talbot, Anthony Cutler, Timothy E. Gregory,
• Nancy Patterson Ševčenko), New York: Oxford Univercity Press, 1991, s. 99-100.
• Kiilerich, Bente, “The Image of Anicia Juliana in the Vienna Dioscurides: Flattery or Appropriation of Imperial Imagery?”, Symbolae Osloenses 76:1, 2010, s. 169-190.
• Klein, Konstantin M., “Do good in thy good pleasure unto Zion The Patronage of Aelia Eudokia in Jerusalem”, Female Founders in Byzantium (Ed: Lioba Theis,
• Margaret Mullett, Michael Grünbart, Galina Fingarova, Matthew Savage), Polonya 2014, s. 85-95.
• Kleinbauer, W. Eugene, “Antioch, Jerusalem and Rome: The Patronage of Emperor Constantius II and Architectural Invention”, Gesta 45 No: 2, 2006, s. 125-145.
• Kuban, Doğan, “Polieuktos (Ayios) Kilisesi”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopoedisi Cilt: 6, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Türk Tarih Kurumu Yayını, 1993, s. 276-277.
• Maguire Henry, Earth and Ocean The Terrestrial World in Early Byzantine Art, The College Art Association of America, USA 1987.
• Mango, Cyril ve Ševčenko, Ihor, “Remains of the Church of St. Polyeuktos at Constantinople”, Dumbarton Oaks Papers 15, 1961, s. 243-247.
• Mango, Cyril, Bizans Mimarisi (Çev: Mine Kadiroğlu), İstanbul 2006.
• McClanan, Anne, “The Empress Theodora and the Tradition of Women’s Patronage in the Early Byzantine Empire”, The Cultural Patronage of Medieval Women (Ed: J.H. McCash), Atina 1996, s. 50–72.
• Müller-Wiener, Wolfgang, İstanbul’un Tarihsel Topografyası, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2007.
• Nathan, Geoffrey, ‘Pothos tes Philoktistou’: Anicia Juliana’s Architectural Narratology”. Byzantine Narrative, Papers in Honour of Roger Scott (Ed: John Burke,
• Ursula Betka, Penelope Buckley, Kathleen Hay, Roger Scott, Andrew Stephenson), Melbourne 2006, s. 433-443.
• Necipoğlu, Nevra, “Anikia Iuliana”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopoedisi Cilt: 1, Kültür Bakanlığı ve Türk Tarih Kurumu Yayını, İstanbul 1993, s. 274.
• Parman, Ebru, “Bizans Sanatında Tavus Kuşu İkonografisi”, Sanat Tarihinde İkonografik Araştırmalar Güner İnal’a Armağan, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Armağan Dizisi: 4, Ankara 1993, s. 387-412.
• Paton, W.R, The Greek Anthology 1, Londra 1916..
• Raitt, Louisa R, “Anicia Juliana: The Rightful Ruler And Her Controversial Construction” 2011, Erişim: http://www.pugetsound.edu/files/resources/11228_Raitt.pdf, 13.04.2016. s. 1-19.
• Theophanes Confessor, The Chronicle of Theophanes Confessor (Çev: Cyril Mango ve Roger Scott), Clarendon Press, 1997.
• Unterweger, Ulrike, “The Image of the Empress Theodora as Patron”, Female Founders in Byzantium (Ed: Lioba Theis, Margaret Mullett, Michael Grünbart, Galina Fingarova, Matthew Savage), Polonya 2014, s. 97-108.
• Yerasimos, Stefanos, “Aziz Polyeuktos’tan Ayasofya’ya Kubbeli Bazilika’nın Doğuşu”, Sanat Dünyamız 69-70 Bizans Özel Sayısı, İstanbul 1998, s. 167-174.