Arşiv Belgeleri Işığında Osmanlı’nın Son Dönemlerinde “Gezinti”nin Mekânları" ve Millet Bahçeleri

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 2, 143 - 167, 31.12.2018

Oya Şenyurt

https://doi.org/10.26835/my.452649

Cited By: 3

Öz

Osmanlı dünyasında hava, mekân değişiklikleri ve
manzara seyri bağlamında belirlenen gezme eylemini genel olarak tanımlayan ve mekânsallaştıran
bazı sözcükler bulunmaktadır. Bunların içinde uzun yıllar kutlamaların, boş
zaman geçirme anlarının ve sosyalleşme mekânlarının vazgeçilmezini “mesire”ler
oluşturmuştur. 19. yüzyılın ikinci yarısında ortaya çıkan “Millet Bahçeleri”
ise konumları, işlevleri, inşa kararları ve süreçleri ile farklı bir kent
mekânı oluşumunun izlerini taşımaları açısından bir kırılma noktası yaratarak,
halkın yeni ilgi odağı haline gelmişlerdir. Bu makalede, gezinin mekânları
hakkında sözcükler üzerinden yapılan saptamalardan yola çıkılarak, Osmanlı’nın
son dönemlerinde yeni bir eğlence ve gezi mekânını ortaya çıkaran bazı “Millet
Bahçeleri” incelenecektir. Özellikle, “Tepebaşı ve Taksim Millet Bahçeleri” gibi
“Millet Bahçesi” adıyla inşa edilmeye niyet edilen girişimler, kent mekânlarının
oluşumunu sağlayan kararlar, inşa, tamir, işletme, kullanım biçimleri ve  geleneksel gezinti mahallerinden ayrıldığı
noktalarla makalede genel olarak ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Millet Bahçeleri, Mesire, Gezi, Gezinti

Late Ottoman Period’s Spaces of “Excursion” and National Gardens in The Light of Archieve Documents

Öz

In Ottoman World, there’re some words that
define and spatialize the excursion practise in general which is defined as
part of air, spatial variences and watching the view. Among these, excursion
spaces (mesire) are essential places that are used for celebrations, spending
leisure times and socialising. National gardens that emerged in the second half
of 19^th century, created a breaking point and became a new center of
attention of society in the sense of their traces of different urban space
creation with regard to their locations, functions, construction decisions and
processes. In this article, some national gardens which revealed a new
entertainment and excursion space in the late Ottoman period will be examined
on the basis of findings over the words regarding the excursion spaces.
Especially, it is necessitated to discuss that the seperation points of
“National Gardens (Millet Bahçeleri)” from traditional excursion spaces with
the decisions, construction, renewal, management and usage that provide
aforesaid creation of urban spaces over “Tepebaşı and Taksim National Gardens”.

Anahtar Kelimeler

National Gardens, Excursion Space, Excursion

Kaynakça

• Akçura, Yusuf, Üç Tarz-ı Siyâset, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2015.Akın, Nur, 19. Yüzyılın İkinci Yarısında Galata ve Pera, 2. B., İstanbul 2002.Altınay, Ahmet Refik, Lâle Devri, İlgi Kültür Sanat, İstanbul 2014.Alus, Sermet Muhtar, İstanbul Kazan, Ben Kepçe, 2. B., İletişim Yayınları, İstanbul 1997.Avcı, Yasemin, Osmanlı Hükümet Konakları: Tanzimat Döneminde Kent Mekânında Devletin Erki ve Temsili, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2017. Ayverdi, Sâmiha, İbrâhim Efendi Konağı, 14. B., Kubbealtı, İstanbul 2015.Balıkhane Nazırı Ali Rıza Bey, Eski Zamanlarda İstanbul Hayatı, 3. B., Haz.: Ali Şükrü Çoruk, Kitabevi, İstanbul 2011.Basiretçi Ali Efendi, İstanbul Şehir Mektupları, Haz.: Nuri Sağlam, Erdem Yayınları, İstanbul 2017.Berkes, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, 15. B., Y.K.Y., İstanbul 2010.Boyar Ebru ve Kate Fleet, Osmanlı İstanbul’unun Toplumsal Tarihi, Çev.: Serpil Çağlayan, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2017.Çelik, Zeynep, 19. Yüzyılda Osmanlı Başkenti: Değişen İstanbul, 2.B., Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1998.Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, 26. B., Ankara 2010, Aydın Kitabevi, Ankara 2010.Emiroğlu, Kudret, Gündelik Hayatımızın Tarihi, 1. B., Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2012.Evren, Burçak, Seyyahların Gözüyle Semt Semt İstanbul, Novartis, İstanbul 2010.Faroqhi, Suraiya, Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam: Ortaçağ’dan Yirminci Yüzyıla, 5. B., Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2005.Gürbüz, Elif, Tarih İçerisinde İstanbul’daki Mesire Olgusu ve Mesire Alanlarının Geçirdikleri Değişimin Kağıthane Mesiresi Örneği Üzerinden İrdelenmesi, Y. Lisans Tezi (yayımlanmamış), İ.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul 2009.Gürkaş, Tayfun, Erken Cumhuriyet Türkiyesi’nde Kamusal Yeşil Alanın Doğuşu, Yüksek Lisans Tezi (basılmamış) Y.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul 2003.Hisar, Abdülhak Şinasi, Çamlıca’daki Eniştemiz, 2. B., Y.K.Y., İstanbul 2008.Karay, Refik Halid, Ago Paşa’nın Hatıratı, İnkılâp Kitabevi, İstanbul 2017. Kartal, Betül, İstanbul'daki Tarihi Saray Bahçelerinin Peyzaj Mimarlığı Açısından İncelenmesi, Y. Lisans Tezi (yayımlanmamış), İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul 2009.Özer, İlbeyi, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Yaşam ve Moda, Truva Yayınları, İstanbul 2006.Pervititch, Jacques, Sigorta Haritalarında İstanbul, Tarih Vakfı, İstanbul (t.y.).Refik, Ahmet, Eski İstanbul, Yay. Haz.: Sami Önal, İletişim Yay., İstanbul 1998.Saraçoğlu, Ahmet Cemaleddin, Eski İstanbul’dan Hatıralar, Haz.: İsmail Dervişoğlu, Kitabevi, İstanbul 2005.Sevengil, Refik Ahmet, İstanbul Nasıl Eğleniyordu?, 4. B., İletişim Yay., İstanbul 1998.Sezer Sennur ve Adnan Özyalçıner, Bir Zamanların İstanbulu: Eski İstanbul Yaşayışı ve Folkloru, İnkılâp Kitabevi, İstanbul 2005.Tekeli, İlhan, “19. Yüzyılda İstanbul Metropol Alanının Dönüşümü”, Modernleşme Sürecinde Osmanlı Kentleri, 2. B., Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1999, ss. 19-30.Topuzlu, Cemil, İstibdat-Meşrutiyet-Cumhuriyet Devirlerinde 80 Yıllık Hatıralarım, 6. B., İşaret Yayınları, İstanbul 2017.Uşaklıgil, Halid Ziya, Kırık Hayatlar, İnkılâp Kitabevi, İstanbul 2018._, Zamanın Aynasında Kocaeli, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, Kocaeli t.y.URL 1. Alus, Sermed Muhtar, “İstanbul’da Bakırköy Nasıldı?”, Geçmiş Zaman Olur ki…, Taha Toros Arşivi, earsiv.sehir.edu.tr. Erişim: 30.06.2018.Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA.) Belgeleri:A.AMD., Sadaret Amedi Kalemi Evrakı,BEO., Bâb-ı âlî Evrak Odası,C.ZB., Cevdet Zabtiye,DH.İD., Dahiliye İdari Kısım Belgeleri,DH.MB.HPS., Dahiliye Mebani-i Emiriye ve Hapishaneler Müdüriyeti Belgeler,DH.MKT., Dahiliye Mektubi Kalemi, FTG., Fotoğraf Albümü, İ.ŞD., İrade Şurayı Devlet,M.VL., Meclis-i Vâlâ,ŞD., Şurayı Devlet,YA.HUS., Yıldız Hususi Maruzat,Y.PRK.AZJ., Yıldız Perakende Evrakı Arzuhal ve Jurnalleri.