The Concept of Proxemia in Space and Proxemic Arrangements: Bauhaus Theaters

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 3, 1033 - 1049, 31.12.2021

Merve Buldaç

https://doi.org/10.26835/my.933680

Öz

The relationship between human, space and distance manifests itself in every aspect of life. People make choices about distance with spaces / spaces, objects and environment, whether they are aware of it or not. Either the person or the place is in decides on this situation. The close or long distance attitudes exhibited vary depending on the situation, environment, place and people. In this study, it is aimed to emphasize the importance of proxemia concept and proxemic regulations in the context of human-space-distance. The study is limited to examples of Bauhaus theaters that construct proxemic arrangement in theatrical performances in the most effective and active way. The descriptive case study approach, one of the qualitative research methods, was used in the study. The data were processed and interpreted according to the descriptive case study design through the nested multiple-case design (case 1: Concept of Proxemia) (sub-one: Bauhaus Theaters-Audience Relations). Also the literature on the subject was searched, the data obtained were organized, and a holistic flow regarding the case was provided. Within the framework of the variable criteria presented by the concept of proxemia, it has been observed that the relevant disciplines have not been adequately studied by the relevant disciplines of this concept, which contributes significantly to the shaping of spatial organizations in disciplines such as interior design and architecture. In addition, it is thought that the concept will contribute to the literature in terms of emphasizing the importance of proxemic arrangements used in Bauhaus theaters, which constitute the sample of the study, in the interaction of audience/person-space-distance.

Anahtar Kelimeler

Person, Place, Distance, Proxemic, Bauhaus Theaters, Audience

Mekânda Proksemi Kavramı ve Proksemik Düzenlemeler: Bauhaus Tiyatroları

Öz

İnsan, mekân ve mesafe ilişkisi yaşamın her alanında kendisini göstermektedir. Kişiler, alanlar/mekânlar, nesneler ve çevre ile farkında ya da farkında olmadan mesafeye ilişkin seçimler yapmaktadırlar. Bu duruma ya kişi ya da içinde bulunduğu mekân karar vermektedir. Sergilenen yakın ya da uzak mesafesel tavırlar, duruma, çevreye, mekâna ve kişilere bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. Bu çalışmada, insan-mekân-mesafe bağlamda proksemi kavramı ve proksemik düzenlemelerin önemi üzerinde durulması amaçlanmaktadır. Çalışma, teatral gösterilerde proksemik düzenlemeyi en etkili ve aktif bir şekilde kurgulayan Bauhaus tiyatroları örnekleri üzerinden sınırlandırılmıştır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden betimleyici vaka çalışması yaklaşımı kullanılmıştır. İç içe geçmiş çoklu durum deseni üzerinden (vaka 1: Proksemi Kavramı) (alt biri: Bauhaus Tiyatroları-İzleyici İlişkisi) betimleyici vaka çalışması desenine göre veriler işlenmiş ve yorumlanmıştır. Ayrıca konuya ilişkin literatür taraması yapılmış, elde edilen veriler kendi içinde organize edilip vakaya ilişkin bütüncül bir akış sağlanmıştır. Proksemi kavramının sunduğu değişken ölçütler çerçevesinde, içmimarlık, mimarlık gibi disiplinlerde mekânsal organizasyonların şekillenmesine önemli katkılar sağlayan bu kavrama ilişkin ilgili disiplinler tarafından yeterli çalışma yapılmadığı gözlemlenmiştir. Ayrıca, çalışmanın örneklemini oluşturan Bauhaus tiyatrolarında kullanılan proksemik düzenlemelerin izleyici/insan-mekân-mesafe etkileşiminde oynadığı rolün önemini vurgulamak açısından da kavramın literatüre katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

İnsan, Mekân, Mesafe, Proksemi, Bauhaus Tiyatroları, İzleyici

Kaynakça

• Referans 1 Akıncı Sevcan, “Avangart’tan Çağdaş’a: Tiyatro ve Uzam”, Sahne ve Müzik Eğitim-Araştırma e Dergisi, 2017, s. 1-15.
• Referans 1 Aliyazıcıoğlu Özlem, “Fütirizm’in Sahne Tasarımına Getirdikleri”, Yedi DEÜ GSF Dergisi, sayı: 4, 2010, s. 17-28.
• Referans 1 Arın Selda, “Çağdaş Tiyatro Mekanı”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul 2003.
• Referans 1 Aristoteles, “Physics, The Complete Works of Aristotle”, Jonathan Barnes, (Ed.) Translated by R. P. Hardie and R. K. Gaye, Princeton, N. J.: Princeton University, 1984.
• Referans 1 Bayram Çiğdem, “Kültür Merkezlerinin Sosyal Etkileşim Alanlarının Mekansal Dizim Yöntemi İle İrdelemesi”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı, İstanbul 2016.
• Referans 1 Brauneck Manfred, “20. Yüzyılda Tiyatro”, Haz. Aziz Çalışlar, Çev. Nilüfer Kuruyazıcı, Mitos Boyut Yayınları, İstanbul 1993.
• Referans 1 Chmiliar Linda, “Multiple-case designs”, In A. J. Mills, G. Eurepas & E. Wiebe (Eds.), Encyclopedia Of Case Study Research: 582-583, USA: SAGE Publications, 2010.
• Referans 1 Davey Lynn, “The Application of Case Study Evaluations”, Practical Assessment, Research, and Evaluation (2)9, 1990, doi: https://doi.org/10.7275/02g8-bb93.
• Referans 1 Demirel Emre, “Mekân Kurgusu, Boşluğun Mimarisi”, Mimarlık Dergisi. 2004. Erişim adresi: http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=27&RecID=320
• Referans 1 Dodsworth Simon, “İç Mekan Tasarımının Temelleri”, Literatür Yayınları, İstanbul 2012.
• Referans 1 Elam Keir, “The Semiotics of Theatre and Drama”, Routledge, 2002.
• Referans 1 Ergan Merve Feyza, “Kişisel Mekan Teorisi”, Inonu University Journal of Art and Design, 2020, ISSN: 1309-9876, s. 57-69.
• Referans 1 Gür Şengül Öymen, “Mekan Örgütlenmesi”, Gür Yayıncılık, Trabzon 1996.
• Referans 1 Gierny Thomas, “A Space For Place In Sociology”, Annual Review of Sociology, Vol. 26, 2000, ss. 463–96.
• Referans 1 Hall Edward, “A System for the Notation of Proxemic Behavior”, American Anthropologist 65(5), 1963, s. 1003–1026.
• Referans 1 Hall Edward, “Proxemics and Comments and Replies”, Current Anthropology, Vol. 9, No. 2/3, 1968, Apr. – Jun., s. 83-108.
• Referans 1 Lang Jon, “Creating Architectural Theory: The Role Of The Behavioral Sciences In Environmental Design”, New York, Van Nostrand Reinhold Co, 1987.
• Referans 1 Kahraman Meriç Demir, “İnsan İhtiyaçları ve Mekansal Elverişlilik Kavramları Perspektifinde Yaşanılırlık Olgusu ve Mekansal Kalite”, TMMOB Şehir Plancıları Odası Planlama Dergisi, 24(2), 2014, s. 74-84, doi: 10.5505/planlama.2014.29591
• Referans 1 Karaçam Yasin, “Sahne Tasarımının Gelişim Süreci İçerisinde Teknik ve Teknolojinin Önemi”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 2021, 27(46), s. 201-220.
• Referans 1 Kaya Tanrıverdi Ayşegül, “Çevresel Psikoloji Bağlamında Mimari Çevre ve Mekansal Davranış İlişkisi”, Mimarlık Planlama ve Tasarım Alanında Teori ve Araştırmalar, Ed. Ruba Kasmo ve Lana Kudumovic, Gece Kitaplığı, Bölüm 15, 2020, s. 303-322.
• Referans 1 Kılıç Elife, “Aristoteles ile Farabi’nin Mekân Anlayışlarının İncelenmesi”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe Anabilim Dalı, İstanbul 2011.
• Referans 1 Korkmaz Sevde ve Köseoğlu Emine, “Buca Konutlarında Mahremiyet Düzeyi”, Mimarİst, 1, 2011.
• Referans 1 Köktürk Erol, “Mekân Algısı Ve Mekân İlişkisi Üzerine”, Mekânsal Planlamada Jeodezi Sempozyumu, İzmir 2010.
• Referans 1 Kuban Doğan, “Mimarlık Kavramları: Tarihsel Perspektif İçinde Mimarlığın Kuramsal Sözlüğüne Giriş”, Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, İstanbul 2016.
• Referans 1 Lefebvre Henri, “Mekânın Üretimi”, (I. Ergüden, Çev.) Sel Yayıncılık, İstanbul 2014.
• Referans 1 Madanipour Ali, “Public And Private Spaces Of The City”, London And New York, Routledge 2003.
• Referans 1 Merriam B. Sharan, “Qualitative Research and Case Study Applications in Education”, Jossey-Bass Publishers, San Francisco 1998.
• Referans 1 Nussbaumer Linda, “Human Factors in the Built Environment”, Fairchild Books, London 2013.
• Referans 1 Örnek Yusuf, “Mimarlık ve Felsefe: Çağdaş Filozofların Mimarlığı Yeniden Düşünmesi”, Ethos: Felsefe ve Toplumsal Bilimlerde Diyaloglar, 2015, s. 125-139, Temmuz.
• Referans 1 Özgen Elif, “İnsan Mekan Etkileşiminde Sağlık Yapıları ve Mekanın İyileştirici Rolü”, Anadolu Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 15(2), 2018, s. 202-213, DOI: 10.20488/sanattasarim.529764.
• Referans 1 Polat Erkan, “Pandemiden Sonra Kentsel Mekana Erişebilirlik”, Kentli Dergisi, 2020, sayı 37, s. 55-57.
• Referans 1 Rasmussen Steen Eiler, “Yaşanan Mimari”, Remzi Kitapevi, 2013.
• Referans 1 Rollins Judy, “The Influence of Two Hospitals' Designs and Policies on Social Interaction and Privacy as Coping Factors for Children With Cancer and Their Families”, Journal of Pediatric Oncology Nursing 26(6), 2009, s. 340-353.
• Referans 1 Schlemmer Oskar, Nagy Laszlo, Molnar Farkas, “The Theatre of The Bauhaus”, Wesleyan University Press Middletown, Connecticut, 1987.
• Referans 1 Schlemmer Oskar, Nagy Laszlo, Molnar Farkas, “20. Yüzyılda Tiyatro”, Haz. Aziz Çalışlar, Çev. Hasan Kuruyazıcı, Mitos Boyut Yayınları, İstanbul 1993.
• Referans 1 Schulz-Norberg, Christian, “Existence, Space and Architecture”, Studio Vista, London 1971.
• Referans 1 Sözbir Defne, “Tiyatro Mekanının Değişimi”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı, İstanbul 2010.
• Referans 1 Sabankaya Elif, “Bauhaus Okulu’nun heykel sanatı ve sahne tasarımına etkileri ve bir performans uygulaması” (Tez No. 428204) [Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurulu Tez Merkezi, Erzurum 2016.
• Referans 1 Taylor Shelley ve Brown Jonathon, “Illusion and Well-Being: A Social Psychological Perspective on Mental Health”, Psychological Bulletin, 103(2), 1988, s. 193-210.
• Referans 1 Teksöz Didem, “Beden ve Mekan Bauhaus Tiyatro Çalışmalarının Mimarlık Eğitimi Açısından Değerlendirilmesi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi 2001.
• Referans 1 Usta Gülay, “Mekan ve Yer Kavramlarının Anlamsal Açıdan İrdelenmesi”, The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication – TOJDAC, Vol. 10, Issue 1, 2020, s. 25-30, ISSN: 2146-5193.
• Referans 1 Uzunoğlu Semra Sema, Özer Harun, “Mimarlık Eğitiminde Mimari Psikoloji Formasyonunun Geliştirilmesi İçin Bir Model”, Megaron Dergisi, 9(12), 2014, s. 143-165, doi: 10.5505/MEGARON.2014.39974.
• Referans 1 Yalçın Meryem, “İnsan-Çevre Etkileşimi Kapsamında Yemek Yeme Mekânlarının Kimlik Oluşumundaki Belirleyiciler”, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2008.
• Referans 1 Yin Robert, “Case Study Research: Design and Methods”, (3. Basım), Sage Publications, California 1984.
• Referans 1 Zevi Bruno, Mimarlığı Görebilmek. Çev. Alp Tümertekin, Daimon Yayınları, Nisan, İstanbul 2015.