Cumhuriyet Döneminde İzmit İlçesi Gelişim Süreci ve Planlama Tarihi

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 4, 861 - 881, 20.12.2023

Songül Aktaş , Mercan Efe Güney , Sibel Ecemiş Kılıç

https://doi.org/10.26835/my.1331185

Öz

Kentlerin gelişim sürecini belirleyen pek çok etken bulunmakla birlikte, kent planları hem bu etkenleri yönetmeye çalışan bir mekanizma olarak, hem de gereksinimleri karşılayarak geleceğe ilişkin öngörüde bulunan/kararlar alan bir bilim alanı olarak bu etkenlerin başında gelmektedir. Dolayısıyla bir kentin gelişim süreci içinde yapılmış planların incelenmesi planlama disiplininin ilkelerini ne kadar uygulamaya koyabildiğini ve sosyal, ekonomik ve kültürel unsurların planlama disiplinine nasıl etki ettiğini gösteren önemli bir araçtır. Bu kapsamda Kocaeli ili, İzmit ilçesi gelişim süreci yapılmış planlara göre irdelenmiştir. İzmit ilçesi sahip olduğu coğrafi avantajları ile Kocaeli kentinin gelişim sürecinin tamamının odağında yer aldığından çalışma alanı olarak seçilmiştir.

Çalışma kapsamında İzmit ilçesinin 1930’lu yıllarda başlayan planlama sürecinin incelenmesi ile kentin mekânsal dönüşümünde bu planların etkilerinin saptanması ve plan hiyerarşisi uyumunun incelenmesi amaçlanmıştır. İncelemelerle birlikte kentin makroformunun nasıl değiştiği, kent merkezinin kullanım kararlarının ve yapılaşma biçimlerinin nasıl dönüştüğü değerlendirilmiştir. Bu kapsamda İzmit ilçesine ilişkin geçmişte onaylanmış olan 1977,1979 ve 1984 yıllarına ait 1/1.000 ölçekli uygulama imar planları, 2008 yılında yürürlüğe giren 5747 sayılı “Büyükşehir Belediyesi Sınırları İçerisinde İlçe Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” ile İzmit belediyesi kurulmadan önce ilçe sınırları içinde yer alan (Kuruçeşme, Saraybahçe, Bekirpaşa, Alikahya, Akmeşe) belde belediyelerinin 1/5.000 ölçekli nazım ve 1/1.000 ölçekli uygulama imar planları ve güncel 1/25.000- 1/5.000 ölçekli nazım imar planları ile 1/1.000 ölçekli uygulama imar planları incelenmiştir.

Sonuçta İzmit ilçesinin planlama tarihi ortaya konulurken şehir planlama disiplininin temel ilkelerinden olan planlama hiyerarşisine uyulup uyulmadığı konusu İzmit ilçesi özelinde değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İzmit, Kent Gelişimi, Sanayi, Planlama Tarihi

Izmit District Development Process and Planning History in Republic Period

Öz

Although there are many factors that determine the development process of cities, city plans are at the forefront of these factors as a mechanism that tries to manage these factors and as a field of science that predicts the future. Therefore, the examination of existing plans is an important tool that shows how much the principles of the planning discipline can be applied and how social, economic and cultural factors affect the planning discipline. In this context, the development process of Kocaeli province Izmit district was examined according to the plans made. Izmit district has been chosen as the study area since it is at the center of the entire development process of Kocaeli city with its geographical advantages.

The aim of this study is to examine the planning process of Izmit district, which started in the 1930s, to determine the effects of these plans on the spatial transformation of the city and to examine the harmony of the plan hierarchy. In this context, the 1/1.000 scale implementation development plans for the years 1977, 1979 and 1984, which were approved in the past for the Izmit district, and the "Law on Establishing a District within the Boundaries of the Metropolitan Municipality and Amending Some Laws", which entered into force in 2008, and before the establishment of the Izmit municipality, the district 1/5.000 scale master and 1/1.000 scale master plans and current 1/25.000-1/5.000 scale master development plans and 1/1.000 scale implementation development plans of town municipalities located within the borders of (Kuruçeşme, Saraybahçe, Bekirpaşa, Alikahya, Akmeşe) examined.

As a result, while the planning history of the Izmit district was revealed, the issue of whether the planning hierarchy, which is one of the basic principles of the city planning discipline, was followed was evaluated specifically for the Izmit district.

Anahtar Kelimeler

İzmit, Urban Development, Industry, Planning History

Kaynakça

• Akcan, E. (2009). Çeviride Modern Olan: Şehir ve Konutta Türk-Alman İlişkileri, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Akbulut, M. R. (2012). Kemal Ahmet Arû ve Misyon Kuşağı. Tasarım+ Kuram, 8 (14), 8-21.
• Alpagut, L. (2017). Hermann Jansen için Ankara'da yeni bir görev: "Gazi Orman Çiftliği" planlaması. Journal of Ankara Studies. 5 (1), 1-26.
• Atak, E., Acıoğlu, Y. (2020). Kocaeli’ndeki Osmanlı Dönemi Taş Köprüler. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, (29), 55-86.
• Arkoç, O., Özşahin, B. (2015). Kentsel Planlamada Jeolojinin Etkisi, Kırklareli Örneği. Kırklareli Üniversitesi Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi, 1(1), 30-40.
• Avdan, F. (2009). Cumhuriyet Dönemi Kentleşme Sürecinde Planlama Deneyimi: 1930-1980 İzmit Planları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kocaeli Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Ay, F., Efe Güney, M., Ecemiş Kılıç, S. (2022). Cumhuriyet’in Önemli Bir Sanayi Yatirimi Olarak Kocaeli Seka Örneği ve Gelecek İçin Öneriler. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24 (1), 329-380.
• Ecemiş Kılıç, S., Efe Güney, M. (2022). Kocaeli Sosyo-Kültürel Yapı, Kocaeli: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi.
• Evliya Çelebi Seyahatnamesi (2006). Cilt:2/1, 2. Baskı, (hzl. Seyit Ali Kahraman ve Yücel Dağlı), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ergünay, O. (2011). 1999 Depremleri Afet Mevzuatını Nasıl Değiştirdi: Mevzuat Açısından Neredeyiz?. ODTÜ Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı, Ankara.
• Gerçek, D., Güven, İ. T. (2016). Kentsel dirençliliğin coğrafi bilgi sistemleri ile analizi: Deprem ve İzmit kenti. Harita Teknolojileri Elektronik Dergisi, 8(1), 51-64.
• Güney, H. (2013). Antik Çağ’da Nikomedia (İzmit) Kenti’nin Jeopolitik Önemi. ICANAS, 38, 1467-1491.
• Ivison, E. A. (1998). Foss, Survey of Medieval Castles of Anatolia II; Nicomedia. American Journal of Archaeology, 102, 219-219.
• Karakaya, E. (2017). Policy-oriented urban planning in 1930s in Turkey: İzmit Urban Plan. A| Z ITU Journal of the Faculty of Architecture, 14 (2), 9-20.
• Kocaeli Büyükşehir Belediyesi. (2018). İzmit Planlama Bölgesi 1/5.000 Ölçekli Nazım İmar Planı Yapım ve Revizyonu Plan Açıklama Raporu. Kocaeli.
• Konuk, G. (2012). Profesör Kemal Ahmet Aru; Mimarlık Eğitimi içinde şehircilik ve şehircilik Eğitiminde Geleceğe Bakış. Tasarım+ Kuram, 8(14), 1-5.
• Kotil, E., Konur, F., Özgür, H. (2007). Körfez Depreminin Ekonomik Etkileri, International Earthquake Symposium Bildiriler Kitabı, Kocaeli.
• Kuyucu, F., Say Özer, Y. (2019). Hermann Jansen’in Planlama İlkelerini Gaziantep Kent Planı Üzerinden Okumak. Mimarlık, 409, 63-68.
• Özgen Kösten, E. (2015). Kentsel Kimliğin Değişen Görüntüleri: Eski Kent, Yeni Merkez-İzmit. Social Sciences, 10 (1), 1-19.
• Ramsay, W.M. (1960). Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası, (çev. Mihri Pektaş), İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Tankut, G. (1993). Bir Başkentin İmarı, İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi.
• Tekeli, İ. (1999). Kamu Yönetiminde Planlamanın Kurumsallaşması, Mersin Üniversitesi.
• Tümertekin, E. (1973). Türkiye'de Şehirleşme ve Şehirsel Fonksiyonlar: Urbanization and Urban Functions in Turkey, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları No:1840/72.
• Ross, A.Ç., Tülek, F., Bora, A. (2005). Nikomedia (İzmit) Depremleri ve Arkeoloji, Kocaeli Deprem Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Kocaeli.
• Tamçelik, S. (2000). Osmanlı Dönemi Demiryollarının Tarihi Gelişimi İçerisinde Siyasî, İktisadî ve Sosyal Etkiler. Erdem, 12(35), 483-535.
• Ulugün, F. Y. (2008). Seyahatnamelerle Kocaeli ve Çevresi, İzmit: İzmit Rotary Kulübü Kültür Yayınları.
• Yapıcı, Z. (1995). Sanayi-konut İlişkileri Üzerine Bir Araştırma (İzmit Örneği) (Yayımlanmamış doktora tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü).Yıldız, S., Döker, M. (2016). İzmit Şehrinin Nüfus Gelişimi. Coğrafya Dergisi, 32, 33-47.
• Yıldız, S. (2016). İzmit Şehrinin Mekânsal Gelişim Süreci (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.